کتاب شناسی توصیفی زن و خانواده

کد:

نویسنده: سلمان حبیبی

ویراستار: منیره ماشاءاللهی

ناشر: دفتر عقل

تهیه کننده: مرکز پژوهش های اسلامی صدا و سیما

نوبت چاپ: اول / 1387

شمارگان:

بها: ریال

نشانی: قم، بلوار امین, مرکز پژوهش های اسلامی صدا و سیما

پست الکترونیکی:

تلفن: 2919670 - 0251دورنگار: 2915510

شابک: 4-78-2761-964- 978 ISBN:

ص: 2

14. زن در چشم پیامبر صلی الله علیه و آله و سلم: پژوهشی درباره رفتارشناسی پیامبر صلی الله علیه و آله و سلم با زنان33

15. زن در سخن و سیره امام علی علیه السلام 35

16. زن در قرآن، سرگذشت جمعی از زنان خوب و بد36

17. زن در نهج البلاغه37

18. زن در تاریخ و اندیشه اسلامی38

19. زن و فرهنگ دینی39

20. سیمای زن در قرآن: مجموعه سخنرانی های استاد سید علیرضا موسوی مدنی40

21. فمینیسم سیاسی و رسالت زن مسلمان: جزوات آموزشی(3) جریان شناسی: فمینیسم41

22. معاشرت زنان و مردان از دیدگاه اسلام42

23. مقدمه ای بر دیدگاه تحولی موضوع زن در قرآن43

24. منزلت زن: گزیده ای از مقالات و سخنرانیهای سمینار احیاء شخصیت زن44

25. موقعیت زن در قرآن45

بخش دوم: حقوق زن47

26. آشنایی با وظایف و حقوق زن(جوان و باورها 5)49

27. بازپژوهی حقوق زنان: بررسی قوانین مربوط به زنان در جمهوری اسلامی ایران(جلد اول)51

28. بازپژوهی حقوق زنان: بررسی قوانین مربوط به زنان در جمهوری اسلامی ایران(جلد دوم)53

29. بررسی اسناد بین المللی حقوق زنان: نقد و بررسی کنوانسیون رفع انواع تبعیض علیه زنان54

30. بررسی تطبیقی جایگاه زن در حقوق کیفری ایران و فقه عامه55

31. بررسی تمایزهای فقهی زن و مرد57

32. بررسی پدیده قاچاق زنان58

33. پیامبر اعظم صلی الله علیه و آله و سلم و حقوق زن60

34. تفاوت حقوق زن و مرد در نظام حقوقی ایران(مبانی و مصادیق)60

35. تفاوت زن و مرد در دیه وقصاص (ماده 209 و273 قانون مجازات اسلامی)61

ص: 4

36. جریان شناسی دفاع از حقوق زنان در ایران63

37. حدود مالکیت زن در اسلام64

38. حقوق زن66

39. حقوق زن پس از طلاق67

40. حقوق زن در قرآن و عهدین 68

41. حقوق زن در کشاکش سنّت و تجدّد69

42. حقوق زنان، انقلاب اسلامی و فرآیند جهانی شدن71

43. حقوق سیاسی - اجتماعی زنان قبل و بعد از پیروزی انقلاب اسلامی ایران73

44. حقوق مالی زن: مطالعه تطبیقی در حقوق اسلام، ایران و کنوانسیون رفع تبعیض زنان75

45. حقوق و مسئولیت های زن در نظام اسلامی: مجموعه مقالات(جلد اول)76

46. خوشرفتاری با زنان(نفی خشونت علیه زنان)78

47. دفاع از حقوق زن79

48. دفاع از حقوق زنان، ما و نظام بین الملل(مجموعه مقالات)80

49. دنیای زن: در گفتگو با علامه سید محمد حسین فضل الله: از مجموعه آشنائی با حقوق زن(1)81

50. زنان در موازنه حق و تکلیف83

51. زنان و حقوق برابر: نقد و بررسی کنوانسیون رفع تبعیض علیه زنان و سند پکن84

52. سراج: نگاهی گذرا به مسایل اساسی و بررسی شبهات پیرامون زنان85

53. سیمای زن در آیینه فقه شیعه(پژوهشی پیرامون احکام خاص زنان)87

54. شخصیت و حقوق زن در اسلام88

55. قضاوت زن از دیدگاه فقه شیعه90

56. قوانین و مقررات ویژه زنان در جمهوری اسلامی ایران92

57. کنوانسیون زنان: بررسی فقهی و حقوقی الحاق یا عدم الحاق جمهوری اسلامی ایران به کنوانسیون رفع کلّیه اشکال تبعیض علیه زنان93

ص: 5

58. مالکیت زن در اسلام و ادیان الهی95

59. موجبات طلاق برای زن در حقوق ایران96

60. نظام حقوق زن در اسلام97

61. نفقه زوجه از دیدگاه فقهی و حقوقی98

62. نقد الحاق: بررسی حقوقی الحاق جمهوری اسلامی ایران به کنوانسیون رفع تبعیض علیه زنان99

63. نگاهی به حقوق زن در اسلام100

بخش سوم: نقش و جایگاه زنان در اجتماع و تمدن اسلامی103

64. اشتغال زن از منظر قرآن و حدیث105

65. امام خمینی و الگوهای دین شناختی در مسائل زنان106

66. بررسی فعالیت اجتماعی زنان از دیدگاه قرآن مجید و سنت شریف107

67. پیآمدهای تربیتی فعالیت اجتماعی زنان با تأکید بر متون اسلامی108

68. پیش نویس منشور جایگاه زن در فرآیند توسعه کشور110

69. تأملی برجایگاه زن: مجموعه مقالات فارسی( جلد اول)110

70. تأملی بر جایگاه زن: مجموعه مقالات عربی و انگلیسی همراه با ترجمه(جلد دوم)112

71. تحلیلی بر سرگذشت تاریخی زن (با تأکید بر هویت تاریخی زن مسلمان)113

72. تربیت الگویی زنان درقرآن114

73. جغرافیای مجامع زنان در جهان اسلام(جلد اول)115

74. جغرافیای مجامع زنان در جهان اسلام(جلد دوم)117

75. زن در نگاه روشنفکران118

76. زن و عدالت اجتماعی119

77. زن، دین، سیاست121

78. زنان بت شکن123

79. زنان در حکومت امام زمان علیه السلام 124

80. زنان دین گستر درتاریخ اسلام(1)124

ص: 6

81. زنان نمونه در قرآن126

82. سیمای زن در جامعه128

83. طبقات نسوان یا زنان نامی در تاریخ، فرهنگ و تمدن اسلامی: شرح حال 1500 تن از بانوان مسلمان129

84. مجموعه مقالات هم اندیشی بررسی مسائل و مشکلات زنان، اولویت ها و رویکردها(جلد 1 - 2)129

85. مجموعه مقالات: همایش سراسری زنان، مسائل فرهنگی - اجتماعی و جهانی سازی(جلد اول): جهانی سازی132

86. مجموعه مقالات: همایش سراسری زنان، مسائل فرهنگی - اجتماعی و جهانی شدن(جلد دوم)133

87. مجموعه مقالات: همایش سراسری زنان، مسائل فرهنگی - اجتماعی و جهانیسازی(جلد سوم)134

88. مجموعه مقالات: همایش سراسری زنان، مسائل فرهنگی - اجتماعی و جهانیسازی(جلد چهارم)135

89. محدّثات شیعه136

90. مشارکت اجتماعی زنان «زنان و مشارکت(1)»137

91. مشارکت سیاسی زنان در ایران138

92. نتایج انقلاب اسلامی ایران در پرتو نظریات توسعه سیاسی، مشارکت سیاسی زنان139

93. نقش زن در تربیت انسان140

94. نقش زنان در جهاد دفاعی142

95. نقش زنان در نهضت امام خمینی رحمه الله 143

96. نقش زنان صالحه در اصلاح جامعه144

بخش چهارم: زن و حجاب145

97. آسیب شناسی شخصیت و محبوبیت زن147

98. تأثیر پوشش اسلامی در مهار غریزه جنسی148

ص: 7

99. چادر و مقنعه از دیدگاه قرآن و حدیث149

100. حجاب150

101. حجاب از دیدگاه قرآن و سنّت152

102. حجاب و آزادی: مقالات کنگره اسلام و زن152

103. حجاب و عفاف در سیما؛ آسیب ها و راهکارها154

104. زن، حجاب و حقوق - نگاهی دیگر155

105. فقه و پوشش بانوان156

106. کشف حجاب: زمینه ها و واکنش ها158

107. مروارید عفاف: کاوشی در حیا، غیرت و حجاب158

108. نیازها و حجاب دختران و زنان160

109. حجاب؛ مسئولیت ها و اختیارات دولت اسلامی (جلد اول) مقالات فقهی و حقوقی161

110. حجاب؛ مسئولیت ها و اختیارات دولت اسلامی (جلد دوم) مقالات فرهنگی - اجتماعی164

111. حجاب؛ مسئولیت ها و اختیارات دولت اسلامی (جلد سوم) دیدارها، گفت وگوها و سخنرانی ها166

112. حجاب در فرهنگ اسلامی167

نمایه اشخاص169

نمایه موضوعی174

دفتر دوم: کتاب شناسی توصیفی خانواده

پیشگفتار204

بخش اول: خانواده از دیدگاه اسلام204

1. اخلاق و خانواده از دیدگاه امام علی علیه السلام 204

2. ازدواج و خانواده در کلام خدا204

3. تشکیل خانواده در اسلام204

ص: 8

4. تشکیل خانواده و روابط متقابل اعضای آن از نظر اسلام204

5. تقویت مبانی فکری و اعتقادی: اسلام و نظام خانواده204

6. خانواده از دیدگاه قرآن و حدیث 204

7. خانواده در اسلام204

8. خانواده در قرآن204

9. خانواده در نگرش اسلام و روان شناسی204

10. نظام حیات خانواده در اسلام204

11. نظام خانواده در اسلام204

12. نظام خانواده در اسلام (بررسی مقایسه ای)204

بخش دوم: حقوق خانواده204

13. احکام، آداب، حقوق و مسئولیتها: فقه خانواده در جهان معاصر204

14. بررسی احکام تنظیم خانواده (کنترل نسل) از دیدگاه امامیه204

15. بررسی تطبیقی مبانی فقهی مسأله تنظیم خانواده204

16. بررسی فقهی حقوق خانواده، نکاح و انحلال آن (مواد 1034 تا 1157 قانون مدنی)204

17. تمکین بانو، ریاست شوهر از دیدگاه قانون مدنی و جامعه (مواد 1108 و 1105 ق. م)204

18. حقوق خانواده204

19. حقوق خانواده204

20. حقوق خانواده (نفقه و حضانت) در فقه اسلامی و تطبیق آن با قانون مدنی204

21. حقوق خانواده، ازدواج و انحلال آن204

22. حقوق متقابل اعضای خانواده204

23. حقوق مشترک همسران در خانواده204

24. حقوق و تکالیف زوجین نسبت به یکدیگر در فقه امامیه و قانون مدنی ایران204

25. دعاوی خانوادگی204

26. دوره مقدماتی حقوق مدنی (خانواده)204

ص: 9

27. فقه خانواده204

28. فلسفه حقوق خانواده (کتاب اول): مبانی و منابع (کتاب دوم) اصول و قواعد(کتاب سوم) نقدو بررسی قوانین خانواده در ایران204

29. مبانی فقهی استحکام خانواده در فقه امامیه و جایگاه قانونی آن در حقوق مدنی204

30. مسائل ازدواج و حقوق خانواده204

31. موازنه حقوق و اخلاق در خانواده204

32. نفقه زوجه از دیدگاه فقهی و حقوقی204

بخش سوم: روابط خانواده204

33. آئین همسرداری، یا اخلاق خانواده204

34. اخلاق زن و شوهر و تنظیم خانواده204

35. الفبای زندگی: آشنایی با اصول و عوامل تحکیم خانواده204

36. با زیبایی ها و آرامش ها در خانواده204

37. بر کرانه خانواده204

38. بهشت خانواده: هفتاد درس در روابط زناشویی (جلد 1-2)204

39. تحولات خانواده: پویایی خانواده در حوزه های فرهنگی گوناگون204

40. خانواده؛ فرصت ها، فراغت ها و چالش ها204

41. خانواده متعادل (آناتومی خانواده)204

42. خانواده متعادل، حقوق، وظایف و نحوه رفتار همسران با یکدیگر204

43. خانواده و تربیت کودک204

44. خشونت در خانواده (بررسی تحلیلی حوادث خانواده)204

45. دانش خانواده 204

46. راهکار برقراری روابط سالم و سازنده در خانواده204

47. روان شناسی روابط درون خانواده204

48. رویکردی نوین در روابط خانواده204

49. زن و خانواده (1)204

50. زن و خانواده (2)204

ص: 10

51. زن و خانواده (3)204

52. سیری در مسائل خانواده204

53. عوامل تحکیم پیوند خانوادگی از دیدگاه پیامبر اعظم صلی الله علیه و آله و سلم 204

54. عوامل مؤثر بر رضایت زن و شوهر204

55. کتاب ایران: خانواده204

56. مبانی روابط خانواده در قرآن و سنّت 204

57. مبانی روابط خانواده در قرآن و سنت204

58. مبانی روانشناختی رابطه زن و شوهر از منظر پیامبر اعظم حضرت محمد صلی الله علیه و آله و سلم 204

59. مدیریت خانواده (جلد 1)204

60. مدیریت خانواده (جلد2)204

61. مدیریت خانواده (جلد3)204

بخش چهارم: جامعه شناسی خانواده204

62. اسلام و جامعه شناسی خانواده204

63. جامعه شناسی خانواده204

64. جامعه شناسی خانواده و ازدواج در ایلات و عشایر: مطالعه موردی ایل قشقایی204

65. زن، دین، جامعه: تحلیل جامعه شناختی از مسائل زنان و خانواده204

بخش پنجم: آسیب شناسی خانواده204

66. آسیب شناسی اجتماعی خانواده و طلاق204

67.آسیب شناسی خانواده204

68.آسیب شناسی خانواده204

69. تقویت نظام خانواده و آسیب شناسی آن (جلد1)204

70. تقویت نظام خانواده و آسیب شناسی آن (جلد2)204

71. طلاق و اثرات آن بر خانواده204

72. طلاق یا فاجعه انحلال خانواده204

73. کتاب شناسی آسیب های اجتماعی (جلد اول) طلاق204

ص: 11

بخش ششم: خانواده و ازدواج204

74. آئینه ازدواج و روابط همسران204

75. ازدواج و روابط مرد و زن (جلد 1 - 2)204

76. ازدواج و مدیریت خانواده204

نمایه اشخاص204

نمایه الفبایی موضوعی204

ص: 12

این همه، این کانون گرم، پیوسته در معرض آسیب های بسیاری است که هر یک از آنها می توانند آن را از درون متلاشی سازند.

از این رو، به دست آوردن آگاهی و دانش افزایی درباره موضوع ها و مسائل این نهاد اجتماعی، وظیفه همگان است. یکی از بهترین راه ها، آشنایی با مسائل مربوط به محیط خانواده و زنان، مطالعه کتاب ها و پژوهش هایی است که در این زمینه وجود دارد. کتاب شناسی زن و خانواده این فرصت را فراهم می کند تا از طریق معرفی آثار منتشر شده با مسائل گوناگون زنان و خانواده بیشتر آشنا شویم. همچنین زمینه ای برای پژوهشگران عرصه خانواده و زن ایجاد می کند تا با مراجعه موضوعی به کتاب شناسی حاضر، با محتوای پژوهش های صورت گرفته آشنا شوند و در کمترین زمان بتوانند نیازهای پژوهش خود را برطرف کنند. افزون بر آن، پژوهشگر با بررسی این کتاب شناسی می تواند از کمبودها و کاستی های آثار منتشر شده آگاهی یابد و در صدد جبران و خلأهای پژوهشی بر آید.

این کتاب، یکی دیگر از سلسله پژوهش های عرصه زن و خانواده است که پژوهشگر ارجمند، جناب آقای سلمان حبیبی به تهیه و تنظیم آن همت گماشته است. با سپاس و قدردانی از تلاش ایشان، امیدواریم این اثر مورد استفاده برنامه سازان و برنامه ریزان به ویژه گروه های زن و خانواده رسانه ملی قرار گیرد.

انه ولی التوفیق

اداره کل پژوهش

مرکز پژوهش های اسلامی صدا و سیما

ص: 2

ص: 4

ص: 5

ص: 6

انفجار و انباشت اطلاعات، به پیشرفت دانش اطلاع رسانی بستگی دارد. پیشینیان ما در هر عصری به تناسب امکاناتی که در اختیار داشته اند، مجموعه های اطلاع رسانی روزگار خود را سامان بخشیده اند. کتاب فهرست، اثر ابن ندیم و الذریعه فی تصانیف الشیعه، نوشته آقا بزرگ تهرانی، دو نمونه موفق در زمینه دانش اطلاع رسانی در حوزه فرهنگ اسلامی به شمار می روند.

گفتنی است دانش اطلاع رسانی در کشورهای اسلامی به ویژه ایران، در مراحل ابتدایی قرار دارد، به گونه ای که هنوز فهرست جامع کتاب های منتشر شده به زبان های فارسی و عربی، در دست نیست و فهرست های موجود نیز همه دوره های زمانی را دربر نمی گیرد. گذشته از این، نبود کتاب شناسی تخصصی و جامع، در بیشتر زمینه ها محسوس است. بنابراین، ضروری است برنامه ریزان فرهنگی کشورهای اسلامی برای تدوین مجموعه های اطلاع رسانی ملی، به بسیج علمی همگانی همت کنند.

جایگاه و نقش زن، همواره از جمله عمومی ترین مسائل بشر بوده است. در پیشگاه الهی، مقام زن و مرد تفاوتی ندارد؛ جز در عرصه سپردن مسئولیت ها و آنجا که ویژگی های ذاتی هر یک، تفاوتی را در مواضع اقتضا می کرده است. این موضوع از دیرباز از دغدغه های اندیشمندان، عالمان، دانشمندان، حق طلبان و مصلحان بوده و اکنون که اسلام رونقی دوباره یافته، بر اهمیت این مسئله افزوده شده و شایسته است تحقیق بیشتری در این زمینه صورت گیرد تا هرگونه ابهام دراین باره برطرف شود. اندیشمندان اجتماعی، همواره به موضوع زن، به دلیل اهمیت و جایگاه خاصش به ویژه پس از پیروزی انقلاب اسلامی

ص: 8

ایران توجه داشته اند و در این عرصه، پژوهش های راهبردی و کاربردی فراوانی صورت گرفته و آثار بسیاری تألیف و تدوین شده است.

قلمرو تحقیق کتاب شناسی حاضر، زبان فارسی و کار بر روی کتاب های منتشر شده و در دسترس در ایران متمرکز شده است. ازاین رو، همه کتاب هایی را که در کتاب شناسی حاضر توصیف شده اند، در کتاب خانه های مهم و معتبرکشور می توان یافت.

کتاب شناسی حاضر از چهار بخش تشکیل شده است. در بخش نخست به آثاری درباره زن از دیدگاه اسلام پرداخته شده است. در بخش دوم، حقوق زن و در بخش سوم، نقش و جایگاه زنان در اجتماع و تمدن اسلامی بررسی می شود و بخش چهارم به زن و حجاب اختصاص دارد. در این کتاب، تعداد 112 اثر معرفی شده است که شامل همه منابع مکتوب درباره زن نیست. بی تردید، منابع یادشده نیز از میان ده ها کتاب، برای معرفی انتخاب شده اند و افزون بر این موارد، کتاب های ارزشمند دیگری نیز وجود دارد.

گفتنی است از آنجا که هدف گردآوری مجموعه حاضر، معرفی تمامی منابع موجود نبوده است، بیان نکردن برخی منابع، نقص و کاستی نخواهد بود. همچنین، بیان توضیح و توصیف بیشتر درباره برخی کتاب ها به معنای اهمیت بیشتر آنها نیست. در پایان این نوشتار، برای ارتباط آسان با پدیدآورندگان آثار، نمایه مؤلفان و نیز برای شناسایی آسان موضوع ها، نمایه جامع موضوعی فراهم شده است تا پژوهشگران ارجمند در سریع ترین زمان ممکن بتوانند از جزئی ترین موضوع ها در زمینه زن آگاه شوند.

ص: 9

ص: 10

ص: 12

و حکومت پرداخته شده است. فصل سوم، زن در چارچوب همسری و مقایسه آن با مرد نامگذاری شده است. یکی از مباحث این کتاب که مترجم، آن را «ازدواج به شرط طلاق» ترجمه کرده، گونه ای ازدواج است که در عربستان سعودی، ازدواج مسیار نامیده شده است. این نوع ازدواج، شبیه ازدواج موقت است و شیعه بدان اعتقاد دارد. زکی یمانی با استناد به فتوای برخی علمای اهل سنت، این ازدواج را حرام شمرده و مترجم، پس از نقد و بررسی این دیدگاه، یادآور شده است برخی علمای اهل سنت مانند صالح وردانی، از فقهای سنّی سلفی مصر، در کتابی حلال بودن آن را اثبات کرده اند.

نویسنده در این فصل، اهمیت شرعی موافقت زن و ازدواج، ازدواج با زنان اهل کتاب و مباحثی چون هم شأنی؛ حقوق زناشویی؛ کتک زدن همسر؛ کار کردن زن در خانه؛ جواز چند همسری؛ دخالت حکومت در این امر؛ چند همسری در قانون یمن و مصر؛ مسئله طلاق؛ حضانت؛ حق و سهم زن در ارث در مقایسه با مرد، و شهادت زن در داوری را تبیین کرده است.

بخش دوم با نام «ولایت عمومی زنان و شایستگی سیاسی آنان» دو فصل دارد. عنوان فصل اول، حکم ولایت عمومی زن در فقه قدیم و جدید است. نویسنده در این فصل، دیدگاه موافقان و مخالفان ولایت عمومی زن را بیان می کند و نظر بزرگانی چون ابوالاعلی مودودی، سید جمال الدین اسدآبادی، محمدابوزهره، محمد متولّی شعراوی و عباس محمود عقاد را می آورد. سپس دلایل موافقان و مخالفان را با توجه به قرآن، سنت نبوی، اجماع، قیاس، مصلحت و سد ذرایع بیان کرده است. در این فصل نیز مترجم، در بسیاری موارد به نقد و بررسی نظر عالمان

ص: 14

اهل سنت و دلایل آنان می پردازد. فصل دوم، وظایف سیاسی زن نام دارد و عنوان های مباحث این فصل عبارتند از: توحید؛ خاستگاه اصل برابری؛ عمومیت خطابات دینی؛ شایستگی و توانایی سیاسی زن و فقها و شایستگی سیاسی زنان.

بخش دوم جلد اول، شامل این مقاله هاست: تفاوت های رفتاری زن و مرد، اثر دکتر حمیدرضا آقامحمدیان و رضا پورحسین؛ اصول و نظریه های فمینیسم در غرب، نوشته دکتر علی رضا شیروانی؛ جایگاه خانواده از دیدگاه اسلام و فمینیسم، اثر حجت الاسلام حسین بستان؛ مقایسه حقوق اساسی و حقوق موضوعه مربوط به زن در ایران اسلامی، نوشته نادر پورارشد و شهناز محمودی؛ بررسی جنبش فمینیسم در غرب و ایران، از احمدرضا توحیدی؛ فمینیسم، اسلام و ایران، اثر عبدالرحمن حسنی فر؛ گمانه های نابرابری در ساختار اسلامی حقوقی زن، اثر دکتر سیدمرتضی حسینی؛ حقوق مختصه زنان در قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران، نوشته حسن خانجانی موقر؛ فمینیسم، علل و پی آمدها، اثر علی احمد راسخ؛ بررسی سه دیدگاه مختلف در مورد کارکرد اصلی ازدواج، از دکتر علی ربانی خوراسگانی؛ نگرش بر تفاوت های بیولوژیک زن و مرد، دکتر محمد ربانی؛ فمینیسم در جامعه اسلامی، اثر فاطمه رجبی، سیمای متفاوت شخصیت زن ...، نوشته دکتر حسین رزمجو، برخی موانع اشتغال زنان در بازار کار، اثر نادره عطاریان.

مقاله های جلد دوم نیز عبارتند از: تاریخچه فمینیسم در ایران، اثر فاطمه عطایی؛ طرح واره های ظریف تبعیض جنسی، از فرزانه غنیمی؛ گذری بر فمینیسم ایرانی، نوشته مجید کافی؛ نقش جنسیت در اشتغال و دیدگاه اسلام دراین باره، از ابوالفضل گائینی؛ موانع مشارکت سیاسی زنان در ایران پس از انقلاب اسلامی، اثر عباس محمدی اصل؛ فمینیسم اسلامی؛ ترکیب پارادوکسیال، نوشته حجت الاسلام جعفر مرادی؛ زمینه های ظهور فمینیسم در غرب، از دکتر حمیرا مشیرزاده، المرأه و کرامتها فی القرآن، اثر آیت الله

ص: 16

محمدهادی معرفت؛ بلوغ، نوشته آیت لله سیدمحمد موسوی بجنوردی؛ بررسی مزایا و معایب اشتغال خارج از منزل زن در خانواده، از شهناز ولکجی.

در بخش دوم جلد دوم، سخنرانی آیت الله محمدابراهیم جناتی؛ دکتر حسن رحیم پور ازغدی و میزگرد روز دوم همایش(با اجرای حجت الاسلام گلستانی) با حضور آقایان حسن رحیم پور و مهدی مهریزی و سیدعباس نبوی و خانم فاطمه رجبی، آمده است. در پایان جلد دوم، کتاب شناسی منابع فارسی و انگلیسی و نیز نمایه آیات و احادیث و اشخاص آورده شده است.

در فصل سوم ساختار الگوی شخصیتی زن و مراحل رسیدن به این نتیجه، درحد توان بررسی شده است. چگونگی ارتباط میان الگو و نظام از یک سو و رابطه الگو با ظرفیت های اجتماعی و تاریخی از دیگر سو، از حساس ترین مباحث این فصل است. نظام شخصیت زن ثابت و بر روش شناسی اجتهاد مبتنی است، در حالی که الگوی شخصیت، با تحول در ظرفیت های اجتماعی تغییر می پذیرد. در این فصل نیز درباره چرایی تحول در الگو و ضرورت نگرش توسعه ای به مقوله الگوسازی بحث شده و توسعه اجتماعی دینی در گرو توسعه پذیری الگو خوانده شده است. این کتاب یازده نمودار، فهرست منابع و نمایه موضوعی دارد.

زنان معطوف نکرده و به فعالیت مردان در این باره نیز توجه کرده، مؤلف نیز کتاب را به دو بخش اساسی «برنامه ریزی راهبردی مسائل زنان» و «برنامه ریزی استراتژیک(راهبردی) فعالیت مردان در رابطه با مسائل زنان» تقسیم کرده است. در این کتاب، همه مباحث نهج البلاغه در پنج محور مطالعات استراتژیک یا راهبردی، شامل مأموریت؛ استراتژی؛ تجزیه و تحلیل استراتژی؛ اهداف بلندمدت و برنامه ریزی تلفیقی، تدوین و به دو دسته فعالیت زنان و مردان تقسیم بندی شده است.

با توجه به اینکه نقطه شروع فرآیند همه برنامه ریزی ها در کلان مدیریتی را «مأموریت» می گویند، نویسنده در بخش اول، مأموریت زنان را در دو قسمت با توجه به فطرت در برنامه ریزی و رعایت تعادل درمعاشرت و وظایف تبیین می کند. در بخش دوم کتاب نیز که برنامه ریزی استراتژیک(راهبردی) فعالیت مردان درباره مسائل زنان است، «غیرت» به عنوان مأموریت مردان معرفی و در ادامه، انواع غیرت، منشأ، حدود، ایجاد غیرت و نتایج فردی آن و نیز غیرت نابجا در کلام حضرت علی علیه السلام توضیح و تشریح شده است.

مبحث بعدی در این بخش، مطالعات استراتژیک و استراتژی زنان و مردان در مسائل زنان است. ازآنجاکه استراتژی هر سازمان، نشان دهنده جهت گیری کل سازمان است، نویسنده در بیان استراتژی حاکم بر نظام ولایی حکومت حضرت علی علیه السلام، استراتژی آن حضرت درحوزه مسائل زنان را شامل همسرداری، نقش زنان در تعامل نسل، قدرت تربیت زن و رشد زن و از شاخصه های مهم توسعه می داند. همچنین، درحوزه فعالیت مردان در مسائل زنان، اصلاح نگرش، اصلاح رفتار و برنامه ریزی خانواده

ص: 19

را استراتژی مردان دراین باره معرفی می کند. نویسنده همچنین درتجزیه و تحلیل استراتژیک مردان درمسائل زنان، به آسیب پذیری مردان و کشش آنان به زنان اشاره کرده و راهکارهای حضرت در ایجاد تعادل و تأکید برتقوا در رویارویی با زنان را توضیح داده است.

گسترش و تداوم نسل انسانی؛ سکون و آرامش؛ و تربیت نسل. مباحث این بخش نیز به چهار فصل تقسیم شده است. نویسنده در فصل اول به بررسی جایگاه زن در خانواده پرداخته و جایگاه وی چه به عنوان فرزند، چه در نقش همسر و چه در مقام مادر در خانواده اسلامی را نیز ارزیابی کرده است.

در فصل دوم نیز درباره سرپرستی خانواده مطالبی آمده و در آن، از ادلّه ثبوت سرپرستی مرد در خانواده و مبنای سرپرستی مرد و حدود آن بحث شده است. نویسنده در فصل سوم و چهارم نیز به بررسی دو حق از حقوق خانوادگی زن (مهر و نفقه) می پردازد.

چون نگاهی به زن در ادوار تاریخ (زن در یونان باستان، زن در رم باستان، زن در هند، زن در چین، زن در استرالیا، زن در فرانسه، زن در ایران باستان، زن در اعراب جاهلیت، عقیده کشیشان مسیحی درباره زن)؛ آفرینش زن در اسلام؛ آفرینش زن در یهود؛ فضیلت زنان در اسلام؛ فضیلت زنان در یهود؛ مشورت با زن در اسلام؛ مشورت با زن در یهود؛ فضیلت زنان مسلمان در اخلاق و عبادت؛ و فضیلت زنان یهود در اخلاق و عبادت است.

در بخش دوم با عنوان نقش «زن در شکل گیری خانواده و اجتماع»، مسائل زیر بررسی شده است: ازدواج و تشکیل خانواده در اسلام؛ ازدواج و تشکیل خانواده در یهود؛ معیارهای انتخاب همسر در اسلام و یهود؛ اصالت خانوادگی در اسلام؛ اصالت خانوادگی در یهود؛ نقش حجاب در خانواده و اجتماع؛ حجاب در اسلام؛ حجاب در یهود؛ نقش زن در تزلزل خانواده و اجتماع؛ زنا و تزلزل خانواده و اجتماع در اسلام و یهود؛ طلاق در اسلام و یهود.

در بخش سوم با عنوان «حقوق زن در خانواده و اجتماع» نیز از مباحثی چون حقوق مادی زن درخانواده و اجتماع؛ حقوق زن درخانواده و اجتماع در اسلام و یهود؛ مهریه درآیین اسلام؛ مهریه در آیین یهود؛ نفقه در اسلام، نفقه در یهود، ارث در اسلام و در یهود؛ حقوق معنوی زن در خانواده و اجتماع؛ حقوق معنوی زن در اسلام و در یهود؛ تعدی به حقوق زن در خانواده و اجتماع؛ تعدی به حقوق زن در اسلام و در یهود؛ تبعیض حقوق زن در اسلام و در یهود؛ و تعدد زوجات سخن به میان آمده است.

«مشارکت زنان در اجتماع»، عنوان بخش چهارم و دربردارنده این مطالب است: حضور زنان در اجتماع از نظر اسلام؛ حضور زنان در اجتماع از نظر یهود؛ موانع حضور زن در اجتماع از نظر اسلام؛ موانع

ص: 23

حضور زن در اجتماع از نظر یهود؛ معاشرت زنان با بیگانگان در اسلام؛ معاشرت زنان با بیگانگان در یهود؛ بی حجابی زنان درجامعه اسلامی؛ بی حجابی زنان درجامعه یهود؛ مشارکت زنان برای اشتغال درجامعه اسلامی؛ مشارکت زنان برای اشتغال زنان درجامعه یهود؛ مدیریت و رهبری زن در اجتماع اسلامی و در اجتماع یهود... .

در بخش پنجم، دیدگاه اسلام و یهود درباره برخی زنان وابسته به پیامبران مانند همسر آدم علیه السلام (حوا در اسلام، حوا در یهود)؛ همسر نوح علیه السلام (زن نوح در اسلام، زن نوح دریهود)؛ سارا و هاجر در اسلام و در یهود؛ مادر موسی علیه السلام در اسلام و در یهود؛ همسر موسی علیه السلام در اسلام و در یهود؛ خواهرموسی علیه السلام در اسلام و در یهود؛ همسر لوط علیه السلام در اسلام و در یهود؛ دختران لوط علیه السلام در اسلام و در یهود؛ زلیخا در اسلام و در یهود؛ و ملکه سبا(بلقیس) در اسلام و در یهود بیان شده است. در پایان کتاب، خلاصه تحقیق و نیز فهرست هایی چون فهرست آیات و روایات، فهرست منابع و فهرست مقاله ها و مجله ها آورده شده است.

و مرد در برخورداری از گوهر انسانی؛ اشتراک زن و مرد در هدف غایی آفرینش؛ هم گونی کمال انسانی زن و مرد و بررسی شبهه های نقصان معنوی زن، عنوان های برخی مطالب فصل نخست با نام مشترکات تکوینی زن و مرد است.

نویسنده در فصل دوم کتاب با نام تفاوت های تکوینی زن و مرد، با توجه به متون دینی و آیات و روایات، به مباحثی چون تفاوت های زن و مرد در ادراک؛ ضعف عقل نظری و تجربی؛ تفاوت زن و مرد در عواطف و انفعالات؛ فلسفه زوج آفرینی انسان؛ تفاوت زن و مرد در میل و گرایش؛ و تفاوت زن و مرد در غریزه جنسی می پردازد. این مجموعه در پایان نتیجه می گیرد، نقش هایی که طبیعت بر عهده زن و مرد گذاشته، متفاوت است. ازاین رو، باید ابزار جسمی - روانی ایفای نقش ها را در اختیار آنان قرار داد و در تشریع و هرگونه برنامه ریزی برای زنان و مردان به این تفاوت ها توجه کرد.

نمی پذیرد و معتقد است مسائل میان زن و شوهر و امور مربوط به زندگی مشترک آنان باید با توافق هر دو صورت گیرد و مرد حق تصمیم گیری فردی در اینگونه امور را ندارد. نویسنده اظهار می دارد قرآن در بیش از ده سوره، درباره زن سخن گفته و حتی دو سوره نساء و طلاق که در اصطلاح، سوره نساء کبری و نساء صغری نامیده می شود، به نام زن نام گذاری شده است. وی در ادامه، چکیده ای از دیدگاه های این ده سوره را مطرح می کند و نتیجه می گیرد زن و مرد، هر دو منشائی واحد و حقوق و تکالیفی یکسان دارند.

مطالب این مجموعه از سه بخش اصلی و یک ضمیمه تشکیل شده است. نخست، اصول و مبانی فلسفی در نگرش به هویت زن مطرح می شود. در حقیقت، آنچه امروز به عنوان مباحث زنان بدان توجه و جایگاه فردی و اجتماعی آنان را نقد و بررسی شده است، بیشتر به اختلاف های موجود در مبانی فلسفی و انسان شناختی بازمی گردد تا مسائل حقوقی و اجتماعی. ازاین رو، در همین بخش برای روشن شدن نقاط تمایز تفکر اسلام و غرب، نخست به بنیان های اندیشه غرب و تأثیر آن در ترسیم چهره زنان و سپس به تبیین مبانی اسلام پرداخته شده است. در ادامه این بخش، اصول اساسی شخصیت زن در اسلام، با عنوان هایی چون اشتراک زن و مرد در انسانیت؛ آفرینش اصیل زن؛ گوناگونی راه های کمال؛ تفاوت های تکوینی زن و مرد؛ زن و مرد، دو موجود مکمل؛ و خانواده، رکن اساسی و محوریت اخلاق مطرح شده است.

بخش دوم کتاب نیز به جریان شناسی نهضت زنان اختصاص دارد که همراه با تبیین تاریخچه نهضت زنان در غرب و ایران، به معرفی و نقد دیدگاه های زن گرایانه غربی با عنوان هایی چون جریان شناسی نهضت زنان در غرب(گرایش های فمینیستی، انتقاد از فمینیسم) و جریان شناسی نهضت زنان در ایران(دوران قاجار، پهلوی اول و مسئله کشف حجاب، مسائل زنان در حکومت پهلوی دوم، جریان های مدافع حقوق زنان پس از انقلاب) می پردازد. ضمیمه کتاب با عنوان «منشور زن مسلمان» نیز شامل متن سخنان رهبر معظم انقلاب اسلامی به مناسبت تولد حضرت زهرا علیها السلام و روز زن، در ورزشگاه آزادی تهران(30/7/1376) است.

در پایان کتاب نیز فهرست هایی چون فهرست آیات، احادیث و روایات، فهرست نمایه های موضوعی، فهرست عنوان ها و اصطلاحات،

ص: 27

فهرست اعلام، فهرست کتاب ها، مقاله ها و نشریه ها(مجلات، روزنامه ها)، فهرست اعلام انگلیسی و فهرست منابع فراهم آمده است.

ج) برخی دیگر از احادیث و روایات، ناظر به شرایط ویژه است و نمی توان مفاد آن را تعمیم داد.

بخش دوم کتاب با عنوان «کمالات انسانی»، به بررسی مراحل تکامل زنان در دو عرصه دانش و سلوک معنوی اختصاص یافته است. این دو عرصه براساس متون و منابع دینی؛ یعنی قرآن و سنت و نیز بر پایه شواهد تاریخی و خارجی بررسی شده اند. در مبحث دانش طلبی زنان به انواع پرسش ها (زنان پیامبر، زنان از صحابه، صحابه از زنان و زنان از زنان) اشاره شده است.

در بخش سوم کتاب با عنوان «زن و خانواده»، نویسنده به دیدگاه اسلام از ازدواج و نیز جایگاه زن در خانواده پرداخته است. وی با توجه به متون دینی، هدف اسلام از ازدواج را چنین بیان می کند: بقای نسل انسان؛ سکونت و آرامش؛ ارضای غریزه جنسی؛ مشارکت در حیات معنوی؛ مشارکت در حیات مادی؛ و تربیت نسل.

نویسنده در بخش چهارم به مسئله مشارکت زنان در حیات اجتماعی پرداخته و به جلوه های گوناگون این مشارکت توجه و اشاره کرده است. جواز مشارکت، انگیزه های مشارکت، و آداب مشارکت اجتماعی، عنوان های سرفصل های این بخش است.

بخش پنجم کتاب، ویژه حجاب و عفاف است که در آن مباحثی درباره فلسفه پوشش، شرایط عمومی پوشش، زینت و اختلاط، طرح و بررسی شده است. بخش پایانی کتاب نیز به کتاب شناسی توصیفی مجموعه هایی درباره زنان اختصاص یافته است. نویسنده در این بخش، پس از مقدمه ای درباره سابقه تألیف و تدوین در زمینه مسائل زنان، به نقد و بررسی اجمالی چند مجموعه عربی زبان درباره «فقه المرأه»

ص: 29

پرداخته است. این مجموعه ها عبارتند از: المفصل فی احکام المرأة و البیت السلم؛ تحریر المرأة فی عصر الرسالة؛ مسائل حرجه فی فقه المرأة؛ المرأة فی الفکر الاسلامی؛ و جامعة مسانید النساء.

نکوهش زنان اختصاص دارد، بررسی کرده است. به گفته مؤلف، هدف این خطبه سرزنش زنان به دلیل کمی عقل و کمبود آنان از بهره ایمان نیست، بلکه منظور فرد خاصی است که غائله جمل را پدید آورد یا هر زنی است که در تشخیص اجتماعی خویش دچار اشتباه شود.

در فصل دوم با عنوان نقصان ایمان، نویسنده، اولین قسمت خطبه 80 را که به نقص ایمان زن اختصاص دارد، بررسی می کند.

بررسی دومین بند خطبه 80 نهج البلاغه درباره نقص عقل زن، موضوع فصل سوم کتاب است. در این قسمت، نویسنده با بررسی آیات و روایات و نقد و بررسی نظر برخی دانشمندان مسلمان، حقایقی را درباره خردمندی زنان بیان می کند.

نقصان بهره زن در مسائلی چون ارث و مالکیت، موضوع چهارمین فصل کتاب است. نتیجه گیری حضرت علی علیه السلام از آنچه در قسمت های پیش بیان شد، در فصل پنجم کتاب آورده شده است. بررسی تطبیقی خطبه 80 نهج البلاغه و مقایسه آن با خطبه های 13 و 155 نهج البلاغه نیز موضوع فصل ششم را تشکیل می دهد. موضوع های دیگری که در ارتباط با زن در نهج البلاغه یاد شده است و نیز نمونه هایی از شخصیت های عالی در جامعه زنان و صفات نیک زن در احادیث، به ترتیب، موضوع فصل های هفتم، هشتم و نهم کتاب است. فهرست آیات، مصادر کتاب و منابع و مآخذ نیز در پایان کتاب آمده است.

ص: 31

انسانی هیچ تفاوتی میان زن و مرد وجود ندارد، جلال زن در جمالش نهفته است و جمال مرد در جلال او جلوه گر می شود. این توزیع کار، نه نکوهشی است برای زن و نه ستایشی است برای مرد، بلکه رهنمودی برای هر دوی آنهاست. زن و مرد از یک گوهر آفریده شده اند و در بنیان گذاری خانواده، تأمین نیازهای عاطفی به عهده زن است. مرد به دلیل مدیریت، کارهایی چون تأمین هزینه و تعهد کارهای اجرایی خانواده را بر عهده دارد.

مؤلف می افزاید: منشأ گرایش مرد به زن و آرمیدن مرد در سایه انس به زن، همان مودت و رحمتی است که خداوند میان آنان قرار داده است. به اعتقاد مؤلف، نگرش اسلام به زن و تنظیم حقوق او این است که حیثیت وی جنبه حق الله دارد، نه حق الناس و هتک حرمت او بر هیچ کس روا نیست. ازاین رو، همگان موظف به پاسداری از حرمت و مقام زن هستند و این نکته در خلال احکام دینی و موازین شرعی به طور کامل مشهود است.

کتاب حاضر در چهار فصل تدوین شده است. در فصل اول، موضوع زن در قرآن بررسی تحلیلی شده است. نویسنده در این قسمت یادآور می شود، ذات اقدس الهی در آیاتی از قرآن کریم، تعلیم و تربیت را به روح استناد می دهد و روح، نه مؤنث است و نه مذکر. همچنین، آیات قرآن از راه حس، بُرهان و مسائل قلبی و شهودی مطالبی را یادآوری می کند و نمونه هایی از زنان و مردانی را برمی شمارد که این راه ها را پیموده اند. به باور آیت الله جوادی آملی، با توجه به آیات قرآن، خداوند انسان ها را به همان کرامت که صفت فرشته هاست، ستوده و آنان را به

ص: 33

این خصلت دعوت کرده و این نمودار آن است که انسان های صالح می توانند با کمالات علمی و عملی، خود را فرشته صفت کنند. فرشتگان نه مذکرند و نه مؤنث و کسی که به آنان تأسی و اقتدا می کند، نه زن است و نه مرد، بلکه انسان است که ارزش او به تزکیه درون و تهذیب باطن وابسته است، نه نوع انسانی. نویسنده با بیان شواهد قرآنی و معرفی نمونه هایی از زنانی که قرآن، آنان را اسوه و الگوی افراد شایسته می خواند، بحث را پی می گیرد.

زن در عرفان، موضوع مورد بحث در فصل دوم است. چکیده مطالب این فصل از کتاب، شامل این موضوع است که از دو راه می توان به معارف الهی دست یافت: ذکر و فکر(راه دل و راه عقل) که در آیات قرآن، به راه دل یا فطرت، بیشتر بها داده شده است. بر این اساس، بسیاری از افراد که حتی درس نخوانده و به حوزه و دانشگاه نرفته اند، می توانند از راه موعظه و تزکیه درونی به مقامات معنوی عالی دست یابند.

انسان چه مرد باشد، چه زن، می تواند از راه دل به درجات والا برسد و با نماز، دعا، مناجات و ذکر، به بصیرت، معرفت و یقین قلبی دست یابد و در این مسائل میان زن و مرد تفاوتی نیست. بنابراین، مهم ترین راه؛ یعنی پای بندی به اعمال صالح و عبادت ها، میان زن و مرد مشترک است. در ادامه، نویسنده شرح حال برخی زنان را که ذوق عرفانی داشته و آثاری در این زمینه از خود به یادگار گذاشته اند، بیان می کند.

در فصل سوم درباره «زن در بُرهان» بحث می شود. به باور نویسنده، براساس شواهد قرآنی و روایی، از نظر مسائل عقلی، میان زن و مرد در

ص: 34

اصل کمال تفاوتی نیست. اگر کسی بگوید زنی مانند پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله و سلم نشد و به مقام او نرسید، باید گفت بسیاری از پیامبران دیگر نیز مانند او نشدند و این نقص نیست.

زن ها در طول تاریخ با شکوفایی استعدادها و خلاقیت هایی که داشته اند، در بخش های علمی، معرفتی، سیاسی، نظامی و اجتماعی به مقام هایی دست یافته و به عنوان دانشور، صاحب نام و ادیب، مشهور و معروف شده اند.

فصل چهارم این نوشتار به «حل شبهات و رفع تعارض بین روایات» اختصاص یافته و پاورقی مربوط به هر فصل در پایان آن آمده است. این کتاب از فهرست منابع و مآخذ و فهرست اعلام و اشخاص، مکان ها، کتاب ها و قبایل بی بهره است، ولی در چاپ جدید که در مرکز نشر اسراء صورت گرفته، ضمن ویرایش جدید، فهرست هایی چون فهرست آیات و روایات، فهرست اشعار، فهرست اعلام، فهرست کتب و فهرست منابع نیز به آن افزوده شده که راه پژوهش را برای پویندگان آن هموارتر کرده است.

پیامبر با زنان و بیان دیدگاه واقعی آن حضرت درباره شخصیت و جایگاه زن درجامعه اسلامی و با بهره گیری از سیره نبوی و گزارش های مستند تاریخی که، شیعه و سنّی بر آن اتفاق نظر دارند، به گردآوری رفتارها و طبقه بندی آنها و سپس به بررسی و استخراج نکته های تربیتی، اخلاقی و سیاسی پرداخته است. کتاب حاضر نه فصل دارد. در فصل اول با عنوان کلیات، مباحثی چون طرح مسئله، ضرورت بحث، دیدگاه پیامبر درباره زنان در سیره و سخن آن حضرت، جامعه شناسی عصر جاهلی و جایگاه زن بررسی شده است.

در فصل دوم با عنوان پیامبر، دختران و فرهنگ مهرورزی، رفتارهای پیامبر با دختران مانند هدیه دادن، اعطای حق انتخاب همسر، احترام به دیدگاه های آنان و مانند آن تبیین شده است. در فصل سوم نیز رفتار پیامبر با همسران آن حضرت بررسی و پیش از آغاز بحث، مطالبی درباره علل تعدد زوجات و برخی دیدگاه های آن حضرت آمده و به نمونه هایی از رفتارهای عدالت آمیز و مهرانگیز پیامبر اشاره شده است.

در فصل چهارم برخورد پیامبر خدا صلی الله علیه و آله و سلم با زنان اسیر و تکریم آنان، با بیان نمونه هایی بررسی و به شبهه هایی درباره برخی رفتارهای آن حضرت پاسخ داده شده است. در فصل پنجم نیز رفتار آن حضرت با زنان خطاکار در دو مبحث رفتار های مهرآمیز و قهرآمیز با بیان نمونه ها و تحلیل های علمی، بررسی و جنبه های ناگفته آن بازگو شده است. فصل ششم کتاب نیز به بررسی رفتار پیامبر با زنان مصیبت دیده و آسیب پذیر مانند زنان مطلقه اختصاص یافته و نمایی از رفتار اسلامی ترسیم شده است تا برای مسئولان عصر حاضر، الگوی رفتاری معیّنی شود.

ص: 36

در فصل هفتم کتاب، توجه ویژه رسول خدا صلی الله علیه و آله و سلم به بهبودسازی روابط زوجین و بیان حقوق متقابل همسران و نوع رفتار آن حضرت با گونه های مختلف زنان متأهل بررسی و نمونه هایی از این موارد بیان شده است. در فصل هشتم با عنوان پیامبر، زنان، حریم ها و حرمت ها، به ارتباط پیامبر با زنان خویشاوند اعم از محارم و غیرمحارم و زنان دیگری که به لحاظ موضوع در فصل های پیشین گنجانده نمی شوند، پرداخته شده است. فصل نهم، زنان، اشتغال و دانش آموزی نام دارد. در این فصل به حضور اجتماعی زنان و دیدگاه اسلام، با دقت در گزارش هایی که از رفتار پیامبر با زنان شاغل موجود است، اشاره شده است. همچنین، در این فصل برخی مصداق های مربوط به رفتار پیامبر با زنان دانشمند و فرزانه بیان شده است. در پایان و در نتیجه گیری از بحث، نویسنده معتقد است رفتار پیامبر با زنان، براساس شناخت موقعیت ویژه جنسیتی آنان و مقام اجتماعی و نیز تابع مصالح عامه و در پاره ای موارد، مشمول حکم حکومتی و همواره مهرآمیز و همراه با گذشت و بخشش بوده است.

سیره آن حضرت درباره زنان بیان شده است. این بخش به موضوع خانواده، قضاوت های حضرت علی علیه السلام درباره زنان و نیز نقش آنها در دو جنگ جمل و صفین اختصاص دارد.

بخش سوم حاوی دوازده مقاله کوتاه از نویسندگان داخلی و خارجی است که در آن، نظر و دیدگاه های امیرمؤمنان، علی علیه السلام درباره زنان بیان شده است. عنوان های برخی از این مقاله ها عبارتند از: زن در نهج البلاغه، نوشته رضا انصاری راد؛ امام علی علیه السلام در خانه، نوشته عباس محمود عقاد؛ زنان، تألیف محمد فروخ و محمدجواد مغنیه؛ و زن وسیاست، اثر محمد حسین مشایخ.

در بخش چهارم با عنوان «امام علی از نگاه زنان»، دیدگاه های برخی زنان صدر اسلام(ام سلمه، عایشه و سوده) و زنان معاصر(سپیده کاشانی، سیمین دخت وحیدی و عصمت رفعتی) درباره حضرت علی علیه السلام بیان شده است.

مربوط به قصه ها آمده و درباره حوا، زن نوح، زن لوط، هاجر، ساره، آسیه زن فرعون، مادر و خواهر حضرت موسی، دختران شعیب، زلیخا، بلقیس، مریم و مادرش، زن ابولهب؛ زنی که به خدا شکایت کرد، زینب، دختر عمه پیامبر و همسران پیامبر اسلام صلی الله علیه و آله و سلم (ماریه قبطیه، عایشه و حفصه).

دوم کتاب درباره چگونگی برداشت از کلام امام علی علیه السلام با موضوع زن است. در پایان نیز سیره آن حضرت و زنان آن عصر بررسی شده است.

با تکیه بر نظر های روان شناختی بررسی می کند. در بخش پنجم، مهم ترین «علل تنزل شخصیت و مقام زن درجوامع اسلامی» بررسی می شود. در بخش ششم نیز «تجلی شخصیت زن در تاریخ انبیا» بررسی شده است و زنانی که نقش برجسته تری درتاریخ بشر ایفا کرده اند، معرفی شده اند.

بخش پایانی پژوهش حاضر نیز به «کاربست الگوی صحیح در رسانه» اختصاص یافته است. در این بخش، رسالت رسانه درتبیین شخصیت زن از دیدگاه اسلام و نارسایی ها و خلأ های موجود درباره جایگاه زن بررسی می شود. همچنین، راهکارهایی که به بهبود وضع موجود می انجامد، به همراه پیشنهاد چند برنامه برای رسانه در قالب های گوناگون مطرح می شود.

این اثر در سه بخش به بررسی مسائل حقوقی و اخلاق زنان در اسلام پرداخته است. در بخش اول، شش مقاله با این عنوان ها به چاپ رسیده است: زن در فرهنگ دینی؛ پیامبری زنان؛ تأملی در احادیث نقصان عقل زن؛ زن وسیاست؛ زن و استقلال مالی؛ و مطلاق بودن امام مجتبی علیه السلام . در بخش دوم، سه کتاب معرفی و خلاصه آن بیان شده است. عنوان های این کتاب ها عبارتند از: الجهود العلمیه للمرأه، قرائه جدیده لفقه المرأه الحقوقی و عقود الجمان فی جواز تعلیم الکتابه للنسوان. بخش سوم کتاب به پرسش و پاسخ هایی با نویسنده کتاب، با عنوان های زن درآثار استاد مطهری و منزلت زن در فقه اسلامی اختصاص دارد.

فصل دوم، جلوه های حیات فردی، خانوادگی و اجتماعی زن در قرآن نام گرفته و حیات فردی و اجتماعی زن با هم مقایسه شده و درباره وی و جایگاه مادری اش در آفرینش مطالبی آمده است. در این فصل مباحثی نیز مانند زن و شأن ولایت و اسرار حجاب در قرآن مطرح می شود. فصل پایانی کتاب به معرفی زنان اسوه در قرآن اختصاص دارد و منزلت حضرت مریم علیها السلام و حضرت زهرا علیها السلام در قرآن را تبیین می کند.

برخی مباحث کتاب عبارتند از: دو مشکل بزرگ زن غربی؛ کالا گونگی زن غربی؛ سوء استفاده استعماری از زن؛ نفی تفاوت های طبیعی جسمانی؛ جداسازی زن؛ فمینیسم و دولت؛ شکست فمینیسم؛ فمینیسم استعماری؛ دفاع از دیدگاه اسلام درباره زن؛ اسلام و زن؛ روابط زن و مرد در اسلام؛ عزت و عظمت زن در اسلام؛ زن در خانواده؛ استقلال زن؛ و زن در اجتماع.

در فصل اول، نخست به مفهوم معاشرت در لغت و اصطلاح و ضرورت معاشرت و بیان شیوه های ارتباط و معاشرت اشاره و سپس به آسیب شناسی آن و راه های پیش گیری از این آسیب پرداخته شده است.

در فصل دوم با عنوان دیدگاه های گوناگون درباره معاشرت مردان و زنان، در کنار دو دیدگاه افراطی و تفریطی مطلق نگرانه درباره آزادی یا محدود کردن ارتباط زنان و مردان، نظر اسلام در این زمینه بیان شده و به نمونه هایی از حضور زنان در اجتماع با عنوان هایی چون اسلام وحضور زن دراجتماع؛ قرآن وحضور زن دراجتماع؛ تاریخ وحضور زن دراجتماع؛ زنان نمونه در تاریخ گذشته؛ زنان نمونه در تاریخ معاصر؛ وحضور زن در جامعه کنونی اشاره شده است. نویسنده در فصل سوم با عنوان اسلام و روش های معاشرت، به دیدگاه اسلام درباره مسائلی چون نگاه، حجاب، گفت وگو، دست دادن و روابطی مانند آن می پردازد. در فصل پایانی نیز با عنوان همراه با برنامه سازان، نکته هایی در زمینه گسترش فرهنگ اسلامی در معاشرت زن و مرد از راه رسانه ملی صدا و سیما، برای برنامه سازان بیان شده است.

وی با آ وردن نمونه های قرآنی مانند مادر موسی، مریم و همسر فرعون، رفتارهای طاغوت ستیزانه آنان و آثار و نتایج آن را بیان می کند.

نویسنده با بررسی آیات نازل شده درباره زن در طول بیست و سه سال، نموداری برای آن ترسیم و آن آیات را در سه مرحله دسته بندی می کند که عبارتند از: مرحله اول: بیان حرمت زن و نفی نظام جاهلی(با بیان آیاتی درباره حرمت زن، نفی زنده به گور کردن دختران، زاده شدن مرد و زن از دو نفر انسان)؛ مرحله دوم: ایجاد انقلاب در دیدگاه ها (قرار دادن مؤمنان در کنار مؤمنات و تجلیل از زنان برجسته پیشین) و مرحله سوم: قانون گذاری درباره زنان(پسرخواندگی، ارث، متعه و ازدواج موقت، ازدواج و حجاب).

دیدگاه های حضرت امام رحمه الله و حضرت آیت الله خامنه ای و استاد مطهری است که در آنها مقام والای زن از نظر اسلام بیان و شیوه های غربی درباره زن و پیرایه های تحقیرآمیز آن بررسی شده است.

در بخش دوم، نویسنده با آوردن سخنرانی هایی از اندیشمندانی چون آیت الله سبحانی، نظر اسلام را درباره رفیع بودن مقام زن و قابل رشد بودن او و ارزش های معنوی اش، تا آنجا که می تواند الگو باشد و تفاوتی(جز در مواردی که ویژگی های طبیعی اش اقتضا می کند) با مرد نداشته باشد، بیان کرده و طفیلی بودن او را خلاف نظام حکیمانه خدا دانسته و الگو بودن حضرت زهرا علیها السلام در جنبه های گوناگون را تجزیه و تحلیل کرده است.

در بخش پایانی، نویسنده به پاره ای از حکمت های احکام شرع اشاره می کند که در آنها میان زن و مرد تفاوت به چشم می خورد و با بررسی اسوه هایی از زنان در قرآن و اسوه کامل بودن حضرت زهرا علیها السلام به بحث ها پایان می دهد.

در داستان ها و زبان قرآن(قصص) نیز بررسی شده است. با مراجعه به آیات قرآن، درباره حقوق زنان، نقش همسر، مادر و دختر نیز سخن به میان آمده است.

روابط متقابل زن و شوهر در خانواده و مسائل و مشکلات خانوادگی مانند طلاق و مطلب بحث انگیز تعدد زوجات نیز بررسی شده است. همچنین، مسئله «نشوز» و راه های پیشنهادی قرآن برای مبارزه با آن(ابتدا پند، سپس ترک خوابگاه زن و در مرحله آخر زدن زن) از جمله مطالبی است که درباره آن بحث و بررسی شده است. درباره پایگاه زن در جامعه و موقعیت او به عنوان عضوی از امت اسلامی، نقش او در امور سیاسی، اجتماعی، امر به معروف و نهی ازمنکر و هجرت، همچنین نقش او در برابر مشکلات اقتصادی جامعه و برقراری بینش توحیدی به منظور رفع تمایزها و تبعیض های طبقاتی نیز تحقیق هایی صورت گرفته است.

ص: 48

ص: 50

فردی و اجتماعی انسان ها، بلکه ناعادلانه خواندن برخی محدودیت ها را معلولِ نداشتن شناخت صحیح انسان از مصالح واقعی خویش می داند. در این بخش، جنبه های آزادی انسان مانند آزادی در کار؛ آزادی در تملک؛ آزادی در ازدواج؛ آزادی در کسب علم؛ و آزادی در انتخاب مسکن، جزو نمونه های آزادی بیان شده است.

در قسمت دیگری از کتاب که با عنوان زن و حجاب مشخص شده، آیه های حجاب بیان و حدود حجاب، محارم و فلسفه حجاب نیز بررسی شده است. ازدواج و فواید آن، نام قسمت دیگری از کتاب است. نویسنده در این فصل به آیاتی که در آن به امر مقدس ازدواج تأکید شده، اشاره می کند. همچنین، پی آمدهای ازدواج که شامل ایجاد انس و محبت؛ راهی برای حفظ پاک دامنی و مصونیت از گناه؛ تأمین سلامت جسم و روان؛ کمک به سلامت محیط اجتماعی؛ بقای نسل؛ و لذت جویی است، بررسی می شود.

حقوق و وظایف متقابل زن و شوهر، نام قسمت دیگری از کتاب است. نویسنده در این فصل، نخست حقوق و وظایف مشترک زن و شوهر از جمله حسن معاشرت؛ جلب توجه همسر؛ کام دهی و نگه داری و تربیت فرزندان را برشمرده و سپس وظایف مخصوص شوهر را شرح داده که عنوان های آن عبارتند از: سرپرستی و قیمومیت خانواده؛ تأمین نفقه؛ و مراقبت های دینی و اخلاقی. آن گاه برخی وظایف زن را مانند اطاعت از شوهر در موارد مجاز؛ تمکین از شوهر در تمتعات جنسی؛ امانت داری و حفظ اموال شوهر؛ حفظ عفت و پاک دامنی؛ و کسب اجازه از شوهر در خروج از منزل بررسی می کند.

در فصل بعد، نویسنده به موضوع مهر زن و فلسفه آن پرداخته و با بیان آیات و روایاتی، این موضوع را توضیح داده است. وی در بیان فلسفه مهریه

ص: 52

می نویسد: «مرد برای اثبات علاقه باطنی خود و برا ی گرامیداشت همسر و به دست آوردن دل او، چیزی را به عنوان مهر به او تقدیم می کند».

یکی دیگر از علل تشریع مهر، تأمین آرامش و امنیت نسبی برای زنان بیان شده است. نفقه و فلسفه آن، عنوان فصل دیگری از کتاب است. فصل دیگر کتاب به مسئله «ارث زن در اسلام» اختصاص دارد که در این فصل، نویسنده به پرسشی درباره فلسفه دو برابر بودن ارث مرد نسبت به زن پاسخ می دهد.

درباره موضوع اسلام و چند همسری، فلسفه تجویز آن در اسلام و شرایط آن، در فصل دیگری سخن به میان آمده است. در فصل پایانی از بخش اول، نویسنده، طلاق در اسلام و فلسفه آن را بررسی کرده و عوامل طلاق را برشمرده و در پایان نیز توضیحاتی در این زمینه بیان کرده است. بخش دوم به پرسش هایی در زمینه حقوق و وظایف زن اختصاص دارد که مؤلف به این پرسش ها پاسخ داده است. فصل پایانی بخش دوم نیز به پرسش هایی درباره جنبه های شخصیتی حضرت زهرا علیها السلام به عنوان الگوی برتر زنان اختصاص دارد که نویسنده پاسخ های آن را در اختیار خوانندگان قرار داده است.

بهره گیری از فقه شیعه و مطالعات تطبیقی و با توجه به زمینه های اجتماعی و فرهنگی جامعه تبیین کرده اند. آنها کوشیده اند از این راه، گوهر های ناب احکام را براساس فقه پویای شیعه، از دریای بی کران منابع اصیل اسلامی استخراج کنند وعظمت و جاودانگی دین مبین اسلام را به تصویر کشند.

مباحث جلد اول از سه بخش و چندین فصل تشکیل شده است. نویسنده در بخش اول با عنوان «مبانی ضرورت تجدید نظر و اصلاح پاره ای از قوانین مربوط به زنان»، به بررسی این مباحث پرداخته است: نهضت دفاع از حقوق زنان؛ گذری بر وضعیت حقوق زنان؛ نهضت دفاع از حقوق زنان در دنیای اسلام؛ مبانی ضرورت اصلاح قوانین؛ توجه به شخصیت زن؛ عدالت؛ امکان دست یابی به عدالت ملموس تر در پرتو اجتهاد فقیهان و مبانی قانونی.

بخش دوم با « عنوان بررسی قانون مجازات اسلامی و تعزیرات» دربردارنده مطالبی درباره این موضوع هاست: سن مسئولیت کیفری دختران؛ تأملی بر نابرابری زن و مرد در قصاص؛ قتل فرزند توسط پدر و مادر؛ جایگاه زن در اتیان قسامه؛ دیدگاه فقهای شیعه؛ مستند نظر فقهای شیعه، روایات؛ دیه زن مسلمان؛ میزان دیه زن مسلمان در کلمات فقیهان؛ بررسی کلمات معصومین درباره دیه؛ تجزیه و تحلیل نظریه های ارائه شده از سوی فقیهان در میزان دیه؛ بررسی نظریه تساوی دیه زن و مرد؛ زن و حق گواهی دادن؛ پذیرش شهادت زن در حقوق الناس؛ ارزش شهادت زن در حدود؛ شهادت زنان در قصاص و دیات؛ تأسیس اصل؛ قتل در فراش؛ بررسی ماده 179 قانون مجازات عمومی؛ و مبنای فقهی حکم مندرج در ماده 630 قانون مجازات اسلامی.

ص: 54

«معاهدات بین المللی حقوق بشری مربوط به زنان و جمهوری اسلامی ایران»، عنوان بخش سوم است. مهم ترین مباحث مطرح شده در این بخش عبارتند از: ایران و معاهدات بین المللی حقوق بشری مربوط به زنان؛ پذیرش معاهدات؛ تعهد جمهوری اسلامی ایران نسبت به معاهدات سابق التصویب؛ نگاهی اجمالی به مفاد کنوانسیون محو انحای تبعیض علیه زنان؛ تعهدات دولت های عضو؛ جمهوری اسلامی ایران و کنوانسیون رفع اشکال تبعیض علیه زنان؛ اقدامات صورت گرفته در خصوص کنوانسیون؛ رویکرد عدم الحاق؛ سکوت؛ الحاق مشروط یا الحاق مطلق؟؛ حق شرط در معاهده 1969 حقوق معاهدات؛ و راهنمای قوانین.

و سرپرستی کودک؛ اجرت المثل؛ نحله و تملک نصف دارایی شوهر و نابرابری زن و مرد در قواعد مربوط به تابعیت پرداخته و قسمت های مختلف موضوع های یادشده را از دیدگاه قوانین تبیین کرده است.

بخش دوم نیز در چهار فصل، به تحلیل حقوقی و فقهی موضوع هایی چون زن و تصدی مسئولیت ریاست جمهوری؛ استخدام زنان در مشاغل دولتی در نظام حقوقی ایران؛ زنان وحق قضاوت و حقوق کار و تأمین اجتماعی زنان اختصاص دارد. در بخش پایانی با عنوان«ضمیمه» نیز نویسنده به پیشنهاد لایحه اصلاح برخی قوانین مربوط به زنان پرداخته است.

است. اساسی ترین بحث درباره کنوانسیون رفع تبعیض علیه زنان درکشور ایران، الحاق شروط به این معاهده بین المللی و آثار و پی آمدهای آن است. ازاین رو، نویسنده در فصل سوم، درباره حق شرط پیشنهادی جمهوری اسلامی، نوع شروط دیگر کشورها، توصیه های کشورهای مختلف، توصیه کمیته رفع تبعیض علیه زنان برای اجرایی کردن این معاهده و همچنین ارزیابی دقیق تری از الحاق کنوانسیون مطالبی آورده است.در پایان نیز ضمیمه ای با عنوان «متن کامل کنوانسیون رفع انواع تبعیض علیه زنان» آورده شده است.

نویسنده در فصل دوم با عنوان تعزیرات، پنج مبحث جرایم خلاف عفت؛ مجازات های تعزیری که عامل آن اهانت است؛ جرایمی که ازدواج در آن عامل یا هدف است؛ جرایم مربوط به سقط جنین و دیگر جرایم را بررسی می کند.

فصل سوم، به قواعد قصاص در مورد زنان، در شش مبحث اختصاص یافته است. در مبحث اول، قصاص مرد به خاطر قتل و جرح زن؛ درمبحث دوم، قتل زانی و زانیه به دست شوهر زانیه؛ در مبحث سوم قصاص پدر به دلیل قتل همسرش بنا بر مطالبه و تقاضای فرزند؛ در مبحث چهارم، قصاص زن حامله؛ در مبحث پنجم، محرومیت زوجه از حق قصاص و در مبحث ششم، راه های ثبوت قتل بررسی شده است. چهارمین و آخرین فصل، به دیات اختصاص دارد. نویسنده در این فصل در شش مبحث، عدم تساوی دیه زن و مرد؛ سقط جنین؛ دیه اعضاق؛ ارث زوجه از دیه؛ زن جزو عاقله نیست و اثبات جرایم موجب دیه توسط زنان را بررسی می کند.

براساس نتایج حاصل از تحقیق، منبع اصلی قانون گذار در تدوین قانون مجازات اسلامی در سال های 1361 و 1370، قول مشهور فقها به ویژه امام خمینی رحمه الله در تحریرالوسیله بوده است. با نگاه اجمالی به مطالب تحقیق، اشکال های ظاهری در قانون مجازات اسلامی آشکار می شود. برای مثال، درباره جایگاه زنان و مردان در امور کیفری، تفاوت ها و تبعیض هایی دیده می شود که در ادامه تحقیق مشخص می شود شارع، این تفاوت ها و تبعیض های ظاهری را در جای خود، به سود زنان جبران کرده که نمونه های برجسته آن مهریه و نفقه است.

ص: 58

افزون بر این، در امور کیفری نیز این گونه تفاوت ها همیشه به سود مردان نیست، بلکه در برخی موارد، این تبعیض ها به سود زنان تمام شده است. برای مثال، زنان، جزو عاقله که عهده دار پرداخت دیه در جنایت های خطای محض هستند، به شمار نمی روند. ایراد دیگری که ممکن است مطرح شود آن است که در اسلام، شهادت دو زن، برابر شهادت یک مرد پذیرفته شده و این نوعی تبعیض است. در پاسخ به این مسئله، تحقیق به دلیل نقلی متوسل می شود که چون در زنان، احتمال خطا و فراموشی بیشتر از مردان است، شهادت دو نفر از آنها برابر شهادت یک مرد فرض شده است. در قرآن و در سوره بقره نیز فلسفه چنین امری با همین تعبیر بیان شده است: «أَنْ تَضِلّ إِحْداهُما فَتُذَکِّرَ إِحْداهُمَا اْلأُخْری». (بقره: 282)

زن از دیدگاه مکتب اسلام، بررسی شده است. ازاین رو، در این بخش به مباحثی درباره اصل عقلایی عدالت از دیدگاه حقوق، تمایز عدالت و مساوات پرداخته شده و در پایان، مجموعه ای از آیات قرآن کریم و روایات معصومان علیهم السلام در دفاع از عدالت و تشویق به ترویج و رعایت آن بیان شده است. مقایسه تکالیف زنان و مردان از نظر فقه شیعه، حقوق زن و مرد، مقایسه حقوق و تکالیف مردان و زنان و پاسخ به پاره ای از شبهه ها، دیگر عنوان های بخش های کتاب را تشکیل می دهد که نویسنده با بیان آرای فقهای شیعه درباره تفاوت های فقهی احکام زن و مرد، درستی یا نادرستی دلایل آنان را با بهره گیری از اندیشه های تابناک فقهای شیعه و آثار قدیم و جدید آنان ارزیابی و بررسی کرده است.

در این تحقیق، نویسنده با استفاده از آیات، روایات و متون جامعه شناسی و روان شناسی کوشیده است، جنبه های این عمل شیطانی را بررسی و علل و عوامل گرایش عده ای به این شغل کثیف را روشن کند. همچنین، با نمایاندن پی آمدهای سقوط در دام این شیادان، برآگاهی انسان بیفزاید.

این نوشتار از سه بخش تشکیل شده است. دربخش اول، نویسنده با اشاره به کلیات موضوع، ضرورت، هدف تحقیق، پرسش های اساسی، روش تحقیق و پیشینه تحقیق درباره قاچاق زنان، به بررسی قاچاق زنان از جنبه های گوناگون چون آسیب اجتماعی، جنبه فرهنگی، اقتصادی، خانوادگی، شخصیتی و حقوقی پرداخته است.

بخش دوم به «بررسی ابعاد قاچاق زنان» اختصاص دارد و عنوان های مطالب آن عبارتند از: قاچاق زنان در متون دینی اسلام؛ تاریخچه قاچاق زنان؛ بررسی وضعیت قاچاقچیان و قربانیان آن در ایران؛ چگونگی قاچاق زنان ایرانی؛ علل مشترک قاچاق زنان؛ علل قاچاق زنان توسط قاچاقچیان(علل فرهنگی، علل اقتصادی قاچاق، علل حقوقی قاچاق)؛ علل قاچاق زنان از نظر قاچاق شونده (بررسی علل فرهنگی، خانوادگی، اقتصادی)؛ پی آمدهای فردی قاچاق زنان؛ وضعیت قوانین مربوط به قاچاق زنان و راهکارهای مؤثر برای مقابله با قاچاق زنان(راهکارهای حقوقی، فرهنگی، اقتصادی).

«همراه با برنامه سازان» نیز عنوان بخش پایانی کتاب است که در آن افزون بر نقد عملکرد رسانه درباره قاچاق زنان، پیشنهادهایی نیز بیان شده است.

ص: 61

در مبانی تاریخی نیز به وضعیت زنان در جوامع پیشین نگاهی گذرا می شود. درباره مبانی طبیعی نیز در چهار گفتار بحث شده است که عبارتند از: اشتراک و تساوی؛ ویژگی و تمایز زن و مرد از لحاظ روحی و جسمی؛ وحقوق زن و مرد در تکالیف روحی و عبادی.

مصادیق تفاوت حقوق زن و مرد در نظام حقوق ایران، عنوان فصل دوم کتاب است که شامل بحث نکاح، طلاق و شهادت است. گزیده ای از عنوان های فصل دوم عبارتند از: ارث در نظام های حقوقی قبل از اسلام؛ ارث زن و مرد در نظام حقوقی اسلام؛ تفاوت در سهم ارث زن و مرد؛ چند همسری و تعدد زوجات؛ ممنوعیت ازدواج مسلمان با غیرمسلمان؛ و محدودیت ازدواج زن ایرانی با مرد غیر ایرانی.

و مرد در حکم دیه و قصاص را بررسی کند تا روشن شود آیا خدشه و چون و چرایی بر این مبانی وارد است یا خیر؟

فصل اول با عنوان زنان و قصاص، مشتمل بردو مبحث است:

1. زنان و قصاص در فقه اهل سنت: در این مبحث، دیدگاه فقهای مذاهب چهارگانه اهل سنت جداگانه بررسی و در پایان، ادله و مستندات آنها نقد و ارزیابی شده است.

2. زنان و قصاص در فقه شیعه: در این مبحث در دو گفتار، نخست دیدگاه فقهای شیعه درباره تفاوت زن و مرد در قصاص نفس و اعضا و جراحات، براساس سیر تاریخی مطرح شده و در ادامه، مستندات قرآنی و روایی آنها به تفصیل و با دقت بررسی شده است. در پایان این مبحث نیز دیدگاه های موجود در زمینه حکمت تفاوت قصاص زن و مرد مطرح و بررسی شده است.

زنان و دیه، عنوان فصل دوم است که دو مبحث را بررسی می کند:

1. زنان و دیه در فقه اهل سنت: در این قسمت مانند فصل گذشته، دیدگاه هریک از مذاهب چهارگانه اهل سنت درباره تفاوت دیه زن و مرد در قتل و ضرب و جرح بررسی شده است.

2. زنان و دیه در فقه شیعه: در دو گفتار این مبحث، دیدگاه های فقهای متقدم و متأخر شیعه درباره موضوع محل بحث و دلایل و مستندات آنها بیان و در پایان نیز دیدگاه چند تن از صاحب نظران در زمینه حکمت تفاوت زن و مرد نقد و بررسی شده است.

عنوان فصل سوم، بررسی دیدگاه مدافعان برابری دیه و قصاص زن و مرد است. در گفتار اول این فصل با عنوان فقه ژورنالیستی، درباره دلایل کسانی که به برابری دیه زن و مرد معتقدند، بحث و مناقشه شده است.

ص: 64

درگفتار دوم نیز با عنوان تکثرگرایی (پلورالیزم) فقهی، دلایل مدافعان برابری زن و مرد در قصاص نقد و بررسی شده است. در پایان این کتاب نیز ترجمه چند راه حل حقوقی برای رفع مشکلات اجرایی مواد قانونی یاد شده بیان شده است.

این کتاب از دو بخش تشکیل شده است. در بخش اول، به عنوان بخش مقدماتی، تلاش غرب برای همسان سازی فرهنگ ملت ها، به تفصیل بررسی و نقش و جایگاه زنان در جریان همسان سازی فرهنگی تبیین شده است. عنوان های این بخش عبارتند از: زنان و سیاست جهانی؛ زنان و همسان سازی فرهنگی؛ اهداف غربی از همسان سازی فرهنگی؛ ابزارها و روش های همسان سازی فرهنگی؛ فمینیسم و همسان سازی فرهنگی و زنان و مقابله با اصول گرایی اسلامی. در بخش دوم کتاب نیز با تقسیم بندی جریان های فعال در عرصه دفاع از حقوق زنان به سه جریان عمده سیاسی، سکولار و دینی، ویژگی های هر یک از این جریان ها بررسی و ارزیابی شده است که برخی از عنوان های این مباحث عبارتند از: جریان شناسی دفاع از حقوق زنان؛ ویژگی های جریان سیاسی؛ جریان غیردینی (سکولار) دفاع از حقوق زنان؛ ارتباط با جریان سیاسی و سکولار؛ جریان دینی دفاع از حقوق زنان؛ ویژگی های گرایش فقهی؛ نقد و بررسی اندیشه تجددگرایان؛ ویژگی های طیف اصول گرا؛ و زنان و مسئولیت های نظام جمهوری اسلامی.

نویسنده در چاپ دوم این اثر در مقدمه ای طولانی، به این مباحث پرداخته است: جریان فرهنگی و جریان شناسی فرهنگی، ضرورت جریان شناسی فرهنگی؛ و دامنه و گستره جریان شناسی.

تمایل می تواند در اجتماع کار کند و مزدی که از این راه دریافت می کند، در آمد و ملک او به شمار می آید. با این حال، برای ایجاد آرامش و الفت بیشتر در خانواده، اسلام تأمین مخارج زن را به عهده پدر یا شوهر گذاشته و در مهر و ارث برایش سهمیه ای قرار داده است. مکتب انسان ساز اسلام در هیچ زمینه ای تلاش زنان را محدود نکرده است. اگر در جوامع اسلامی در پای بندی به این قوانین سهل انگاری دیده می شود، از کمبود قوانین اسلامی نیست، بلکه این جوامع در اجرای قوانین دچار نقص هستند.

رساله حاضر با عنوان «حدود مالکیت زن در اسلام»، شامل هفت فصل است که راه های کسب و کار و درآمد زن را مشخص می کند. فصل اول در تعریف مال و ملکیت است و فصل دوم به مهر و مقدار و چگونگی پرداخت آن در هفت مبحث می پردازد. در فصل سوم، درباره نفقه، میزان نفقه، ویژگی ها و نفقه زن بعد از انحلال ازدواج مطالبی آمده است و فصل چهارم در پنج مبحث، شرایط تحقق ارث زوجه و سهم الارث او و همچنین اموال موضوع ارث زوجه و دیگر حقوقی را که از راه ارث به زن می رسد، بررسی می کند. موضوع بحث فصل پنجم دیه زن و در فصل ششم جهیزیه است که زن مالک آن خوانده می شود. نویسنده در فصل هفتم نیز در دو مبحث، درباره قرآن و استقلال اقتصادی زن و همچنین منع زن از اشتغال سخن می گوید. در پایان درباره چگونگی تصرف زوجین در اثاثیه خانه(زمانی که میان زن و شوهر در تملک اثاث خانه اختلاف باشد) و نظر علمای شیعه و سنی در این مورد بحث شده است.

ص: 67

انواع طلاق؛ و حضانت، عنوان های مباحث فصل سوم با نام حقوق مدنی زنان است. نویسنده در فصل پایانی با عنوان حجاب و مسائل دیگر، به مباحثی چون حکمت پوشش؛ حدود پوشش و نگاه و نیز بیان یک پرسش و پاسخ زیبا از پیامبر گرامی اسلام و رابطه زن و مرد می پردازد.

یا فرزندان است. اگر زن بتواند تباه شدن حقوق مالی خود را تحمل کند، نمی تواند نابودی حقش در زمینه نگه داری یا دیدن و در آغوش کشیدن کودکش را تاب آورد. ازاین رو، نویسنده در این بخش، در فصل اول حق زن در برابر نگهداری و تربیت فرزند را شرح و در فصل دوم حق زن در قبال ازدواج را بررسی می کند. هنگامی که از حق زن پس از طلاق سخن به میان می آید، فقط حقوقی به ذهن می رسد که از نکاح منحل شده قبلی برای او به یادگار مانده است.

با این حال، چون موضوع رساله حاضر به طور مطلق، حقوق زن پس از طلاق بوده و به حقوق ناشی از نکاح سابق اختصاص ندارد و با توجه به اینکه پس از طلاق، مشکلات فراوانی سر راه ازدواج دوباره زنان مطلّقه وجود دارد، نویسنده بر آن شده است تا به این امر مهم به عنوان یکی از حقوق غیرمالی زن پس از طلاق، بپردازد.

ازدواج و طلاق و نقش او در محیط خانواده و جامعه در قرآن و عهدین پرداخته و به نتایجی دست یافته است.

زن در عهدین، با توجه به آفرینش طفیلی اش، شخصیت مستقلی ندارد و در مرتبه ای پایین تر از مرد قرار دارد و تقریباً از تمامی حقوق و مزایای اجتماعی محروم بوده و هرگونه قدرت انتخاب و آزادی عملی از او گرفته شده است. در مقابل، در قرآن کریم، زن آفریده ای مستقل، انتخاب گری آزاد و تصمیم گیرنده ای مختار و باکرامت است که برخلاف برخی توهم ها، از همه مزایای حقوقی و اجتماعی برخوردار است. وجود موارد مشابهی در عهدین و قرآن، در زمینه مسائل زنان مانند اهمیت عفاف و اطاعت از مادر و احترام به او، نشان دهنده همسویی ادیان الهی و خاستگاه واحد آنان است، هرچند عهدین به دلیل تحریف های بسیاری که در آنها صورت گرفته، خاصیت اصلی خویش را از دست داده اند. نکته مهم اینکه استواری و جامعیت احکام قرآن کریم در همه مسائل مربوط به زنان، به طورکامل ملموس و مشهود است و هر فرد منصفی را به حقانیت آن رهنمون می شود.

بازنگری در حقوق زنان و تنظیم آن بر دو پایه وحی و واقعیت فراهم سازد. در حقیقت، نویسنده در این کتاب، بر این نکته تأکید می کند که در جوامع مذهبی مانند ایران، گفتمان های مذهبی، بیش از دیگر عوامل در احوال و موقعیت زنان اثرگذارند. ازاین رو، اصلاح و بهبود احوال زنان و ارتقای موقعیت آنان نیز باید از راه اصلاح گفتمان مسلط و رایج مذهبی صورت گیرد یا پی گیری شود.

مباحث کتاب در چهار بخش کلی با این عنوان ها: «تمهیدات»؛ «زن در پیش از اسلام»؛ «زن در اسلام» و «زن در غرب» و در دوازده فصل تنظیم شده است. در فصل نخست، مبادی هرمنوتیک تأویل بررسی شده است تا خواننده به طورکلی، با فرآیند فهم، تفسیر و تأویل متون دینی - کتاب و سنت - آشنا شود. نویسنده در فصل دوم، دو گفتمان رایج زنان (سنتی و نواندیش) و نگره ها و ایستارهای آنها را گزارش می کند. فصل سوم به بررسی موقعیت و احوال زنان درجوامع قدیم اختصاص دارد. در فصل چهارم حقوق و جایگاه زنان در اوستا و کتاب های آسمانی قرآن، انجیل و تورات بررسی شده است.

نویسنده در فصل پنجم به بحث درباره نسبت جنسیت و حقوق زن از دیدگاه اسلام، همچنین تفاوت های جسمانی، زیستی و روانی زن و مرد پرداخته و آن گاه دلایل جعل پاره ای احکام متفاوت برای ایشان را در شریعت اسلامی تبیین می کند. در فصل ششم، درباره محورهای کلی حقوق زن از دو زاویه دید ارتدوکسی و نواندیشانه بحث شده است. نویسنده در فصل هفتم نیز بحث تاریخی، کلامی و فقهی ازدواج موقت از دیدگاه اسلام را بررسی می کند.

ص: 72

در فصل هشتم، نظر شریعت اسلام، درباره تعدد زوجات، محور بحث قرار گرفته است. در فصل های نهم و دهم، دیدگاه پیامبر اسلام درباره زنان و نیز طرز رفتار آن حضرت با همسرانش و دلایل ازدواج های متعدد ایشان بررسی شده است. همچنین، تجسم عینی حقوق زن در اسلام، در زندگی خصوصی پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله و سلم - در مقام یک الگوی عملی کامل - نشان داده شده است.

موضوع فصل یازدهم، بررسی انتقادی فمینیسم در غرب است و فصل دوازدهم در دو قسمت، سیر تحول و حقوق زن در مغرب زمین و نیز بررسی اجمالی حقوق زن در غرب را پی می گیرد. پی نوشت های بخش ها، فهرست منابع و مراجع، نمایه اشخاص، فِرَق، اقوام و گروه ها، اماکن و کتاب ها جزو پیوست های کتاب است.

حساسیت سازمان ملل به ویژه کشورهای غربی عضو کنوانسیون به حقوق زنان، در برخی موارد از آن به عنوان اهرم فشار برکشورهایی که هنوز به این کنوانسیون نپیوسته اند، استفاده می کنند.

این وضعیت در مورد کشور ایران ابعاد و اهمیت خاصی دارد؛ زیرا مسئله حقوق بشر و نقض آن در ایران، بارها درکمیسیون حقوق بشر سازمان ملل مطرح و قطع نامه هایی نیز علیه ایران صادر شده و نپیوستن جمهوری اسلامی ایران به کنوانسیون رفع تبعیض علیه زنان پی آمدهایی نیز داشته است. همچنین، نظرهای متناقضی درباره پیوستن یا نپیوستن جمهوری اسلامی ایران به این کنوانسیون، در سال های پس از انقلاب در داخل ایران و میان مراجع علمی و دینی و تصمیم گیری نظام وجود داشته و هنوز هم موافقان و مخالفان بسیاری در این زمینه وجود دارد.

نویسنده این کتاب در روشن کردن جنبه های مختلف مباحث موجود و شناساندن آگاهانه و علمی کنوانسیون و مبانی حقوق زن در اسلام و تطبیق آن دو کوشیده و راهکارهایی را نیز در این زمینه در پنج فصل بیان کرده است که عبارتند از: در فصل اول درباره روش شناسی تحقیق؛ ضرورت و اهمیت تحقیق؛ بیان مسئله؛ تعاریف و اصطلاحات و نیز ساختار کتاب بحث شده و در فصل های دوم و سوم، «بررسی تحلیلی اصول کنوانسیون» و «مبانی حقوق زن در اسلام» در ابعاد گوناگون بررسی شده است که عنوان های آنها عبارتند از: پیشینه کنوانسیون؛ بررسی تحلیلی مواد کنوانسیون؛ بررسی مواد محتوایی؛ تعهدات دولت های عضو؛ مکانیزم های اجرایی کنوانسیون؛ تحلیل های پسینی(تحلیل حق شرط کشورها، تحلیل مواد حق شرط کشورها، حق

ص: 74

شرط کشورهای اسلامی و غیراسلامی)؛ زن از دیدگاه اسلام؛ آفرینش زن؛ زن در مقام فرد انسان؛ ارتباط با مبدأ اصلی؛ زن به عنوان خانواده؛ زن در مقام عضو اجتماع؛ حقوق اختصاصی زن از نظر اسلام و تفاوت حقوق زن و مرد در اسلام(تفاوت در بعد حقوق اقتصادی، تفاوت در بعد اجتماعی و فرهنگی، تفاوت در حقوق مدنی).

نویسنده در فصل چهارم این کتاب به بررسی تطبیقی و مقایسه مفاد کنوانسیون و مبانی حقوق زن در اسلام پرداخته و کوشیده است، موارد هماهنگی و اختلاف را آشکارا بیان کند. در آخرین فصل نیز یافته ها و رهیافت هایی برای پیوستن به این کنوانسیون مطرح شده است. در پایان کتاب، فهرست اصطلاحات، فهرست اعلام(اشخاص)، فهرست منابع و ترجمه مواد کنوانسیون رفع هرگونه تبعیض علیه زنان به همراه متن انگلیسی آن آورده شده است .

ارزش های اسلامی، ملی و بومی از سویی و طرح دیدگاه های فمینیستی و متعارض طرف دار تساوی حقوق زن و مرد و رهایی زنان از سوی دیگر، عرصه ای برای بروز دیدگاه های مختلف و متعارض فراهم کرد.

پس از وقوع انقلاب اسلامی و استقرار نظام جمهوری اسلامی، حقوق زنان در چارچوب ارزش های دینی و انقلابی طرح شد و متون قانونی به ویژه قانون اساسی در همین چارچوب، حقوقی برای زنان در نظر گرفتند و اجرای آن را تضمین کردند. نگرش کلی به ویژه نگرش دولتمردان نسبت به وضعیت سیاسی - اجتماعی زنان؛ حقوق سیاسی آنان شامل حضور زنان در انتخابات و مدیریت سیاسی؛ حقوق اجتماعی آنان شامل اشتغال، تأمین اجتماعی، بهداشت و درمان و حقوق فرهنگی شامل آموزش رسمی و غیررسمی و فعالیت های هنری و مطبوعاتی، موضوع هایی هستند که در دو مقطع پیش و پس از انقلاب اسلامی به تبیین و تحلیل ویژه ای نیاز دارند و مقایسه این دو، موضوعی است که در این کتاب به آن پرداخته شده است.

این کتاب مشتمل بر چهار بخش است. در بخش اول، در سه فصل به حقوق و جایگاه زنان در جهان، ایران و اسلام پرداخته شده است. نویسنده در بخش دوم کتاب نیز به حقوق سیاسی - اجتماعی زنان پیش از پیروزی انقلاب اسلامی می پردازد و درباره حقوق سیاسی، اجتماعی و فرهنگی بحث می کند. در بخش سوم نیز حقوق سیاسی، اجتماعی و فرهنگی پس از انقلاب اسلامی بررسی می شود. موضوع بخش چهارم کتاب نیز بررسی مقایسه ای حقوق زنان، پیش و پس از انقلاب اسلامی است.

ص: 76

1. خلاصه نظرات مراجع عظام تقلید و فقهای ارجمند درباره کنوانسیون رفع تبعیض علیه زنان و الحاق ایران به آن؛

2. ترجمه کنوانسیون محو کلیه اشکال تبعیض علیه زنان(مصوب 1379 مجمع عمومی سازمان ملل متحد)؛

3. متن انگلیسی کنوانسیون محو کلیه اشکال تبعیض علیه زنان.

در پایان کتاب فهرست منابع و مآخذ، فهرست نام ها و فهرست تفصیلی آمده است.

- تبیین عالمانه نظرها و دیدگاه های نظام اسلامی درباره مسئولیت ها و حقوق زن؛

- بسترسازی و ایجاد شرایط و فضای مناسب به منظور برقراری ارتباطات دائمی با زنان فرهیخته جهان اسلام؛

- تلاش برای تأسیس و تشکیل جبهه ای متحد برای مقابله با توطئه های استکبار جهانی در این مورد؛

- دست یابی به متن حقوقی پیشرفته و جامع در قالب «منشور بین المللی حقوق و مسئولیت های زن در نظام اسلامی» که مورد توافق و تصویب زنان فرهیخته و صاحب نظر جهان اسلام و مجامع بین المللی مرتبط باشد.

عنوان ها و موضوع های مقاله ها و نام های نویسندگان مقاله های این مجموعه به این شرح است:

پیش نویس حقوق و مسئولیت های زن در نظام اسلامی، وضعیت زن مسلمان و نقش وی در اجتماع، از محمد علی تسخیری؛ وظیفه زن در برابر حمایت از هویت خانواده در نظام اسلامی، از محمد دسوقی؛ نقش و جایگاه زن در خلقت، اثر اقبال بریشاحدوقی؛ نظریه عزت نفس زنان و...، اثر محمد سعید عمر اسماعیل؛ حقوق و مسئولیت های فردی زنان ...، از فوزیه بیسمی؛ زنان در برهه ای از زمان، اثر کارین باربارا؛ نقش و جایگاه زن در خلقت، از ک. م. دوسا؛ حقوق زن و وظایف او در خانواده و جامعه، از رباب صدر؛ چالش های فراروی زن مسلمان در جوامع معاصر، اثر جعفر عبدالسلام ؛ خانواده از دیدگاه دین، از الطیب سلامه؛ و جایگاه زن در خلقت، از نازنین کریم.

ص: 79

گفتنی است این کتاب با عنوان «المرأه و مسئولیاتها فی النظام الاسلامی»، به عربی ترجمه شده و مجمع جهانی تقریب مذاهب اسلامی آن را منتشر کرده است.

دفاع از حریم آنان؛ تأکید فرشته وحی (جبرئیل) بر جانب داری از زنان؛ نیکی به زنان و همسران؛ محترم شمردن احساس هنری و زیبایی شناسی زنان؛ و ارتباط رشد معرفت دینی با نوع رفتار با زنان.

عنوان های بخش های دوازده گانه کتاب عبارتند از: «آفرینش زن، اوج گرایی و تکامل زن؛ عقل زن؛ پایگاه اجتماعی زن؛ زن، محور خانواده؛ خشونت نسبت به زن؛ روان شناسی اختلافی؛ بالاترین لذت ها؛ رسالت زن؛ مشورت و رایزنی با زنان؛ سالارگری؛ و جانب داری افزون بر حقوق».

اجتماعی، حقوقی، کلامی و فقهی مطرح گردید. عنوان های مقاله ها و نویسندگان آنها عبارتند از: سیاست های جهانی در مسائل زنان، نوشته سیدجعفر حق شناس، کنوانسیون و چالش های پیش رو، از عبدالرسول هاجری؛ حقوق زنان و «پکن + 5»، اثر احمدرضا توحیدی؛ کنوانسیون رفع تبعیض از دیدگاه حقوق بین الملل از محسن قدیر؛ فقه زنان و کنوانسیون محو تبعیض در نگاهی گذرا، اثر فریبا علاسوند؛ اجلاس های بین المللی زنان، از شعار تا واقعیت، نوشته زهرا تشکری؛ زنان، نظام بین الملل و رسالت ما، از محمدرضا زیبایی نژاد.

وی همچنین کوشیده است، با گوشزد کردن قید و بندهایی که دنیای معاصر اولاً به بهانه احقاق حقوق از دست رفته زن و به نام آزادی بر گردن او نهاده و دوماً با پر رنگ جلوه دادن شخصیت زنانه وی و در نهایت، مبدل ساختنش به یک کالای مصرفی جنسی، او را به تباهی کشانده است، شخصیت انسانی و اسلامی وی را احیا سازد.

کتاب حاضر از شش بخش و فصل های متعدد تشکیل شده است. در بخش اول زن در اسلام؛ بینش ها و اشکالات؛ واقعیت زن در گذشته و حال؛ کار کردن زن و نقش او بررسی شده است. در بخش دوم نیز مباحثی چون زن و مرد در ترازوی حقوق؛ حقوق در چارچوبی ویژه؛ و حقوق در چارچوبی کلی تبیین شده است.

در بخش سوم، مطالبی درباره حجاب، هویتی ویژه؛ حجاب، واقعیت و اشکالات؛ و حجاب، مد و مسائل مربوط به آن سخن به میان آمده است. دربخش چهارم، رابطه دو جنس و مقدمات ازدواج؛ عشق و دوستی میان دو جنس مخالف؛ انتخاب شریک زندگی؛ نامزدی، معنا و شکل آن بیان شده و دربخش پنجم درباره مباحثی چون ازدواج؛ ضرورت و لوازم آن؛ ماهیت و اهداف ازدواج؛ عقد ازدواج؛ ضرورت و شرایط آن؛ مهریه؛ هدیه و رضایت دو جانبه؛ مراسم ازدواج یا جشن عروسی بحث شده است.

نویسنده در بخش ششم، این موضوع ها را بررسی کرده است: ازدواج موقت؛ اهمیت و مشکلات ازدواج موقت؛ حلیت یا حرمت؟؛ احیای ازدواج موقت؛ اهداف و اهمیت آن؛ مشروعیت ازدواج موقت و خطرهای احتمالی آن. گفتنی است کتاب حاضر، ترجمه کتاب «دنیا المرأه» است.

ص: 84

تاریخی تعدد زوجات؛ دیدگاه اسلام درباره تعدد زوجات؛ مهریه زن؛ مهر از دیدگاه اسلام؛ نفقه زن؛ پیشینه تاریخی نفقه؛ نفقه از دیدگاه اسلام؛ نفقه در قانون مدنی؛ نماز قضای پدر و مادر...) بررسی می شود.

گفتار دوم به حقوق زن در مسائل کیفری (دیه زن و مرد؛ تاریخچه دیه زن و مرد؛ دیه زن و مرد از دیدگاه اسلام؛ دیه زن و مرد در قانون مجازات اسلامی؛ قصاص قتل در زن و مرد؛ پیشینه تاریخی قصاص؛ قصاص زن و مرد از دیدگاه اسلام؛ قصاص قتل زن و مرد در قانون مجازات اسلامی...) اختصاص دارد.

نویسنده در گفتار سوم، به حقوق سیاسی زنان(مرجعیت؛ اجتهاد و مشارکت سیاسی؛ بیان نظرها و دلایل مخالفان مرجعیت زنان؛ بیان نظرها و دلایل موافقان مرجعیت زنان؛ مشارکت سیاسی زن در اسلام؛ شروط مشارکت سیاسی اجتماعی زنان از نظر اسلام؛ مشاغل سیاسی - اجتماعی زنان در قوانین جمهوری اسلامی ایران؛ زن و مرد و مسئله قضاوت؛ ادله عدم جواز قضاوت برای زنان؛ و تصدی زنان به قضاوت در قوانین جمهوری اسلامی) پرداخته است.

در بخش سوم «حقوق اجتماعی زن»، مانند مسئله حجاب؛ حجاب در اسلام؛ نظرهای چند زن تازه مسلمان غربی درباره حجاب؛ حجاب در قانون مجازات اسلامی؛ شهادت زن و مرد؛ شهادت زن و مرد از دیدگاه اسلام؛ و زن و مرد و جهاد بیان شده است. در بخش پایانی با عنوان «رسانه و حقوق زنان» نیز نقش رسانه در زمینه مباحث زنان و عملکرد آن نقد و بررسی و سپس راهکارهایی پیشنهاد می شود.

ص: 88

گفتنی است چون هدف نویسنده، تنظیم و تألیف رساله ای بوده که عموم بانوان جامعه بتوانند از آن استفاده کنند، وی کوشیده است، مباحث را از دیدگاه اجتماعی، اخلاقی و تربیتی، با تکیه بر مبانی فقهی بررسی کند. ازاین رو، برخی از فصل های رساله مانند فصل زن و سیاست و حکومت با عنوان رایج اجتماعی نام گذاری شده است؛ گرچه با عنوان های کتاب های فقهی هماهنگ نیست. همچنین، از آنجا که در فقه، نقص عقل زن، علت بسیاری از تفاوت های احکام فقهی زنان خوانده شده است، بحث زن و نقص عقل به عنوان فصل مستقلی بیان شده است؛ هر چند با این نام، عنوان مستقلی در کتاب های فقهی وجود ندارد.

تأکید نشده است. همچنین، به شبهه ها و ایرادها در حد توان پرداخته و برای حل و دفع آنها تلاش شده است.

در بخش اول کتاب با عنوان «قواعد تحقیق در مطالعات دینی زنان»، این موضوع ها بررسی شده اند: اصول تحقیق در متون دینی مربوط به زن؛ معیار استفاده از روایات و متون دینی در مباحث انسان شناسی؛ نقد محتوایی احادیث؛ فرهنگ زبان متون دینی؛ عنصر زمان و مکان؛ تأثیر فرهنگ های برون دینی در جعل و تحریف حدیث؛ و برداشت های خاص از متون دینی که شامل عواملی چون فرهنگ جاهلی، افکار و اندیشه های یهودیان، فرهنگ و رسوم ایرانی و روحیه مردانگی است.

بخش دوم کتاب به بررسی «شخصیت انسانی زن» اختصاص دارد که مباحث آن در سه فصل تنظیم شده و عبارتند از: ارزیابی نظریه وحی در باب زن؛ نقد و بررسی ایرادها، و تفاوت های زن و مرد.

نیمی از محتوای کتاب را مطالب بخش سوم تشکیل می دهد که موضوع و محور اصلی آن «حقوق خانواده» است. مؤلف پیش از پرداختن به مباحث اصلی، دیدگاه دین درباره خانواده و جایگاهش در اسلام را نشان می دهد. نویسنده برای دست یابی به این منظور دو مطلب را بررسی می کند: تلقی اسلام از ازدواج، شامل مقاصدی چون بقای نسل، آرامش، ارضای غرایز جنسی، مشارکت در حیات معنوی، شرکت در حیات مادی و تربیت نسل است که هیچ یک از این هدف ها جای دیگری را نمی گیرد و همه این هدف ها برای زن و مرد منظور است. سپس به جایگاه زن در خانواده پرداخته و پس از این بحث های مقدماتی، حقوق خانواده در ده فصل ارزیابی شده است. در فصلی که موضوع آن سرپرستی است، پس از تبیین

ص: 91

اجمالی ریاست خانواده، درباره مسائلی چون حدود ریاست، مبنای انتخاب و دائمی یا متغیر بودن آن مطالبی آمده است.

در بررسی حدود سرپرستی نیز در مواردی چون خروج از منزل؛ سفر؛ قصد توطّن و قصد مسافرت؛ تنبیه بدنی؛ تصرفات مالی زن؛ نذر و قسم؛ عبادات مستحبی؛ سیادت و هاشمی بودن، و تمکین جنسی، دقت و تأمل صورت گرفته است. تمکین و نشوز؛ نفقه؛ مهریه؛ حضانت و ولایت بر کودکان؛ نکاح صغیره؛ بلوغ دختران؛ طلاق؛ تفاوت ارث زن و مرد؛ و تعدد زوجات نیز فصل های بعدی بخش سوم کتاب هستند. فهرست منابع شامل کتاب ها و مجله ها نیز در پایان آمده است.

- آیا ادله اربعه بر عدم جواز قضاوت بانوان دلالت دارد؟

- آیا مطابق قواعد و اصول عملیه، تنها مردان صلاحیت قضاوت دارند؟

- بر فرض اشتراط مرد بودن در قاضی، آیا استثناهایی در مسئله وجود دارد؟

- بر فرض اشتراط مرد بودن در قاضی، آیا ولی فقیه می تواند به دلیل ضرورت، زنان را به قضاوت بگمارد؟

وی در پایان، نتایج بررسی های خود را این گونه بیان می کند: «نظریه بهتر، جایز نبودن قضاوت بانوان است؛ زیرا اولاً بر طبق روایت ابی خدیجه، تنها مردان به نصب عام برای تصدی منصب قضاوت منصوب شده اند و از قضاوت بانوان سخن به میان نیامده است... . ثانیاً روایاتی که قائلان به عدم جواز بدان استناد کرده اند، برخی از نظر سند و برخی از نظر دلالت، تمام و قابل استناد است و از مجموعه آنها، اطمینان به جایز نبودن قضاوت بانوان پیدا می شود. ثالثاً بر فرض که هیچ دلیل قابل استناد بر جایز نبودن قضاوت بانوان وجود نداشته باشد، عدم جواز قضاوت آنان مقتضای اصل است؛ زیرا ادله قائلان به جواز، تمام نیست، درحالی که قضاوت مردان، یقینی و قضاوت زنان مورد تردید است ... . افزون بر آن، قضاوت امر مهمی است و با اَعراض، دماء و نفوس مردم سر و کار دارد. ازاین رو، باید در آن جانب احتیاط را رعایت کرد و قول به جایز نبودن قضاوت زنان، موافق احتیاط است.

با این حال، استثناهایی در مسئله وجود دارد و در پاره ای موارد، از اشتراط مرد بودن در قاضی، می توان عدول کرد و آن را نادیده گرفت.

ص: 93

یکی از آن موارد، قاضی تحکیم است... . دومین مورد، قاضی منصوب از جانب ولی فقیه است که براساس ضرورت ها و مصلحت ها و احکام ثانوی، شرط مردم بودن در آن لحاظ نشده است. همچنین، در مقام مشاوره قضایی و فراهم آوردن مقدمات قضاوت، مرد بودن شرط نیست و زنان می توانند برای صدور حکم به مردان قاضی کمک های شایسته ای برای پیشبرد قضاوت ارائه کنند».

در این کتاب ضمن تقسیم بندی موضوعی قوانین و مقررات به صورت هم زمان، مطالب هر بخش از نظر تاریخی نیز تنظیم و به ترتیب بیان شده است.

این مجموعه شامل هفت بخش است و در هر بخش به ترتیب، موضوع های قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران؛ قوانین و مقررات حقوقی؛ قوانین و مقررات بین المللی؛ قوانین و مقررات استخدامی؛ قوانین و مقررات اجتماعی؛ و قوانین و مقررات فرهنگی بیان شده است. افزون بر آن، قوانین حقوقی، اجتماعی و استخدامی که بیشترشان خاص زنان نبوده، ولی به شکلی با آن مرتبط و به طورکلی، همیشه مورد نیاز بوده است یا گاه منشاء پاره ای از قوانین به شمار می رود، در چاپ دوم افزوده شده است.

در مجموعه حاضر، افزون بر قوانین، دستور های تازه تصویب و سیر تحولات قوانین و مقررات در ابتدای هر بخش گنجانده شده است. همچنین به منظور استفاده آسان از کتاب، واژه نامه اصطلاحات حقوقی برای آن تنظیم شده و نویسنده کوشیده است در این واژه نامه، تا حد امکان، اصطلاحات را ساده و روان تعریف کند، به گونه ای که مفهوم و معنای صحیح حقوقی آن را نیز برساند. در بخش پایانی کتاب نیز جدول مقررات منسوخ و بدون اعتبار، درج و نمایه عبارت ها یا اصطلاح های حقوقی به ترتیب حروف الفبا تنظیم شده است.

168 کشور جهان به عضویت این کنوانسیون درآمده اند. از همان آغاز تصویب و اجرایی شدن این کنوانسیون، بحث الحاق جمهوری اسلامی ایران به کنوانسیون مزبور، در مجامع گوناگون داخلی رونق و در اوایل سال 1376 در دستور کار شورای عالی انقلاب فرهنگی قرار گرفت و پس از بحث و بررسی، سرانجام در مجلس شورای اسلامی مطرح و در اول مرداد 1382 به تصویب مجلس رسید. سپس براساس اصل 94 قانون اساسی، برای تأیید به شورای نگهبان فرستاده شد که در 27 مرداد، شورای نگهبان آن را رد کرد. آن گاه براساس اصل 112 قانون اساسی، برای اظهارنظر نهایی، به مجمع تشخیص مصلحت نظام فرستاده شد.

نویسنده در این کتاب، حقوق عمومی و خصوصی زنان، مواد کنوانسیون، نظر و ادله طرف داران الحاق، نظر و ادله مخالفان الحاق جمهوری اسلامی ایران به کنوانسیون رفع کلیه اَشکال تبعیض علیه زنان و نیز پی آمدهای الحاق یا عدم الحاق جمهوری اسلامی ایران به کنوانسیون ... را بررسی کرده است.

این کتاب چهار بخش و هر بخش چند فصل دارد. در بخش اول، کلیاتی درباره تاریخچه کنوانسیون رفع کلیه اَشکال تبعیض علیه زنان؛ مراحل تصویب آن؛ چگونگی الحاق به کنوانسیون؛ تعداد دول ملحق شده به کنوانسیون و بررسی اجمالی مواد و نیز مفاهیمی مانند الحاق و تبعیض آمده است. در بخش دوم، مواد کنوانسیون و موارد مطابقت و مخالفت مواد با قوانین داخلی و شرع(حقوق عمومی زنان) بررسی شده است. در بخش سوم، نویسنده به بررسی مواد کنوانسیون و موارد مطابقت و مخالفت مواد با قوانین داخلی و شرع(حقوق خصوصی زنان) پرداخته است.

ص: 96

بخش چهارم به بررسی الحاق یا عدم الحاق جمهوری اسلامی ایران به کنوانسیون و نظر و دلایل مطرح شده دراین باره اختصاص دارد که شامل دو فصل است. در فصل اول به نظر و ادله موافقان الحاق و پی آمدهای الحاق به کنوانسیون و در فصل دوم به نظر و ادله مخالفان الحاق و پی آمدهای عدم الحاق به کنوانسیون اشاره شده و در پایان، نویسنده نتیجه گرفته است که مصلحت و مقتضای جمهوری اسلامی آن است که به کنوانسیون ملحق نشود. در پایان کتاب، ضمائم شش گانه ای با این عنوان ها آمده است:

- استفتائات مقام معظم رهبری؛

- سؤالاتی از فقها و علما، پیرامون کنوانسیون و جواب آنها؛

- موارد تعارض کنوانسیون با احکام شرع؛

- جدول مقایسه ای مواد کنوانسیون و مغایرت آن با قوانین داخلی؛

- متن کامل کنوانسیون محو کلیه اشکال تبعیض علیه زنان؛

- دلایل شورای نگهبان بر رد لایحه الحاق ایران به کنوانسیون.

کشورهای جهان، در ایران قبل از اسلام و غرب را بیان و دیدگاه اسلام درباره زن را مطرح می کند.

حق مالکیت زن و حقوق زنان و استقلال اقتصادی آنان از نظر قرآن و غرب، موضوع فصل دوم است. در فصل سوم، شرایط و اهلیت حق استیفا و حق استیفای زن بررسی می شود. مالکیت زن نسبت به مهریه و احکام آن؛ هدایای نامزدی؛ جهیزیه؛ نفقه؛ شیربها و ارث و نیز درآمدهای ناشی از کار و موقعیت زن در دین زرتشت، یهود و مسیحیت در فصل چهارم تبیین شده است.

شناخته می شود، به صورت تحلیلی بررسی شده و در مورد آنها با توجه به آرای دادگاه ها و نظرهای مختلف حقوق دانان بحث شده است.

از لحاظ جسمی، روانی و احساسات؛ مهر و نفقه(در قرآن، اسلام، تاریخ، جاهلیت و اروپا)؛ مسئله ارث؛ حق طلاق(در ایران، غرب، تاریخ و اسلام)؛ طلاق قضایی؛ و تعدد زوجات.

شافعی، به کتاب الام مراجعه کرده است. درباره بیان مسائل حقوقی مربوط به نفقه زوجه، از کتاب حقوق مدنی نوشته دکتر سید حسن امامی استفاده شده است. همچنین، ترجمه آیات قرآن در پاورقی آورده شده که با بیان یک ترجمه در موارد مشابه، از تکرار آن خودداری و برای این منظور به ترجمه مهدی الهی قمشه ای مراجعه شده است.

«تبعیض» و در بخش کلیات، «تلاش های بین المللی به منظور حقوق زن»، همچنین «تاریخچه کنوانسیون رفع تبعیض و مفاد آن» بررسی می شود. بخش دوم به بررسی تطبیقی حقوق زن براساس کنوانسیون رفع تبعیض و قوانین و مقررات جمهوری اسلامی ایران اختصاص دارد که در این بخش، در هشت فصل، حقوق گوناگون خصوصی زنان تبیین می گردد. نویسنده در بخش سوم، به بررسی تطبیقی حقوق عمومی زن براساس مواد مختلف کنوانسیون رفع تبعیض و قوانین جمهوری اسلامی ایران پرداخته که در این بخش نیز حقوق عمومی زن در نه فصل بررسی تطبیقی شده است.

همچنین روش طرح مباحث در این کتاب، بدین گونه است که پس از طرح حق مورد نظر، مستند آن در کنوانسیون و قوانین جمهوری اسلامی بیان و به موارد اشتراک و اختلاف آن اشاره و در پایان، راه حلی پیشنهاد خواهد شد. با توجه به اینکه منابع فقهی از منابع اصلی حقوق ایران است، از مباحث فقهی لازم نیز بهره گرفته شده است. نویسنده در پایان، با طرح ادله موافقان و مخالفان الحاق، اَشکال مختلف الحاق را بررسی کرده است و با توجه به روح کلی حاکم بر کنوانسیون و هدف تدوین کنندگان آن، عدم الحاق را نظر نهایی کتاب معرفی می کند.

حقوق سیاسی و اجتماعی، مانند مردان است و میان حقوق زنان و مردان، تفاوت هایی ناشی از ویژگی های آنان در نوع تخصص، تقسیم کار و مسئولیت وجود دارد. نگارنده در کتاب حاضر در هشت فصل، به حقوق زن به عنوان همسر درخانواده، از دیدگاه اسلام پرداخته است.

نویسنده در فصل نخست با عنوان کلیات، پس از تعریف حقوق و وضعیت زن در طول تاریخ و در برخی فرهنگ ها و تمدن ها(یونان، روم، ایران، هند وچین) حقوق زن در جاهلیت، در اسلام و در غرب را بررسی کرده است. در فصل دوم، «تفاوت های زن و مرد و برابری حقوق»آنها از نظر جسمی و روحی بیان شده است. فصل سوم به «حقوق زن در ازدواج» (تعریف نکاح، اهمیت ازدواج، هدف ازدواج، حق انتخاب همسر و اذن پدر، حق وضع شرط ضمن عقد، چندهمسری یا تعدد زوجات)، اختصاص دارد. در فصل چهارم، «حقوق اقتصادی زن» و نیز در فصل پنجم، «حقوق زن درطلاق» (تعریف طلاق، جایگاه طلاق، حق طلاق، حق فسخ نکاح، طلاق در ادیان گوناگون و طلاق در اسلام) تبیین می شود.

سفارش های مؤکدی در آیات و روایت های اسلامی درباره خوش رفتاری با زن وجود دارد و اسلام زن را انیس و مونس مرد و شریک زندگی او می داند و به مردان سفارش می کند، با احترام کامل با زنان رفتار کنند. ازاین رو، نویسنده در فصل ششم این کتاب به موضوع حق خوش رفتاری و حسن معاشرت (تعریف خوش رفتاری، مصداق های خوش رفتاری و حسن خلق، احترام به زن، محبت ورزی، پوشاندن عیب های همسر، گذشت، مدارا و مشورت) پرداخته است. در فصل هفتم، برخی «حقوق سیاسی و اجتماعی زن» مطرح و در پایان نیز عملکرد رسانه ها درباره موضوع زنان و حقوق آنها بررسی شده است.

ص: 103

ص: 104

ص: 106

- بخش ششم«آفات اشتغال زنان و راه های رفع آنها»: فساد اخلاقی و پرد ه دری، خستگی، و کاهش قدرت انجام وظایف خانه.

که زن در این جایگاه دارد و توجه ویژه ای که امام خمینی رحمه الله در سخنان خویش بدان معطوف داشته است.

بخش سوم کتاب را موضوع «جامعه و فرهنگ» تشکیل می دهد و دربردارنده این نکته هاست: نقش تکمیلی متقابل زن و مرد در نظام آفرینش و ساختار تکوینی زندگی آدمی، و توجه به ملاک های اصیل و معیارهای حقیقی در ارزش گذاری بانوان.

اراده و اختیار و آزادی عمل به همراه خرد و آگاهی زن، او را در تعیین سرنوشت خویش مسئول و متعهد می سازد و در این موارد، زنان با مردان مشترکند: مشارکت سیاسی؛ حضور در عرصه های فرهنگی، اجتماعی و دفاعی؛ نظارت عمومی و نقش زنان؛ حفظ و رعایت جهات شرعی و توجه بانوان به عفاف و حجاب برای حضور در عرصه های اجتماعی و سیاسی و اینکه تحصیل و تدریس فرصتی است که به جنس خاصی اختصاص ندارد و باید برای همه فراهم باشد.

ضمیمه کتاب، بحثی درباره «امام خمینی و راهبرد تهاجم» دربردارد که تأکیدی است بر سیره نظری و عملی امام به هنگام پیش دستی در مقابل دشمن در زمینه های فرهنگی و اجتماعی که این مهم درباره مسائل زنان ضروری تر است. فهرست آیات، روایات و کتاب نامه در آخر کتاب آمده است.

نویسنده با بیان تاریخچه ای از فعالیت اجتماعی زنان در جامعه صدر اسلام و فعالیت آنان در ایران، بر نقش مؤثر آنها در تعیین سرنوشت جامعه تأکید کرده و خواهان فراهم آوردن شرایطی مناسب برای حضور بیشتر آنان شده است. مهم ترین عنوان های مطرح شده در این پژوهش عبارتند از: بررسی وضعیت اجتماعی زن پیش از اسلام؛ زن در کلام قرآن کریم (خلقت زن، حقوق زن و زنان مشهور در قرآن کریم)؛ زن در احادیث و روایات؛ و تاریخچه ای از فعالیت زنان در جامعه ایران.

فصل دوم درباره «مقام و منزلت انسانی زن از دیدگاه اسلام» که همان مقام و منزلت متعالی است و خداوند آن را حق همه انسان ها دانسته، تبیین شده است. مردان و زنان از یک گوهر و ذات آفریده شده اند، ازاین رو در کمال یابی و بالندگی و دریافت پاداش و کیفر اعمال یکسانند. زن و مرد، تساوی حقوقی بسیاری دارند؛ هر چند در برخی موارد، مشابه هم نیستند و تفاوت های تکوینی که سبب تکمیل و تکامل و درک متقابل آنان است، در میان آنان وجود دارد.

بی تردید، خانواده به عنوان اولین هسته مرکزی تشکیل دهنده جامعه بشری، نقشی مهم و اساسی در رشد و اعتلای انسان دارد. ازاین رو، در فصل سوم، درباره ماهیت و ساختار خانواده، اهداف تشکیل خانواده و کارکردهای آن و مهم ترین نقش های زنان در خانواده و آثار تربیتی آن، مانند تأمین نیازهای عاطفی همسر و فرزندان و ایجاد امنیت و شایستگی در کودکان بحث شده است.

فصل چهارم به تحلیل و بررسی فعالیت اجتماعی زنان در حوزه های گوناگون و تبیین رویکردهای عمده اندیشمندان و صاحب نظران جوامع اسلامی در دهه های اخیر، درباره مسائل زنان اختصاص دارد. همچنین، بیان آثار و فواید فعالیت های اجتماعی زنان که مهم ترین آنها بهداشت خانواده، سلامت فرزندان و تأمین نیازهای اقتصادی است و درنهایت، بیان پی آمدهای منفی فعالیت های اجتماعی زنان، مثل سست شدن کانون خانواده، بالا رفتن سن ازدواج و باروری، نابسامانی اجتماعی و مشکلاتی مانند آن، از جمله موضوع هایی است که در این فصل به آن پرداخته شده است. نتیجه گیری و راهکارها نیز در قسمت پایانی این رساله آمده است.

ص: 111

اندیشه جوامع ایجاد کرد، به گونه ای که تعریف آن روح قدسی از جایگاه زن درمرتبه عالی انسانی و احیای شأن و منزلت حقیقی زنان، موجب طرد پندارهای باطل و برداشت های گاه مغایر با اندیشه دینی شد.

مجموعه حاضر، جلد نخست از کتاب تأملی برجایگاه زن و دربردارنده مقاله های فارسی است که درکنگره بین المللی «جایگاه و نقش زن از دیدگاه امام خمینی رحمه الله » به مناسبت بزرگداشت یک صدمین سال میلاد امام خمینی رحمه الله در تاریخ 6 تا 8 مهر 1378 عرضه شده است.

عنوان مقاله ها و نام های نویسندگان مقاله ها عبارتند از: جایگاه و نقش زن ازدیدگاه امام خمینی، زهرا شجاعی؛ جایگاه و مقام زن ازدیدگاه امام رحمه الله، حجت الاسلام اکبر هاشمی رفسنجانی؛ زن مسلمان و عنصر زمان و مکان، معصومه ابتکار؛ تربیت زن در ساحت عقلانی و عاطفی، احمد احمدی؛ امام، زن و رهایی از دو رویکرد، سیدجعفر اردبیلی؛ بررسی جامعه شناختی دیدگاه تربیتی حضرت امام رحمه الله درمورد نقش زن درخانواده، شهلا باقری؛ نقش اجتماعی زنان ازدیدگاه حضرت امام خمینی رحمه الله، باقریان؛ بازخوانی نقش سیاسی و اجتماعی زنان در اندیشه و سیره امام خمینی رحمه الله، اشرف بروجردی؛ زن و توسعه اجتماعی ازدیدگاه اسلام و امام خمینی رحمه الله، محمدعلی تسخیری؛ زن و مسائل اجتماعی و سیاسی از نگاه مبانی اجتهادی، اشرف جناتی؛ تساوی زن و مرد از نگاه قرآن، اشرف جناتی؛ زن و انقلاب از دیدگاه حضرت امام خمینی رحمه الله، مرضیه حدیدچی(دباغ)؛ امام خمینی رحمه الله و بیداری زن مسلمان، ربابه رفیعی طاری( فیاض بخش)؛ فاطمه زهرا علیها السلام، معنای بلند قدر، تفسیری عرفانی ازحضرت امام خمینی رحمه الله در شأن حضرت فاطمه علیها السلام، فاطمه ریعان؛ زن وعرفان حضرت فاطمه زهرا علیها السلام، مظهر انسان کامل، منظر سلطانی؛ زن،

ص: 113

هنر و ادبیات، مهری شریفیان؛ نقش زنان در دفاع از مملکت و انقلاب اسلامی ازدیدگاه و سیره عملی حضرت امام خمینی رحمه الله، فضل الله صلواتی؛ امام، زنان و زمان، جمیله کدیور؛ دیدگاه حضرت امام خمینی رحمه الله در مورد زن با رویکرد فلسفی؛ و تبیین شخصیت و سیره حضرت زهرا علیها السلام و زنان بزرگ اسلام درکلام امام رحمه الله، طوبی کرمانی؛ حضرت فاطمه زهرا علیها السلام، الگوی زن مسلمان، فریده مصباحی؛ فقه و فقاهت در بینش و نگرش امام، مقدّم؛ و دیدگاه های تربیتی حضرت امام از بعد روان شناسی، شکوه نوابی نژاد.

ایران، حقیقتی بزرگ و پنهان برای غرب، فانی اُچوآ اُچوآ؛ نگرش امام خمینی رحمه الله نسبت به زنان، با رویکرد فلسفی، محموده خاتون؛ نقش زن درخانواده، نازنین غلامحسینی؛ و نقش زنان درتحقیقات جامعه مدنی، نرجس زیدی که ترجمه عربی و انگلیسی این مقاله ها نیز بیان شده است.

یافتن پاسخ این پرسش مهم افزایش یابد که سهم تاریخ در ساخت هویت زن امروز به ویژه زن مسلمان چقدر است؟

با این هدف، این مجموعه درچند بخش تنظیم شده است. نگارنده، نخست سرنوشت زنان را با توجه به تفاوت ها و اشتراک ها در زندگی تاریخی، در سه دسته اصلی (زنان جوامع بدوی، زنان متمدن و زنان مسلمان) بررسی و شرایط آنها از گذشته تا حال را تحلیل کرده است. آن گاه درباره پدیده های تاریخی مؤثر برسرنوشت زنان چون (بردگی زن؛ اسارت و هتک حرمت از زن؛ روش برخورد و نحوه زندگی حکام و خلفا و گرایش آنها به زن بارگی، عیاشی و فساد اخلاقی؛ ایجاد فضای ناامن اجتماعی به دلیل گسترش فحشا درجامعه؛ پدیده «ازدواج مصلحتی و حکومتی»؛ پدیده «حرمسرا»؛ ناتوانی زن از شرکت در جنگ همپای مرد، به واسطه ضعف قوای جسمی؛ و نقش زن در سیاست) بحث شده است.

همچنین، آثار و پی آمدهای چنین پدیده های ریشه داری که زن تا دوره معاصر با آن روبه رو بوده، با عنوان هایی چون آثار روانی حوادث تاریخی بر زن؛ آثار حوادث تاریخی مربوط به زن بر مرد؛ آثار سیر حیات تاریخی زن بر اجتماع و دو چهره متفاوت از زن مسلمان (زن مسلمان و چهره رشدیافته او و روش اسلام در پا بر جا داشتن زن مسلمان) بررسی شده است. در پایان نیز به تحولات ناشی از ورود فرهنگ غرب به کشورهای مسلمان و در نتیجه وضعیت زن در ایران پیش و پس از انقلاب اسلامی به اختصار توجه شده است.

دینی، اجتماعی، اخلاقی و تربیتی، الگویی کامل از زن را از دیدگاه آیات قرآن به تصویر کشد و راه تربیت زنان را با معرفی این الگوها هموار کند.

این پژوهش شامل پنج بخش است. در بخش اول، کلیات تحقیق مطرح شده است. بخش دوم تا چهارم، به تربیت الگویی زنان در جنبه های اعتقادی، عبادی، اخلاقی و اجتماعی با این عنوان ها اختصاص دارد: تربیت اعتقادی بانوان؛ به شیوه الگویی؛ ویژگی های الگویی در قلمرو روش اعتقادی بانوان؛ ویژگی های الگویی در قلمرو محتوای تربیت اعتقادی بانوان؛ تربیت عبادی بانوان به شیوه الگویی؛ تربیت اخلاقی بانوان و پرورش فرزند به شیوه الگویی؛ تربیت اخلاقی؛ عفاف؛ پرورش فرزند؛ تربیت معنوی کودک؛ تربیت الگویی بانوان در ابعاد اجتماعی، اقتصادی و سیاسی؛ الگو در تربیت اجتماعی؛ تربیت خانوادگی؛ ویژگی های همسر شایسته؛ نقش زن درخانواده؛ تربیت در زمینه مشارکت اجتماعی؛ جواز مشارکت اجتماعی بانوان؛ الگو درتربیت اقتصادی؛ زن و فعالیت های سخت اقتصادی؛ الگو درتربیت سیاسی؛ اصل مشارکت سیاسی بانوان؛ مشارکت سیاسی بانوان به عنوان عضوی از امت؛ الگوی مثبت مشارکت سیاسی بانوان؛ و الگوی منفی مشارکت سیاسی بانوان. در بخش آخر نیز پس از نتیجه گیری از مباحث قبل، پیشنهاد های نظری و کاربردی در سطح رسانه مطرح می شود.

سه هدف اصلی که شورای فرهنگی - اجتماعی زنان با اجرای این پژوهش پی گیری می کند، عبارتند از:

1. بررسی نقاط قوت و ضعف ارتباط میان زنان کشورهای اسلامی؛

2. پیدا کردن راه هایی برای تقویت ارتباط میان زنان کشورهای اسلامی؛

3. جست وجو و تعیین نقش برای سازمان های زنان کشورهای اسلامی در فرآیند تصمیم سازی های بین المللی. براین اساس، جلد نخست، شامل سازمان های بین المللی و منطقه ای زنان است که حوزه فعالیت آنها گسترده و در نتیجه، اثرگذاری آنان بر محافل بین المللی قابل توجه است. این سازمان ها در چهار قلمرو جغرافیایی به ترتیب زیر دسته بندی شده اند:

الف) سازمان های بین المللی و منطقه ای واقع در قاره های امریکا و اروپا: فعالیت این سازمان ها در سطح بین الملل یا در سطح یک منطقه وسیع جغرافیایی شامل چند کشور است، ولی پایگاه اصلی آنها در یکی از کشورهای اروپایی یا امریکایی است.

ب) سازمان های بین المللی و منطقه ای واقع در خاورمیانه، شمال افریقا و افریقا: فعالیت این سازمان ها در سطح بین الملل یا در سطح منطقه خاص جغرافیایی است، ولی مراکز آنها در یکی از کشورهای خاورمیانه یا قاره افریقاست.

ج) سازمان های بین المللی و منطقه ای واقع در قاره آسیا: سازمان هایی که نوع فعالیت آنها در سطح یک منطقه جغرافیایی یا بین المللی است و مراکز آنها در یکی از کشورهای آسیایی است.

د) سازمان های بین المللی و منطقه ای فرامرزی: سازمان هایی که قلمرو فعالیت آنها یک قلمرو جغرافیایی گسترده شامل یک قاره یا بخش هایی

ص: 118

از دو یا سه قاره است، ولی محل استقرار آنها یا مشخص نشده یا به شکل مجازی است.

چه در کشورهای اسلامی و چه در کشورهای غیراسلامی، گاه سازمان های غیردولتی زنان، افزون بر آنکه هدف های انسان دوستانه ای را برای پیشرفت زنان پیش گرفته اند، سازمان دهی بسیار قدرتمندی برای اجرای خواسته های خود دارند و توانسته اند در سطح ملی، چه در امور سیاسی و چه در امور اقتصادی و اجتماعی صاحب نفوذ باشند. از این نمونه سازمان ها، در کشورهای اسلامی آسیایی بسیار دیده می شود.

به ویژه روشن فکران دینی در سه محور (مبانی روش شناختی، مبانی دین شناختی و مبانی فلسفی) پرداخته است. در بخش سوم نیز مسائل زنان و راهکارهای بیان شده در این زمینه، از چشم انداز روشن فکران ایرانی در محورهایی چون مسائل فرهنگی، آموزشی، تربیتی، سیاسی، اجتماعی، اقتصادی، فقهی و حقوقی بررسی شده است.

نویسنده در مراجعه به منابع، افزون بر استفاده از کتاب ها و نشریه های داخلی، از نشریه های روشن فکران ایرانی خارج از کشور چون آوای زن، و نیمه دیگر که با موضوع زنان به چاپ می رسد، استفاده کرده است. در پایان کتاب، نمایه هایی مانند نمایه آیات و روایات؛ نمایه اشخاص؛ نمایه کتب و جزوات؛ نمایه مقالات (مصاحبه و گزارش)؛ نمایه نشریات؛ نمایه نهادها، سازمان ها و مؤسسات و فهرست هایی چون فهرست منابع؛ فهرست کتب؛ و فهرست مقالات آورده شده است.

طفیلی و دست دوم بودن او در جامعه و شناخت زن به عنوان انسان مستقل کامل و برابر با مرد است. در ادامه، میان نگرش غرب و اسلام درباره حقوق زنان، مقایسه ای تحلیلی صورت گرفته است.

«زن و استقلال اجتماعی»، عنوان دومین بخش کتاب است که مسائلی چون انتخاب همسر، ازدواج و طلاق با توجه به آیات، روایات و مباحث فقهی و اخلاقی را بررسی کرده است.

در بخش سوم با عنوان «زن و استقلال مالی»، این مطلب بیان شده که یکی از جنبه های مظلومیت زنان در طول تاریخ، محرومیت آنان از حق مالکیت اقتصادی است. هیچ مکتب و حتی جریان قانونمندی، امروزه در دنیا مانند اسلام، برخورد عادلانه ای با این مسائل نداشته است.

میان فقهای شیعه اتفاق نظر است که وقتی بانوان به سن بلوغ و رشد می رسند، هیچ کس بر اموالشان ولایت ندارد و دارایی آنان به طورکامل در اختیار خودشان است. مسئله منابع مالی و اشتغال زنان نیز در ادامه این بخش ارزیابی شده است. تأکید مؤلف درباره شغل زنان، بر این امر است که باید در تقسیم کارها، اصولی را پذیرفت که در اسلام و منطق و عقل مطرح است. مصالح خانواده، جامعه، کشش و ظرفیت جسمی زن و مرد و در نظر گرفتن تناسب ارگانیزم وجودی و روحی متناسب با شغلی که زن می خواهد داشته باشد نیز حائز اهمیت است و شرط اصلی سپردن کار به بانوان در محیط اجتماعی، حفظ تقوا و پاک دامنی است.

نویسنده در ادامه، نمونه هایی از تلاش های زنان در عصر رسول اکرم صلی الله علیه و آله و سلم و ائمه علیهم السلام را بیان کرده است. براین اساس، در احکام اسلام هیچ شغلی برای زن ها حرام نیست و با رعایت احکام شرعی می توانند در عرصه های اجتماعی، فرهنگی، اقتصادی و علمی حضور یابند.

ص: 122

«جایگاه زن در تحکیم خانواده»، موضوع چهارمین بخش کتاب است. در این قسمت، بر این نکته تأکید شده است که از دیدگاه اسلام، خانواده به عنوان نهادی اصولی، طبیعی و ابدی شناخته شده و از زندگی انسان ها جدا نیست. در نهاد خانواده هیچ ستمی از این بدتر نیست که توانایی های روحی و بدنی و نیاز عاطفی مادر و کودک را نادیده بگیریم. به اعتقاد پدیدآورنده، با توجه به آیات قرآن، معاشرت در محیط خانواده به ویژه از سوی مرد باید با توجه به عواطف و احساسات موجود در خانواده ها باشد و مرد نیازهای روحی و طبیعی همسرش را نادیده نگیرند. زن نیز باید با رفتار خود آرامش مرد را در حد توان تأمین کند.

«زن و مسئله پوشش»، عنوان آخرین بخش کتاب است. نویسنده در این بخش یادآور می شود برای حفظ اصالت زنان و خانواده و استحکام جامعه و تأمین سلامت اخلاقی و معنوی افراد، در آیات قرآن و آموزه های اسلامی، به مسئله پوشش، حجاب و عفت توجهی ویژه و جدی شده است؛ زیرا برهنگی، روابط اجتماعی را تهدید و مناسبات انسانی را متزلزل می کند.

زنان، تحقیقات گسترده ای که به صورت شفاف و روشن این موضوع را تبیین کند، صورت نگرفته است. همچنین، با توجه به مشترکات فراوان مذاهب گوناگون اسلامی و ویژگی های خاص عقاید شیعه، ضرورت بررسی موضوع مورد بحث، در منابع معتبر این مکتب ضروری به نظر می رسید. افزون بر آن، هرچند انقلاب اسلامی ایران فرصت مناسب و ویژه ای برای حضور زنان در مهم ترین امور سیاسی به وجود آورده، به دلیل بیان نشدن جامع مبانی نظری مشارکت سیاسی زنان، پرسش هایی اساسی دراین باره مطرح شده است.

نویسنده کتاب زن، دین، سیاست در پی آن است مبانی نظری مشارکت سیاسی زنان از دیدگاه شیعه را به روش تحلیلی و با بهره گیری از آیات و روایات ا هلبیت علیهم السلام و کتاب های تاریخی و تفسیری شیعه مطرح و بررسی کند. ازاین رو، موارد متعددی از رفتار های سیاسی بانوان که معصومان علیهم السلام آن را تأیید کرده اند،در این نوشتار بیان شده است. عنوان های اصلی مباحث کتاب عبارتند از:

- نقش زنان در پذیرش حکومت دینی و اعلام التزام عملی به توابع آن(بیعت)؛

- نقش زنان در تشکیل حکومت اسلامی و تقویت بنیان این حکومت(هجرت)؛

- دفاع زنان از اقتدار حکومت اسلامی و مقابله با تهاجم علیه آن(حضور در جهاد)؛

- تداوم رسالت شهدا به کمک بانوان و مشارکت آنان در اصلاحات سیاسی(امر به معروف و نهی از منکر)؛

- حفاظت از اسرار سیاسی؛

ص: 124

- همیاری با اعضای خانواده در اقدامات سیاسی و جلوه هایی دیگر از مشارکت سیاسی بانوان.

در بخش هایی از این کتاب نیز به موضوع هایی چون «خشونت علیه زنان، مشارکت زنان عصر معصومان علیهم السلام و مشارکت سیاسی زنان به عنوان تکلیف الهی»، از دیدگاه دلایل دینی اشاره شده است. همچنین، حدود مشارکت زنان بررسی شده و با بیان نمونه های متعدد، دیدگاه شیعیان درباره عملکرد سیاسی زنان، درصورتی که واجد ویژگی های خاص باشند، تعیین گردیده است. مهم ترین ویژگی این کتاب، بیان آیات، روایات و سیره عملی معصومان علیهم السلام با استفاده از 79 منبع، برای اثبات مقصود نویسنده است.

اَروی، بنت عبدالمطلب؛ دلوانیّه؛ امّ البراء؛ سوده؛ میسون؛ سُعدی؛ آمنه، بنت شرید؛ جروه بنت حلیمه سعدیه؛ زینب علیها السلام ؛ ام کلثوم علیها السلام و حضرت فاطمه علیها السلام ... .

چون لزوم پرداختن به موضوع؛ اسلام، احیاگر حقوق زنان؛ برابری زن و مرد درآفرینش؛ تسویه و تعدیل درخلقت؛ برابری زن و مرد درکمال یابی و بالندگی؛ تفاوت زن و مرد از دیدگاه قرآن و چگونگی حضور زن در اجتماع بررسی شده است. درفصل دوم، نام «زنان محدث» از هر معصوم، غیر از امام زمام(عج) آورده شده است. فصل سوم، از زنان دانشمند با این عنوان ها یاد کرده است: زنان درمیدان علم؛ زنان معلم؛ زنان فقیه صحابی؛ زنان فقیه تابعی و زنان مبلّغ. فصل چهارم مشتمل بر مطالبی درباره زنان شاعر و حافظ قرآن است که در دو عنوان «زنان نابغه در شعر و ادب» و «زنان مدافع ولایت با خطابه و شعر» بررسی شده است.

«زنان دین گستر در میدان عمل»، عنوان بخش دوم کتاب و شامل پنج فصل است. در فصل اول، حضور زنان در بیعت، با چهار موضوع درعصر رسالت، بیعت جنگ، بیعت زنان و مردان مکه، و بیعت در غدیرخم بررسی شده است. عنوان فصل دوم، زنان و هجرت است که در این فصل درباره زنان مهاجر به حبشه و مدینه و نیز هجرت زنان پس از پیامبراکرم صلی الله علیه و آله و سلم و هجرت برای همراهی امام زمان(عج) بحث شده است. نویسنده در فصل سوم، نخست با عنوان زنان و امربه معروف و نهی از منکر، این موضوع را از دیدگاه قرآن و روایات درعصر معصومان علیهم السلام بررسی و سپس جایگاه ولایت زنان در روایت ها و نیز در عصر ظهور را بیان کرده است. وی درفصل چهارم با عنوان جهاد ودفاع، پس از بیان انواع جهاد زنان، به جهاد زنان در عصرظهور پرداخته است.

زنان مجاهد و مدافع ولایت، عنوان فصل پنجم و شامل این موضوع هاست: حافظان اسرار امامت؛ مدافعان ولایت درمقابل خلفای جور؛ مدافعان ولایت درمقابل مردم نادان وگمراه؛ زنان شهید در دفاع از

ص: 127

ولایت؛ زنان روایتگر حدیث ولایت؛ زنان و گزارش غدیر؛ و زنان مدافع ولایت با گزارش اخبارنظامی. در پایان کتاب، فهرست آیات و منابع و مآخذ و پی نوشت ها آورده شده است.

در فصل سوم با عنوان نمونه و الگو از نظر قرآن، به مباحثی چون فلسفه نیازمندی به الگو و نمونه؛ ملاک های انسان نمونه در قرآن؛ تجسم نمودهای عینی در قرآن؛ تقسیم بندی نمونه ها (نمونه فردی، نمونه جمعی)؛ نمونه های معصوم و غیرمعصوم؛ فلسفه ذکر نمونه های غیرمعصوم در قرآن؛ نمونه های مطلق و نسبی؛ نمونه های صریح و غیرصریح؛ نقش الگودهی زنان در تربیت؛ معرفی الگو و نمونه در نظام تربیتی و ویژگی های بانوان نمونه پرداخته شده است.

در فصل چهارم نیز جایگاه زن پیش از ظهور اسلام در شبه جزیره العرب و پس از ظهور اسلام و زنده به گور کردن دختران و انگیزه های این جنایت و جایگاه زن در قرآن و نیز در فرهنگ محاوره قرآن به اختصار مطرح شده است.

بخش دوم که مهم ترین مبحث این رساله را در بردارد، به «زنان نمونه در قرآن» اختصاص دارد و مشتمل بر چهار فصل است. در فصل اول، نمونه خوبان و مشخصات و علت نمونه بودن زنانی چون حضرت آسیه و حضرت مریم به طور گسترده تبیین شده است. در فصل دوم از بانوانی که قرآن از آنها ذکر خیر و تمجید کرده، یاد شده و شرح حال هر یک از آنها به صورت جداگانه بررسی شده است. نکته قابل توجه در این بحث آن است که ذکر نام آنها در قرآن، موجب شهرت آنها و در نتیجه، الگوشدنشان برای جامعه می شود.

آنچه در این میان بر آن تأکید شده، این است که زنانی که در قرآن از آنها ذکر خیر شده، نمونه هستند که در این نوشتار از آنها با عنوان «زنان نیکوکار یا زنانی که قرآن از آنها ذکر خیر کرده»، یاد شده است. در پایان نیز شخصیت هر یک از بانوان نمونه و ویژگی های آنان و نیز علت نمونه بودن

ص: 129

آنها بیان شده است که عبارتند از: حضرت حوا، همسر آدم علیه السلام ؛ حضرت ساره و هاجر، همسران حضرت ابراهیم علیه السلام ؛ مادر و خواهر و همسر حضرت موسی علیه السلام ؛ همسر حضرت ایوب علیه السلام ؛ همسر زکریا علیه السلام ؛ همسر عمران علیه السلام ؛ بلقیس(ملکه سباء)؛ حضرت خدیجه3؛ و حضرت فاطمه زهرا علیها السلام .

نویسنده در فصل سوم به «نمونه بدان» و ویژگی های ناپسند برخی از زنان بد چون همسران حضرت نوح و لوط: پرداخته است. موضوع فصل چهارم این بخش، «زنان زشت کردار در قرآن و ویژگی های منفی آنان» است که برخی از این زنان عبارتند از: همسر عزیز مصر؛ همسر ابولهب و همسر حضرت هود علیه السلام و سرانجام، این رساله با یک نتیجه گیری کلی به پایان رسیده است.

علمیه، فرصت مناسبی فراهم کرد تا تلاش خویش را به منظور شناخت، ریشه یابی و اولویت گذاری مسائل زنان از یک سو و نیز بررسی رویکردها و راهبردهای اساسی از دیگر سو معطوف سازد.

یکی از هدف های این هم اندیشی، آگاهی از دیدگاه ها و نظرهای شخصیت ها، کارشناسان و دست اندرکاران مباحث زنان بوده است. در پی فراخوان هم اندیشی، حدود یک صد و پنجاه مقاله به دبیرخانه رسید که با احتساب مقاله های مشترک، دویست نفر در تدوین این مقاله ها سهیم بودند که از این میزان،60 درصد، از فضلا و طلاب حوزه های علمیه اعم از خواهران و برادران و حدود40 درصد، از دانش آموختگان دانشگاه ها و مراکز آموزش عالی کشور بوده اند.

پس از ارزیابی و بررسی های لازم از مجموعه مقاله ها، تعدادی از آنها انتخاب و در مجموعه ای دو جلدی چاپ شد. این مجموعه از نظر محتوا سه محور را دربر می گیرد: مقاله هایی که ضرورت تدوین الگوی جامع و راهبردی در حوزه مسائل زنان را موضوع خود قرار داده اند؛ مقاله هایی که به نقد و بررسی الگوها و برنامه های موجود پرداخته اند و مقاله هایی که به صورت مصداقی و کاربردی به مسائل و مشکلات زنان پرداخته و موضوعی خاص را بررسی کرده اند. مقاله های نوع اول و دوم، در جلد اول این مجموعه آمده اند و مقاله های دسته سوم در دومین جلد درج شده اند.

مقاله های جلد اول عبارتند از: حکومت اسلامی و بازشناسی مسائل بنیادین زنان در دنیای امروز، داوود مهدوی زادگان؛ ضرورت نگاه نظام مند به الگوی شخصیت زن مسلمان، چالش ها و بایسته ها، فریبا علاسوند؛ بررسی تحلیلی الگوی فعالیت زنان در جهان معاصر، علیرضا پیروزمند؛

ص: 132

زن، توسعه و لزوم برنامه ریزی جنسیتی، فرزانه نیکوبرش؛ برنامه ریزی جنسیتی، سیمین دخت بهزادپور؛ محدویت های مشارکت زنان، ریشه ها و پی آمدها، ام البنین چابکی؛ بازخوانی منزلت زن در رویکردی کلامی، عبدالحمید آکوچکیان؛ ضرورت نگرش جدید در شناخت جایگاه زنان، راضیه کشتکاران؛ تجددزدگی، مسئله اصلی زنان ایران، فاطمه رجبی؛ جایگاه اجتماعی زن از منظر اسلام، مهدی نصیری؛ بازنگری در بینش ها و باورها پیرامون مباحث زنان، سهیلا اصلاحی اصفهانی؛ تغییر نگرش ها و فرهنگ عمومی درباره زنان، کاظم کامران شرفشاهی؛ آسیب شناسی اصلاح گران، محمدرضا زیبایی نژاد؛ در کجا ایستاده ایم؟، فرنگیس آلمال و فمینیسم اسلامی، رضا متمسک.

عنوان های مقاله های مندرج در جلد دوم نیز عبارتند از: بررسی تحلیلی حقوق زنان و شیوه های برخورد با معاهدات بین المللی، پوراندخت فاضلیان و معصومه طاهری؛ عملکرد سازمان ملل در قلمرو حقوق زنان، احمدرضا توحیدی؛ مشکلات دختران دانشجو، اولویت ها و رویکردها، ناهید طیبی؛ تحلیلی بر روابط دختران و پسران دانشجو، امیرحسین بانکی پورفرد؛ نگرش دانشجویان دختر دانشگاه علوم پزشکی اهواز به آینده شغلی، ازدواج و تحصیلات تکمیلی، غلامحسین سفیدگران؛ مسائل و مشکلات زنان، ریشه ها و راه حل ها، کاظم حکمت آرا؛ مسائل زنان از نگاه خواهران حوزه های علمیه، سعید امیرکاوه؛ نیم نگاهی به مسائل زنان، خواهران حوزه علمیه زهرای اطهر، زینب کبرا و کوثر تهران؛ نگاهی به مهاجرت و تأثیر آن بر خانواده ها و زنان ایرانی، محمد پاریاب؛ نقش زن در سلامت تغذیه خانوار، فرشته گازرپور و فرید نجفی؛

ص: 133

بازتاب مسائل و مشکلات دختران در ادبیات کودکان و نوجوانان ایران، سیدعلی کاشفی خوانساری؛ بزهکاری زنان، آسیب شناسی، سبب شناسی و درمان، عزت الله مولایی نیا و همکاران؛ چشم اندازی به برخی از مسائل و مشکلات روانی زنان و علل آن، مریم معین الاسلام؛ تأثیر نگرش جامعه در احیای حقوق زنان، مرکز تحقیقات مدرسه علمیه فاطمیه نجف آباد؛ اشتغال زنان در جامعه، مسعود آذربایجانی؛ اشتغال زنان از منظر اسلام و غرب، محسن قدیر؛ و موانع و مشکلات در اشتغال زنان، الهه راستگو.

از محاسن کتاب حاضر این است که در پایان هر جلد از مجموعه گفت وگوها و مقاله ها، نمایه ای موضوعی در سه بخش: بررسی مسائل و مشکلات، رویکردها و بایسته ها و عنوان های متفرقه آمده است. گفتنی است مجموعه گفت وگوهای این هم اندیشی، در مجلدی جداگانه نیز آمده است.

بر زنان(فرصت ها و تهدیدها) با تأکید بر تجربیات جهانی، مهدی طاهرخانی؛ تأثیر مبانی فلسفی اسلام و فمینیسم بر نمونه هایی از نظریات اجتماعی، مهدیه السادات مستقیمی؛ جهانی شدن فرهنگ و اقتصاد و تأثیر آن بر وضعیت زنان، لیلا سادات زعفران چی؛ عوامل انحطاط خانواده در جهان معاصر، بنت الهدی هاشمی نژاد؛ زن و تکنولوژی اطلاعات، پوراندخت فاضلیان؛ منزلت زن در اندیشه اسلامی و فمینیسم با تحلیل اسناد بین المللی، ابراهیم حسینی؛ نقد و ارزیابی فمینیسم از دیدگاه قرآن، سنت و فرهنگ اسلامی، ملیحه سادات سید رضا؛ اندیشه های سیاسی فمینیستی، مقصود رنجبر؛ اسناد حقوق بشر و زمینه حقوق زنان، مسعود راعی؛ گذری بر کنوانسیون رفع تبعیض علیه زنان، صغری عبدوس؛ زنان، جهانی شدن و گفتمان جهانی شیعه، مرتضی شیرودی؛ بررسی تفاوت های کنوانسیون رفع هرگونه تبعیض علیه زنان با مقررات اسلام، عباس علی عظیمی شوشتری و زن در روند جهانی شدن، مریم بلول فر. در پایان کتاب نیز دو سخنرانی آورده شده که عنوان های آن عبارتند از: زن، رسانه، جهانی شدن، ناهید رام پناهی و زن و جهانی شدن، حسن عباسی.

تربیتی و اقتصادی خانواده از منظر اسلام، طیبه ماهروزاده؛ اسلام و تفکر سیستمی در مسائل زنان، عزت السادات میرخانی؛ زن و قضاوت در فقه و حقوق موضوعه، لیلاسادات اسدی؛ زن در سنجش عقل و بینش دل، بهجت واحدی؛ زنان و تمدن اسلامی، اعظم رحمت آبادی؛ اسلام و تفکر سیستمی در مسائل زنان، ابراهیم پاکروان؛ و مقایسه وضعیت زن در عرصه سیاست در دوران قبل از اسلام، فاطمه کاشف الغطا.

در بخش دوم نیز سخنرانی هایی با این موضوع ها آورده شده است: زن، حسن رحیم پور ازغدی؛ دین و رابطه زن و مرد در بستر رشد عقل بشری برای رسیدن به جامعه مهدوی، علیرضا پناهیان؛ زن در اندیشه دینی، فریبا علاسوند؛ و احکام زنان در گذر زمان، امیر غنوی.

مرادی و زینب کوچکیان؛ نقش های دوگانه زنان، استرس و عواقب آن، ناصر بهروزی؛ شناسایی نیازهای آموزش زنان نو سواد نهضت سوادآموزی در بعد اعتقادی، عبدالله معتمدی؛ بررسی وضعیت سلامت روانی زنان زندانی در زندان زابل(سال1382)، الهه اسدی بیدمشکی، مژگان راهنما و سیدرضا مظلوم؛ زن در ادبیات داستانی بعد از انقلاب اسلامی ایران، ناهید رودافشان؛ نقش رسانه در گسترش انحرافات اجتماعی زنان، محبوبه فراهانی بقایی؛ و زنان و مدیریت، محمود اشراقی و الهام پوربابایی.

طول تاریخ همواره به شیعه ستم شده است و بیشتر مورخان و نویسندگان نیز به محو مفاخر آنان همت گماشته اند، در این اثر از میان راویان حدیث، فقط راویان شیعه برگزیده شده اند. مؤلف افزون بر راویان شیعی که از معصومان علیهم السلام نقل حدیث کرده اند، زنانی را که پس از حیات ائمه هدی: می زیسته اند و از مشایخ و استادان خود حدیثی روایت کرده اند نیز معرفی کرده است.

پدیدآورنده، نخست اسامی زنان محدث را از کتاب تنقیح المقال اثر علامه مامقانی استخراج و با استفاده از دیگر آثار رجالی، تاریخی و سیره، این اسامی را کامل کرده است. در این کتاب اسامی بانوان براساس حروف الفبا آمده و چون مؤلف درصدد بوده نام مبارک حضرت زهرا علیها السلام را در آغاز کتاب قرار دهد، از آن حضرت با لقب «ام ابیها» یاد کرده است. سپس هر کدام از افراد پس از مشخصات خانوادگی و روابط خویشاوندی، در شرح حالی کوتاه معرفی شده اند و امتیاز، ویژگی های اخلاقی و فضایل آنان بیان شده است.

این کتاب شامل شرح حال 195 بانوی محدثه است. شرح مختصری از اعلام مندرج در متن، فهرست اعلام(اشخاص) و منابع و مآخذ نیز جزو پیوست های کتاب است.

در مجموع، شش نوع مشارکت؛ یعنی مشارکت مدنی؛ مشارکت حمایتی؛ مشارکت فرهنگی؛ مشارکت محلی؛ مشارکت مذهبی - خیریه ای و شرکت در فعالیت های انقلابی شناخته شده است. میانگین مشارکت مدنی، پایین تر و میانگین مشارکت مذهبی - خیریه ای بالاتر از دیگر انواع مشارکت هاست، ولی به طور کلی، میزان مشارکت اجتماعی زنان شهر تهران در سطح پایین قرار دارد. کارفرمای این تحقیق، مرکز امور مشارکت زنان و مجری آن، دانشگاه تهران بوده است.

- استفاده از زنان نخبه در تصمیم گیری ها.

این کتاب در پنج بخش تدوین شده است. بخش اول به «کلیات» اختصاص دارد. در این بخش، طرح مشارکت سیاسی زنان در ایران و پرسش اساسی تحقیق درباره رابطه میان توانایی تنظیمی نظام جمهوری اسلامی ایران در ایجاد مشارکت سیاسی زنان بیان می شود. موضوع بخش دوم، «بررسی مبانی نظری مشارکت سیاسی» و مروری کلی بر نوشتارهاست. بخش سوم درباره «مشارکت سیاسی زنان» است که در این بخش، به فرآیند اعطای حقوق سیاسی به زنان توجه شده است. امروزه زنان با وجود برخورداری از حقوق مساوی در قوانین اساسی، هنوز به طور کامل و حقیقی در صحنه سیاسی کشورها فعال نیستند که در این بخش دلایل این امر نیز بیان می شود.

بخش چهارم به «تحلیل مشارکت سیاسی زنان در ایران» اختصاص دارد که این مشارکت، با توجه به عوامل مؤثر در محیط داخلی و نقش زنان در فرایند سیاسی نظام سیاسی بررسی می شود. موضوع بخش پنجم نیز بررسی نتایج مطالعه میدانی حاصل از 150 پرسش نامه توزیع شده در میان زنان است.

در پنج بخش تدوین شده است. بخش اول به «کلیات» اختصاص دارد. در این بخش افزون بر طرح مشارکت سیاسی زنان در ایران، فرضیه اصلی رساله، رابطه میان توانایی تنظیمی نظام جمهوری اسلامی ایران و مشارکت سیاسی زنان بیان شده است. بخش دوم، به «بررسی مبانی نظری مشارکت سیاسی» و مروری کلی بر نوشتارها اختصاص دارد.

بخش سوم، «مشارکت سیاسی زنان» است. در این بخش به فرآیند اعطای حقوق سیاسی به زنان، اشاره شده است. سپس دلیل اینکه با وجود بهره وری یکسان مرد و زن از حقوق مساوی در قوانین اساسی، زنان هنوز مشارکت کنندگان کامل و واقعی در صحنه سیاسی کشورها نیستند، بیان می شود. همچنین، عوامل مهم بین المللی از جمله اثر نوگرایی و نظام اقتصادی - اجتماعی سرمایه داری و فعالیت های سازمان ملل متحد در این زمینه بررسی می گردد. بخش چهارم «به تحلیل مشارکت سیاسی زنان در ایران» اختصاص دارد که با توجه به عوامل مؤثر در محیط داخلی و نقش زنان در فرآیند نظام سیاسی بیان می شود. موضوع بخش پنجم نیز «بررسی نتایج مطالعه میدانی حاصل از 150 پرسش نامه توزیع شده در میان زنان» است.

نقش تربیتی زن در مورد همسر و فرزند و نیز نقش سازنده وی در حیات اجتماعی، سیاسی، اقتصادی و فرهنگی، از موضوع هایی است که در این رساله بدان ها پرداخته شده است. نتایج حاصل از این پژوهش عبارتند از:

- اصل و هدف آفرینش انسان، رسیدن به مقام خلافت الهی است و در این مورد انوثیت و ذکوریت شرط نیست، بلکه آفرینش زن از همان ذات و گوهری است که مرد از آن آفریده شده است.

- کار و فعالیت زن در طول تاریخ، در امور خانواده و فعالیت های تولیدی و مانند آن بوده است.

- زن، شریک و همدم مرد به شمار می رود و همه این عوامل در به وجود آوردن خانواده ای که تجلی گاه رحمت و مودت و مایه انس و آرامش باشد، بسیار مؤثر است.

- زن و مرد، هر دو مکمل یکدیگرند، به گونه ای که جلوه های طبیعی وجود زن در اعماق دل و جان شوهر اثربخش است، که اگر این جلوه ها منفی باشد، آثار زیان باری به دنبال دارد، ولی اگر مثبت باشد، شخصیت مرد اعتلا می یابد.

- زن در روحیه دهی به مرد بسیار مؤثر است.

- تربیت و ویژگی های فرزند تا حد بسیار زیادی به مادر و تربیت او بستگی دارد.

- مقایسه نقش تربیتی زن و مرد در مورد فرزندان نشان می دهد، اثرگذاری مادر از نظر وراثتی در تکوین شخصیت کودک، بیشتر از پدر است.

بررسی نقش تربیتی، هنری، فرهنگی و سیاسی زن در اجتماع، فصل های دیگر این پژوهش را به خود اختصاص داده است.

ص: 143

نویسنده در فصل پنجم به نحوه مشارکت زنان در جهاد پرداخته است. در فصل ششم به حماسه ها و فعالیت های زنان قهرمان و نامدار به ویژه حضرت خدیجه، حضرت زهرا و حضرت زینب کبرا(سلام الله علیهما) در میدان های دفاع و مبارزه، برای حفظ دین و مکتب به ویژه دفاع از امامت و ولایت، اشاره شده است.

ص: 148

زن؛ نقش لاقیدی و بدحجابی در بروز ناهنجاری های تربیتی خانواده؛ حریم های عفاف در قرآن یا عوامل حفظ شخصیت و محبوبیت زن؛ شیوه های شناخت حقانیت حجاب؛ و بطلان بی قیدی و بدحجابی.

دو فصل برخی جلوه های باطنی و ظاهری تأثیر پوشش اسلامی را با این عنوان ها بررسی کرده است: پوشش های بدنی مطلوب و نامطلوب(ناپسند بودن پوشش شفاف و نازک، ناشایست بودن لباس و پوشش تنگ، ناشایست بودن استفاده زنان و مردان از پوشش های اختصاصی یکدیگر، پوشیدگی زینت از نامحرم، پوشش چشم و نگاه از نامحرم، نداشتن تماس جسمی با نامحرمان)؛ پوشش های محیطی مطلوب و نامطلوب (مطلوب بودن جداسازی محل خواب افراد، جداسازی محل خواب والدین از فرزندان، نامطلوب بودن خلوت با نامحرم، نامطلوب بودن استعمال عطر های تند و تحریک کننده، نامطلوب بودن راه رفتن در وسط خیابان).

در بخش آخر نیز مسائلی برای برنامه سازی درباره موضوع بیان شده است.

جزو کالاهای ضروری جهیزیه دخترش زهرا علیها السلام قرار داد. در این میان، چادر سیاه، بهترین و سالم ترین پوشش زن مسلمان است که سراسر حجم بدن او را می پوشاند و به او وقار و متانتی خاص می بخشد. در این اثر که از شش فصل تشکیل شده است، نویسنده چگونگی پوشش، اندازه و رنگ مقنعه و چادر را از دیدگاه آیات و روایات اسلامی بررسی می کند. در فصل اول به مفهوم شناسی واژه های چادر و مترادف های آن(جلباب، ازار، حبره، ملحفه، عبائه، رداء، کساء) و مقنعه و مترادف های آن(خمار، قناع، معجر) در لغت عرب پرداخته شده است.

موضوع فصل دوم نیز بررسی «ادله لزوم پوشش بیشتر زن نسبت به مرد» است. فصل سوم و چهارم به بررسی «مقنعه و روسری از منظر قرآن واحادیث» و «چادر از منظر قرآن و احادیث» و جنبه های گوناگون از جمله کیفیت، کارکرد، رنگ مقنعه و چادر از منظر آیات قرآن و روایات معصومان علیهم السلام اختصاص دارد. در فصل پنجم، نویسنده برخی شبهه های موجود درباره حجاب برتر را مطرح کرده و به آنها پاسخ داده است. در فصل ششم نیز با توجه به رسالت خطیر صدا و سیمای جمهوری اسلامی ایران، مطالبی درباره شیوه های ایفای نقش آن رسانه در زمینه ترویج پوشش صحیح و سالم شرعی بیان شده است.

فرو ریزد، عوامل سعادت، پاک دامنی و شرافت فرومی ریزد و زن و جامعه به سراشیبی سقوط و انحراف می افتد. منظور از این حجاب نیز خانه نشینی و پنهان سازی زن در پس پرده نیست، بلکه مبارزه ای در برابر هرزگی و خودآرایی نادرست است که این حجاب، مایه وقار و شخصیت زن به شمار می آید.

تاکنون شبهه های بسیاری درباره پوشش اسلامی مطرح شده که مهم ترین آنها عادت غیراسلامی و وارداتی دیگر امت ها به اسلام و دیگری، تفاوت حجاب زن و مرد و ریشه های آن است.

کتاب حاضر که از دو فصل تشکیل شده، پاسخی است به پانزده شبهه درباره حجاب که همراه نقد و بررسی بیان شده و عنوان های آنها عبارتند از:

فصل اول: شبهات؛ درباره دینی بودن حجاب(حجاب، واجب دینی نیست؟؛ حجاب ویژه زنان پیامبر است؛ حجاب، عادتی غیراسلامی است؟؛ حجاب، شعار سیاسی است؟؛ حجاب، برخاسته از عقده های جنسی ...)

فصل دوم: شبهات، درباره حجاب دینی(حجاب، دلیل منطقی ندارد؛ حجاب، یا هویت جنسی زن؛ حجاب و نظریه تزریق ایدئولوژی؛ حجاب، مانع پیشرفت و عامل رکورد؛ حجاب، عامل دل مردگی زنان؛ حجاب، سلب آزادی زن؛ بی حجابی، بی حیایی نیست؟؛ تفاوت حجاب مرد و زن چرا؟ و حجاب و افزایش التهاب).

گفتنی است این کتاب، پیش تر با این مشخصات به چاپ رسیده است: آسیب شناسی حجاب، تهران، انتشارات جوانه رشد، چاپ اول، 1379، 88 صفحه.

ص: 153

زندگی، به منظور رسیدن به کمالات شایسته انسانی، می تواند همه مراتب معرفت، فضیلت و تقوا را طی کند و به مقام قرب حق توفیق یابد. این بینش، اصیل ترین و مقدس ترین دیدگاه است و در آیات و روایات، نکته هایی بکر و بدیع در تبیین همین حقیقت بیان شده، ولی کمتر به آنها توجه شده و آن گونه که باید، در معرض قضاوت اهل نظر قرار نگرفته است.

پس از پیروزی انقلاب اسلامی، مسئولان فرهنگی نظام، توجه خویش را به این امر مهم معطوف داشتند و ضرورت بررسی دقیق و همه جانبه را در این زمینه ضروری دانسته و کوشیده اند، شرایط کار به گونه ای مطلوب فراهم شود. برهمین اساس، معاونت فرهنگی سازمان تبلیغات اسلامی، با الهام از رهنمودهای رهبر و مسئولان بلندپایه نظام، اساس نخستین کنگره اسلام و زن را بنا نهاد و برای دست یابی به این آرمان مقدس، به مناسبت زادروز فرخنده حضرت فاطمه زهرا علیها السلام و روز زن، این کنگره را برگزار کرد که اقشار گوناگون جامعه به ویژه بانوان از آن استقبال بی نظیری کردند.

نخستین کنگره اسلام و زن، با سخنان حضرت آیت الله خامنه ای در زمان ریاست جمهوری ایشان افتتاح شد که تا پنج روز ادامه داشت و در طول این پنج روز، پژوهشگران زن و مرد، مقاله ها و پژوهش های خود درباره حجاب را عرضه کردند و به پرسش های مطرح شده، پاسخ دادند. همچنین، مسئله حجاب، منافع و ضررهای احتمالی آن و نقش مهمی که در استحکام خانواده به عنوان واحد اجتماع ایفا می کند، موضوع هایی بود که در دو میزگرد، با حضور جمعی از خواهران و برادران صاحب نظر بررسی شد.

پایان بخش این مجموعه نیز سخنان آیت الله جنتی، رئیس وقت سازمان تبلیغات اسلامی بود. مجموعه حاضر، دربردارنده مطالبی است که ستاد برگزاری کنگره از میان مقاله های رسیده، برگزیده است.

ص: 155

کتاب، دو بخش جداگانه دارد. نخست مقاله هایی که در کنگره عرضه شده که به همان ترتیب درج شده است. در قسمت دوم نیز مقاله های منتخب، از نظر علاقه مندان می گذرد. فهرست مقاله های کتاب عبارتند از: زن در نگرش اسلام و دیگران، مقام معظم رهبری؛ حجاب زن در قرآن، دکتر احمد بهشتی؛ حجاب و حفظ ارزش های زن، آیت الله عمید زنجانی؛ حاکمیت فرهنگ سلطه، مهم ترین عامل ترویج فساد، منیره نوبخت؛ مبانی فکری زن مسلمان درباره حجاب، سیدجواد مصطفوی؛ حجاب و آزادی زن، دکتر علی شریعت مداری؛ در فرهنگ ارزشی اسلام، زن همدوش مرد است، استاد محمدتقی فلسفی؛ عوامل بی حجابی و بدحجابی در جهان و ایران، زین العابدین قربانی؛ حجاب و شخصیت زن، مریم بهروزی؛ پوشش و حجاب در قرآن، دکتر عبدالکریم بی آزار شیرازی؛ اسلام، شخصیت انسان ها را یکسان می داند، آیت الله جنتی؛ حجاب و شخصیت زن در اسلام، محمدتقی رهبر؛ حجاب گرایی، خواست فطری، مسلم صاحبی؛ و زن در عراق، خواهر ام الابرار. در پایان کتاب نیز قطع نامه کنگره بیان شده است.

یکی از رسالت های انقلاب و دستگاه های فرهنگی - تبلیغی جامعه از جمله سیما، گسترش و تقویت حجاب و عفاف بوده است. بر این اساس، این پرسش مطرح می شود که با توجه به پیچیدگی ها و ظرافت های این ابزار هنری، وظایف و مسئولیت های سیما به عنوان یک نهاد فرهنگ ساز، در برابر فرهنگ ترویج حجاب و عفاف و مقابله با بدحجابی چیست و راهکارهای اجرایی آن وظایف کدامند؟ در این نوشتار که در پنج فصل تدوین شده است، مسئله حجاب و نقش تلویزیون(سیما) بررسی شده و به این منظور، نخست اهمیت نقش رسانه های جمعی به ویژه تلویزیون و ضرورت پرداختن سیما به حجاب و عفاف بیان شده است. همچنین، در این نوشتار افزون بر تبیین مفاهیم کلیدی، جایگاه حجاب در فرهنگ اسلامی و تاریخچه ورود برهنگی به سیما، کارکردهای سیما درباره حجاب و عفاف و نیز عملکرد سیما درباره حجاب و عفاف بررسی شده و در پایان، سیما راهکارهایی درباره فرهنگ سازی در زمینه حجاب و عفاف پیشنهاد کرده است.

کیفیت آموزه های اسلامی درباره صیانت از این جنس لطیف در برابر هجمه های مختلف شخصی، روحی و اجتماعی، به گوش می رسد، امری که توجه به آن برای اصلاح و روشن کردن افکار نسل جوان نسبت به اسلام و آموزه های متعالی آن، در شرایط جدید بسیار ضروری است.

هدف اصلی پژوهش حاضر، متوجه ساختن اذهان پیروان اسلام به ویژه نسل جوان به آموزه های اصیل اسلامی از یک سو و در عین حال، تبیین ستم هایی است که در پوشش معرفی دیدگاه اسلام به عنوان نگرش فرودستانه به زن، هجمه علیه حجاب اسلامی و اهمیت آن، بی منطق نشان دادن وضع حقوقی زنان در اسلام و مواردی از این دست، مطرح شده است.

کتاب حاضر به روش تحلیلی - تاریخی، در چهار بخش اول و روش پیمایشی، در بخش پایانی تدوین شده است. در بخش اول کتاب، «جایگاه زن در اسلام و غرب»، بررسی و دلایل اختلاف این دو مطرح می شود. در بخش دوم، «وضعیت حجاب زن پیش از اسلام و پس از اسلام»، تبیین و ارزش آن بیان می گردد. بخش سوم، به «تبیین تاریخچه و گونه های مختلف فمینیسم و آسیب شناسی آن» و بخش چهارم به «حقوق زن در اسلام» اختصاص دارد. بخش پنجم، شامل خلاصه یافته های یک تحقیق درباره وضعیت پوشش دانشجویان دختر در یکی از دانشگاه های تهران و عرضه راهکارهایی برای سامان دهی وضع مطلوب پوشش است.

نگرفته است. کتاب حاضر با توجه به این موضوع از جنبه های مختلف و با استفاده از منابع و مآخذ متعدد و معتبر فقهی به آن پرداخته است. نویسنده کتاب، با برشمردن ضرورت ها و اهداف این تحقیق، کاستی تحقیقات در داشتن رویکرد کاملاً فقهی و اجتهادی را مهم ترین علت این پژوهش دانسته و به بررسی پوشش بانوان از نگاه «فقه»، با کنجکاوی همه جانبه در مبانی و فروع فقهی آن می پردازد.

مؤلف، پس از طرح بحث و بیان ضرورت ها و اهداف، پیشینه حجاب، واژه حجاب و مانند آن در پیش گفتار، فصل نخست کتاب را به پوشش بانوان در برابر مردان نامحرم اختصاص داده و اصل وجوب پوشش، اقوال فقها در کتاب نکاح؛ نصوص قرآنی و روایی؛ پوشش چادر؛ پوشش بانوان در برابر خواستگاران؛ پوشش زنان پیر و سالخورده؛ پوشش بانوان در برابر غلامان و خدمتکاران خود؛ پوشش بانوان بیابان گرد و بادیه نشین؛ پوشش زنان غیر کتابی؛ پوشش بانوان غیرمسلمان؛ پوشش زنان و دختران دیوانه؛ و پوشش بانوان در عکس و فیلم را بررسی می کند.

فصل دوم کتاب با عنوان «پوشش بانوان در برابر مردان محرم»، شامل مباحث محرمان نَسَبی و فتوای مشهور فقها؛ دلایل و اشکالات آن؛ محرمان سببی و فتوای مشهور فقها؛ پوشش مادرزن در برابر داماد؛ سیره عملی مسلمانان و پوشش بانوان در برابر همسران است. فصل پایانی کتاب نیز با عنوان «مباحث گوناگون»، به موضوع هایی چون پوشیدن لباس مردان توسط بانوان؛ بررسی و نقد روایات لباس شهرت؛ شنیدن صدای بانوان؛ حکم آشکار کردن زینت و آرایش؛ پوشش بانوان در برابر بانوان و پوشش مردان در برابر بانوان می پردازد.

ص: 159

مهم بر افکار مخاطبان و نیز بررسی برخی آسیب ها و ناهنجاری های اجتماعی و خانوادگی و بحران های ناشی از چشم پوشی از این نماد عزت و سرافرازی است که در شش فصل تدوین شده است. در فصل اول، بایسته های پوشش و عوامل بی حجابی چون پرهیز ازتحریک مردان؛ تأثیر حیا بر پوشش بانوان؛ ضعف ایمان؛ هوس رانی؛ جلب توجه دیگران؛ دیگرآزاری؛ غرب زدگی؛ پل زدن به ازدواج؛ فخرفروشی؛ تبلیغات استعماری؛ وسوسه های شیطانی؛ سرزنش دیگران؛ مدگرایی؛ ضعف غیرت؛ عدم نظارت سیاست گذاران فرهنگی؛ خانواده سهل انگار؛ و ضعف حیا مطرح شده است.

در فصل دوم، از تأثیر حیا بر پوشش بانوان؛ مفهوم شناسی حیا؛ ضرورت حیا برای بانوان؛ آثار و فواید حیا؛ عوامل تضعیف حیا و ارتباط پوشش و حیا سخن به میان آمده است. در فصل سوم ضرورت ها و بایسته های غیرت مداری؛ معنای غیرت؛ غیرت به عنوان یکی از جلوه های مردانگی؛ غیرت اجتماعی؛ میانه روی در غیرت؛ وظیفه مسلمانان در پاسداری از زنان و دختران؛ غیرت مداری در روایات و سیره معصومان علیهم السلام و اقسام غیرت بررسی شده است. در فصل چهارم عوامل مؤثر در سست شدن فرهنگ حجاب و پی آمدهای آن و نیز مهم ترین آسیب ها و پی آمدهای بی حجابی بیان شده است.

در فصل پنجم، مباحثی درباره «بایسته ها و راهکارهای ترویج فرهنگ حجاب» چون آموزش حجاب در مدارس؛ تشویق؛ فعالیت های علمی؛ فرهنگی و هنری؛ تقویت فرهنگ غیرت؛ نظارت بر رسانه های جمعی؛ فعالیت قوای سه گانه؛ احیای امر به معروف و نهی از منکر؛ معرفی پوشش های متناسب، تقویت باورهای دینی با احیای فرهنگ ناب

ص: 161

اسلامی؛ معرفی و شناساندن الگوهای زن مسلمان؛ توجه دادن به مسئولیت انسان در برابر اعمال خویش؛ و بازنمایی فواید و مصونیت های حجاب مطرح شده است. در فصل پایانی، با عنوان سخنی با زنان و دختران مسلمان، مطالبی درباره شیوه سخن گفتن، نحوه لباس پوشیدن زن در بیرون ازخانه، کفش زنان مسلمان؛ و پاسداری از دیدگان خود و نگاه دیگران بیان شده است.

پایان، سخنانی از حضرت فاطمه زهرا و حضرت زینب علیهما السلام، با عنوان «سخنان دختران پیامبر»، درباره موضوع بیان شده است.

اسلامی در زمینه گسترش فرهنگ حجاب و عفاف و مقابله با بدحجابی تبیین نشود و نظام اسلامی با برنامه ای جامع به این موضوع نپردازد، دیگر اقدامات، آثار چندان گسترده و دیرپایی نخواهد داشت.

با توجه به موضوع یاد شده، در سال 1384، انجام پژوهشی در زمینه حدود مسئولیت ها و اختیارات دولت اسلامی در موضوع پوشش بانوان در دستور کار گروه پژوهشی موضوع ها و مسائل فقهی پژوهشکده فقه و حقوق پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی قرار گرفت. پس از مدتی بحث و گفت وگو این نتیجه به دست آمد که انجام پژوهشی به سبک و سیاق دیگر پژوهش های فقهی - حقوقی، در این موضوع کفایت نمی کند؛ زیرا این موضوع، لایه ها و جنبه های گوناگونی دارد که شاید یک پژوهشگر به تنهایی از عهده تبیین و توضیح آنها برنیاید. ازاین رو، برای رسیدن به نتایج مطلوب تر و بهره گیری از اندیشه های بسیاری، هم اندیشی «حجاب؛ مسئولیت ها و اختیارات دولت اسلامی» برگزار کردند که ثمره آن، انتشار سه مجلد کتاب از مقاله های آن است.

کتاب حاضر، نخستین جلد از آثار هم اندیشی «حجاب؛ مسئولیت ها و اختیارات دولت اسلامی» است که دربردارنده تعدادی از مقاله های ارائه شده در این هم اندیشی است. در این جلد بیست مقاله از مقاله های برگزیده این هم اندیشی که با گرایش فقهی - حقوقی نگاشته شده اند، در چهار بخش به شرح زیر ارائه شده است: 1. بررسی فقهی گسترش حجاب در دولت اسلامی؛ 2. بررسی فقهی جلوگیری از بدحجابی در دولت اسلامی؛ 3. بررسی حقوقی حجاب در دولت اسلامی؛ 4. حجاب اتباع بیگانه در دولت اسلامی.

مهم ترین ویژگی مقاله های ارائه شده در این مجموعه این است که در آنها، برای نخستین بار پس از پیروزی انقلاب اسلامی، مبانی فقهی -

ص: 164

حقوقی مسئولیت ها و اختیارات دولت اسلامی در زمینه جلوگیری از بدحجابی و گسترش فرهنگ عفاف و حجاب، به تفصیل بررسی شده و دیدگاه های موجود در این زمینه ارزیابی علمی گردیده است. افزون بر مباحث نظری و بررسی مبانی فقهی و حقوقی، بن مباحث اجرایی و عملی نیز توجه و قوانین و مقررات و رویه های قضایی موجود، بررسی و آسیب شناسی شده است. همچنین، در بیشتر مقاله های این مجموعه، مسئولیت و اختیار دولت اسلامی در موضوع عفاف و حجاب، با بهره گیری از ادله امر به معروف و نهی از منکر، امور حسبه و تعزیرات و نیز براساس مبانی اهداف و وظایف کلی حکومت اسلامی به اثبات رسیده است. ضمن آنکه اصل دخالت دولت در این موضوع، نه تنها جایز، بلکه لازم معرفی شده است و بر ضرورت دخالت دولت برای جلوگیری از بدحجابی و گسترش فرهنگ عفاف و حجاب در جامعه با استفاده از راهکارهای فرهنگی و آموزشی و فراهم آوردن زمینه های لازم تأکید گردیده است و بهره گیری از قوانین و مقررات کیفری را در موارد خاص و به عنوان آخرین چاره، جایز شمرده اند.

عنوان ها و موضوع های بخش های چهارگانه کتاب عبارتند از: مبانی مسئولیت حکومت اسلامی در ترویج حجاب، حسن علی علی اکبریان، درآمدی بر مبانی کلی فقهی حجاب و مسئولیت دولت اسلامی، سیدضیاء مرتضوی؛ مبانی مسئولیت دولت اسلامی در زمینه حجاب بانوان، سیدجواد ورعی؛ مبانی مسئولیت دولت در ایجاد شرایط مطلوب حجاب و عفاف در جامعه، سیدحسین همایون مصباح؛ رابطه حجاب با حکومت و مصلحت نظام، الهه هادیان رسنانی؛ مبانی و راهکارهای قرآن برای گسترش عفاف و حجاب، سیدجعفر حق شناس؛ مبانی اختیارات نظام اسلامی در زمینه جلوگیری از بدحجابی، سعید ضیایی فر؛ مبانی اختیارات

ص: 165

نظام اسلامی برای جلوگیری از بدحجابی در جامعه، رمضان علی رفیعی؛ وظیفه حکومت اسلامی در زمینه پوشش بانوان، محمدهادی مفتح؛ نقد و بررسی ادله فقهی الزام حکومتی حجاب، سید محمدعلی ایازی؛ اخلاقی یا حقوق بودن پوشش اسلامی زنان، سیدحمید مشکات؛ حجاب؛ حوزه خصوص و مصلحت عمومی، مصطفی میراحمدی زاده؛ مقایسه رویکرد قرآن کریم و سیاست جمهوری اسلامی در طرح موضوع حجاب، مریم حاج عبدالباقی؛ نقد سیاست جنایی جمهوری اسلامی ایران در برخورد با بدحجابی، سیدحسین هاشمی؛ نگاهی به جایگاه بزه «رعایت نکردن حجاب شرعی» در نظام حقوقی ایران، محمدهادی ذاکر حسین؛ نگرش جرم شناسی به پدیده بدحجابی، قدرت الله خسروشاهی؛ بررسی مفاد فقهی و حقوقی جرم بی حجابی، فائزه عظیم زاده اردبیلی؛ بررسی موردی عملکرد نهادهای حکومتی در جلوگیری از بدحجابی، محمدابراهیم شمس ناتری؛ محدوده حجاب جهان گردان و اتباع بیگانه در کشورهای اسلامی، محمد روشن؛ نگاهی دوباره به پوشش زنان جهان گرد، سهیلا صلاحی اصفهانی و اعظم فراست.

شده است: 1. «بررسی تاریخی - اجتماعی حجاب در ایران»؛ 2. «زمینه ها و عوامل گسترش بدحجابی در ایران»؛ 3. «حجاب و کارکردهای دولت اسلامی»؛ 4. «راهکارها و بایسته های گسترش حجاب». عنوان ها و موضوع های بخش های چهارگانه کتاب عبارتند از: «زمینه ها و عوامل فرهنگی، سیاسی و تاریخی گسترش بدحجابی در تاریخ معاصر ایران، مرادعلی توانا؛ بررسی وضعیت حجاب در ایران از سال های آخر حکومت پهلوی دوم تا پایان جنگ تحمیلی، رضا رمضان نرگسی؛ جامعه شناسی حجاب (بررسی تحلیلی وضعیت حجاب در ایران)، مهدی مالعیر؛ تحلیل جامعه شناختی از جایگاه پوشش زنان ایران در دوره جمهوری اسلامی، رضا عیسی نیا؛ نقش حجاب در شکل گیری هویت ملی و دگرگونی های سیاسی در ایران، سعید زاهد؛ بررسی نگرش دانشجویان دختر به حجاب، امیر رستگار خالد؛ آسیب شناسی تربیتی مسئله حجاب در دانشگاه، فرشته ندری ابیانه؛ ریشه یابی جامعه شناختی بی حجابی، سیدحسین شرف الدین؛ تحلیل برخی زمینه ها و عوامل فرهنگی و اجتماعی گسترش بدحجابی، سعید معیدفر و مرضیه دهقانی؛ هست ها و بایدهای فرهنگ حجاب و عفاف، سیدحسین اسحاقی؛ بررسی و تحلیل علل فردی، خانوادگی و اجتماعی گسترش بدحجابی، اعظم السادات سیدی تبار؛ آسیب شناسی نهادهای فرهنگی در زمینه فرهنگ حجاب، مسعود پورفرد؛ آسیب شناسی نظام اجرایی کشور در ترویج حجاب، سیمین دخت بهزادپور؛ رسانه ملی و بایسته های ترویج حجاب و عفاف، فریبا پیشوایی...؛ طرح های ساماندهی حجاب و عفاف در ایران، بیتا ضیایی؛ نظام اسلامی و مسئله پوشش زنان، محمدرضا زیبایی نژاد، راه کارهای نهادینه سازی، گسترش و پاسداری فرهنگ عفاف و حجاب، ناهید طیبی؛ به رسمیت شناخت هویت فردی و حقوق انسانی زن، راه کار گسترش حجاب، فریبا ابتهاج...؛ بررسی اجمالی رابطه حجاب با تکامل

ص: 167

اجتماعی، شیده صادقی؛ بایسته های فرهنگی و اجتماعی گسترش فرهنگ حجاب و عفاف، کبری مجیدی بیدگلی؛ نقش حاکمیت اسلامی در تربیت دینی حوزه حجاب، مهدیه السادات مستقیمی؛ نقد و بررسی الگوهای حجاب اسلامی در سه دهه اخیر، فروغ نیلچی زاده.

بخش سوم: «گفت وگوها»

مجلس شورای اسلامی و طرح ساماندهی مد و لباس، گفت وگو با فاطمه آلیا...، دولت اصلاحات و مسئله حجاب، گفت وگو با دکتر معصومه ابتکار...؛ نگرش جامعه شناختی به پدیده بدحجابی، گفت وگو با دکتر عماد افروغ...؛ سیاست های کلان فرهنگی و مسئله حجاب، گفت وگو با مهندس حسن بنیانیان ...؛ حجاب و مسئولیت های رسانه ملی، گفت وگو با علی رضا پویا...؛ نیروی انتظامی و مقابله با پدیده بدحجابی، گفت وگو با امجد زین الدین...؛ ضرورت بسیج همگانی برای اصلاح وضع موجود حجاب، گفت وگو با فرشته ساسانی...؛ آسیب ها و موانع گسترش فرهنگ عفاف و حجاب، گفت وگو با دکتر زهره طبیب زاده...؛ حجاب در دانشگاه ها، گفت وگو با نیره قوی...؛ طرح های ساماندهی حجاب و عفاف، گفت وگو با بتول محتشمی...؛ ضرورت نگاه علمی به موضوع حجاب، گفت وگو با دکتر شکوه نوابی نژاد ...، حجاب و مصوبه های اجرا نشده، گفت وگو با منیره نوبخت...؛ شورای فرهنگ عمومی و عزم ملی برای مهار بدحجابی، گفت وگو با منصور واعظ...؛ نگاه فرهنگی به موضوع حجاب، گفت وگو با حسین هراتی.

یادآور می شود، در پایان کتاب نمایه های آیات، اصطلاحات، اعلام، کتاب ها و نشریات، مکان ها، نهادها، سازمان ها و مراکز فراهم آمده است.

کرد. باید گفت که ادیان الهی، همگی حقیقت پوشش زن را تأیید کرده اند. در این میان، واقعیت بیین شده از دیدگاه دین، بیانگر آن است که حجاب، کلید تعدیل تمایلات جنسی و کنترل فضای ارزشی در جامعه است و این در حالی است که رابطه مستقیم رعایت حجاب و عفاف در سلامت روحی فرد و انسجام خانواده، حقیقتی انکارناپذیر است.

مجموعه حاضر به همت مرکز امور زنان و خانواده به منزله ستادی سیاست گذار در امر تحکیم خانواده، به دلیل اثر و نقش مستقیم حجاب در این امر مهم با عنوان ها و موضوع های زیر تألیف شده است: مفاهیم (حجاب، لباس، پوشش)، تاریخچه پوشش زنان، تشریح پوشش زنان در اسلام (آیه عدم تبرج، آیه حجاب، آیه جلباب، آیه آشکار نکردن زینت «عدم ابداء»)، بسترها و زمینه ها، احکام و آداب (استثناءها، محارم، خواستگارها، مرد معالجم (پزشک)، کودکان، زنان مسلمان، مردان سفیه، پوشش عبادی)، تنوع پذیری و پوشش (نوع، رنگ)، آثار پوشش اسلامی (حفظ شخصیت انسانی، آرامش جنسی، ایجاد امنیت، سالم سازی فعالیت ها، تحکیم خانواده و تأثیر سیاسی)، حکومت و پوشش زنان (امر به معروف و نهی از منکر، حقوقی یا اخلاقی بودن پوشش اسلامی، قاعده تعزیر و مصالح نظام اسلامی)، انتقادها از پوشش اسلامی (عفاف؛ نه پوشش اسلامی، افزایش التهاب جنسی، آزادی زنان،رکود فعالیت ها)، عوامل گریز از پوشش اسلامی (علل سیاسی، روش، افراط و تفریط، حال و گذشته تاریخی، الگوی فعالیت زنان)، ارتقای فرهنگ پوشش اسلامی (آیا امیدی هست؟، نگاه جامع، تلقی مشترک، روش).

ص: 170

ص: 172

آرتیدار، طیبه 56

آساره، مجید 66

آکوچکیان، احمد 68

آلیا، فاطمه 111

آیت اللهی، زهرا 46، 77

ابتکار، معصومه 111

ابتهاج، فریبا 110

اسحاقی، سید حسین 107

اسحاقی، سیدحسین 110

اسدی تاجانی، فریبرز 30

اعظم رام پناهی، ناهید 20

افروغ، عماد 111

اکبرنیا، فرزانه 37

امینی، ابراهیم 36

انتصاری، فاطمه 25

ایازی، سید محمدعلی 109

ایروانی، شهین 71

بادامچیان، اسدالله 21

بنیانیان، حسن 111

بهزادپور، سیمیندخت 4، 110

پورفرد، مسعود 110

پورمحمدی، مصطفی 111

پویا، علی رضا 111

پیشگاهی فرد، زهرا 73، 74

پیشوایی، فریبا 110

پیشوایی،فریده 103

تابنده، احمد 23

تشکری، زهرا 75

توانا، مرادعلی 110

جلیلی، محمدرضا 7

جمشیدی، اسد الله 8

جواد، نجوی صالح 17

جوادی آمُلی، عبداللَّه 13

جهانگیری، محسن 31

حاج عبدالباقی، مریم 109

حسین خانی، هادی 72

حسینی، سید حسین 52

حسینی، سید نعمت الله 96

حق شناس، سیدجعفر 109

حکیم پور، محمد 41

حکیمی، محمد 47

خسروشاهی، قدرت الله 109

خلیل سلیمانی، زهرا 104

خیراللهی، زهرا 93

داعی نژاد، سید محمدعلی 29

دوانی، علی 16

دهقانی نقندر، محمد 39

دهقانی، اکرم السادات 99

دهقانی، مرضیه 110

ذاکر حسین، محمدهادی 109

رئیسی، مهدی 57

رستگارخالد، امیر 110

ص: 173

رضایی، مریم 103

رضوانی، علی اصغر 33

رفیعی، رمضان علی 109

رمضان نرگسی، رضا 32، 110

روحانی، طاهره 80

روزبهانی، میهن64

روشن، محمد 109

روشن بین، خدیجه 58

زارع، حسن 8

زاهد، سعید 110

زیبایی نژاد، محمدرضا 10، 110

زین الدین، امجد 111

ساسانی، فرشته 111

سبحانی، آیت الله جعفر 111

سبحانی، محمدتقی 3، 10

سجادمنش، لطف الله 62

سیدی تبار، اعظم السادات 110

شادی طلب، ژاله 90

شرف الدین، سیدحسین 110

شفیعی سروستانی، ابراهیم 35، 36، 110، 109، 111

شمس ناتری، محمد ابراهیم، 109

صادقی، حسن 22

صادقی، شیده 110

صافی گلپایگانی، آیت الله 111

صلاح، مهدی 106

صلاحی اصفهانی، سهیلا 109

ضیایی، بیتا 110

ضیایی فر، سعید 109

طاهری نیا، احمد 8

طاهری، معصومه 29

طبسی، محمد جواد 79

طبیب زاده، زهره 111

طغرانگار، حسن 43

طهماسبی کهیانی، ساسان 95

طیبی، ناهید 14، 110

عالمی، سید اسلم 6

عزیزی کیا، غلام علی 8

عطیه الابراشی، محمد 5

عظیم زاده اردبیلی، فائزده 109

عظیمی، زهرا 63

عقیقی بخشایشی، عبدالرحیم 83

علاسوند، فریبا 50، 51

علایی رحمانی، فاطمه 12

علی اکبریان، حسن علی 109

عیسی نیا، رضا 110

غروی نائینی، شهلا 89

فتاحی زاده، فتحیه 18، 101

فراست، اعظم 109

فضل الله، سید محمدحسین 49

فهیم کرمانی، مرتضی 9، 78

فهیمی، فاطمه 44

ص: 174

قربان نیا، ناصر 27، 28

قوی، نیره 111

کاظم زاده، علی 34

کریمی، حمید 38

کلانتری، علی اکبر 105

کوهی، محمدرضا 97

گلدانی، زهرا 42

گواهی، زهرا 53

ماجراجو، محسن 108

مالعیر، مهدی 110

مجیدی بیدگلی، کبری 110

محتشمی، بتول 111

محمدزاده، علی 104

محمدی، محمد حسن 94

مرتضوی، سیدضیاء 1، 65، 109

مستقیمی، مهدیه السادات 110

مشکات، سیدحمید 109

مصفا، نسرین 92، 91

مطهری، مرتضی 60

معیدفر، سعید 110

مفتح، محمدهادی 109

مکارم شیرازی، آیت الله 111

موسوی اردبیلی، آیت الله 111

موسوی سنگلاخی، سیدمحمدیعقوب 55

موسوی، سید غضنفر 81

مهدی زادگان، داوود 29

مهدی زاده، حسین 98

مهروز، علی 82

مهریزی، مهدی 11، 15، 19، 54 و 100

میراحمدی زاده، مصطفی 109

میرخندان، حمید 112

ناظریان، ماه خاطره 61

ندری ابیانه، فرشته 110

نقوی، عبدالقادر 67

نوابی نژاد، شکوه 111

نوبخت، منیره 111

نورحسن فتیده، طاهره 40

نوری اصفهانی، علی محمد 59

نوری همدانی، آیت الله 111

نیلچی زاده، فروغ 110

واعظ، منصور 111

ورعی، سیدجواد 109

وکیلی، هادی 2

هادیان رسنانی، الهه 109

هاشمی، سیدحسین 109

هاشمی رفسنجانی، اکبر 76

هراتی، حسین 111

همایون مصباح، سیدحسین 109

یمانی، احمد زکی 1

ص: 175

آفات اشتغال زنان و راه های رفع آنها 64

آفرینش اصیل زن 10

آفرینش زن 38، 42، 47

آفرینش زن در یهود 7

آفرینش زن در اسلام 7

آفرینش زن و شخصیت اجتماعی و تکالیف او 40

آفرینش زن و مرد 38

آفرینش زن و مرد از یک گوهر است 13

آفرینش و ارزش زن 7

آگاهی دادن به زنان نسبت به قوانین ویژه خویش 56

آموزش حجاب در مدارس 107

آموزش رسمی و غیررسمی زنان 43

آموزش زن در اسلام 5

آموزش و پرورش زنان 51

آموزه های دینی درباره زن 87

آیا ادله اربعه بر عدم جواز قضاوت بانوان دلالت دارد؟ 55

آیا زنان از نظر آفرینش و سرشت، با مردان همسان و برابرند؟ 25

زنان در جهاد که یکی از سخت ترین کارهای اجتماعی است، نقش دارند یا نه؟ 94

آیا مطابق قواعد و اصول عملیه، تنها مردان صلاحیت قضاوت دارند؟ 55

آیا ولی فقیه می تواند به دلیل ضرورت، زنان را به قضاوت بگمارد؟ 55

آیات نازل شده درباره زن 23

آیات و روایات پیرامون خوش رفتاری با زنان 46

آیاتی درباره حرمت زن 23

ابزارها و روش های همسان سازی فرهنگی 36

ابزارهای کارآمد زن در تحکیم شخصیت محبوبیت در نظام خانواده 97

ابعاد شخصیتی حضرت زهرا علیها السلام به عنوان الگوی برتر زنان 26

ابعاد قاچاق زنان 32

ابهامات مفهومی ساختاری و مبنایی کنوانسیون 29

اتباع 81

اتحادیه زنان اردن 74

اتحادیه عمومی زنان سودان 74

اتحادیه عمومی زنان فلسطینی 74

اثبات جرایم، موجب دیه توسط زنان 30

اثرات جهانی شدن بر زنان(فرصت ها و تهدیدها) 85

اجتماع و پوشش 108

اجتهاد زنان 52

اجرت المثل 28

اجرت شیردادن زن 53

اجرت المثل و نحله زن پس از طلاق 39

اجلاس های بین المللی زنان، از شعار تا واقعیت 48

احترام به دختر و محبت به او 46

احترام به دیدگاه های دختران 14

ص: 177

احترام به زن 63

احترام کامل با زنان 63

احزاب سیاسی تأثیرگذار در جامعه پذیری سیاسی زنان 95

احقاق حقوق زنان و حمایت از آنها 50

احکام خاص زنان در فقه شیعه 53

احکام خاص زنان در موضوعات نماز، روزه، خمس و زکات فطره و زیورآلات، حج، نذر، کفاره 53

احکام زنان در گذر زمان 86

احکام عمومی زن مسلمان1

احکام مرد و زن از دیدگاه اصل عقلایی 31

احکام مشترک و اختصاصی زن و ... 12

احیای امربه معروف ونهی ازمنکر 107

اختلاف بین زن و شوهر در تملک اثاث خانه و نظرات علمای شیعه و سنی 37

اختیارات زن در ازواج و طلاق 40

ادله طرف داران الحاق 57

ادلّه لزوم پوشش بیشتر زن نسبت به مرد 99

ادله مخالفین الحاق جمهوری اسلامی ایران به کنوانسیون رفع کلیه اشکال تبعیض علیه زنان 57

ادله موافقان و مخالفان الحاق 62

ادله موافقین الحاق و پی آمدهای الحاق به کنوانسیون 57

ادله عدم جواز قضاوت برای زنان 52

اراده و اختیار و آزادی زن65

ارائه الگویی جامع از مدیریت اسلامی درمسائل زنان 4

ارتباط با جریان سیاسی و سکولار36

ارتباط پوشش و حیا 107

ارتباط پیامبر با زنان خویشاوند اعم از محارم و غیر محارم 14

ارتباط رشد معرفت دینی با نوع رفتار با زنان 47

ارتباط میان زنان کشورهای اسلامی 73

ارتداد و نقش زن به عنوان اثبات کننده جرم های مستوجب حد 30

ارث در نظام های حقوقی قبل از اسلام 34

ارث در اسلام 7

ارث دریهود 7

ارث زن 38

ارث زن در قانون مدنی 52

ارث زن و مرد 52

ارث زن و مرد در نظام حقوقی اسلام 34

ارث زوجه از دیه 30

ارث50، 23

ارزش شهادت زن در حدود 27

ارزش و اعتبار اسناد مدارک نهج البلاغه 12

ارزش و اهمیت و قداست خانواده 65

ارزش ها و حقوق از شخصیت مطلوب زن مسلمان 10

ارزش های حقیقی زن و بازشناسی اسوه 24

ارزیابی جایگاه زن مسلمان ایرانی 2

ص: 178

ارزیابی دقیق تری نسبت به الحاق کنوانسیون 29

ارزیابی سند پکن 51

ارزیابی نظریه وحی در باب زن 54

ارضای غریزه جنسی 11، 54

اَروی، بنت عبدالمطلب 78

ازدواج 5

ازدواج با زنان اهل کتاب 1

ازدواج به شرط طلاق 1

ازدواج شبیه «ازدواج موقت» 1

ازدواج مجدد زوجات مطلقه 39

ازدواج مسیار 1

ازدواج مصلحتی و حکومتی 71

ازدواج موقت(متعه) 61

ازدواج موقت 49

ازدواج موقت و دائم38

ازدواج و تشکیل خانواده در اسلام7

ازدواج و تشکیل خانواده دریهود 7

ازدواج و طلاق با توجه به آیات و روایات 76

ازدواج و طلاق با توجه به مباحث فقهی و اخلاقی76

ازدواج و فواید آن 26

ازدواج، ضرورت و لوازم آن 49

ازدواج50، 23

اسارت و هتک حرمت از زن 71

اساسی ترین بحث پیرامون کنوانسیون رفع تبعیض علیه زنان درکشور ایران 29

استحباب نرم دلی و عطوفت بیشتر با دختران (نسبت به پسران) 47

استخدام زنان در مشاغل دولتی در نظام حقوقی ایران 28

استراتژی امام علی علیه السلام درحوزه مسائل زنان 4

استراتژی زنان و مردان درمسائل زنان 4

استفاده از نخبگان زنان 91

استفتائات مقام معظم رهبری (درباره کنوانسیون) 57

استقلال زن 21

اسرار حجاب در قرآن 20

اسلام، احیاگر حقوق زنان 80

اسلام، منادی آموزش زنان 5

اسلام و تجدد زندگی 60

اسلام و تفکر سیستمی در مسائل زنان 86

اسلام و چند همسری، فلسفه تجویز آن در اسلام و شرایط آن 26

اسلام و روش های معاشرت 22

اسلام و زن 1،21

اسلام و فمینیسم 2

اسلام و حضور زن دراجتماع 22

اسناد بین المللی حقوق زنان 29

اسناد حقوق بشر در زمینه حقوق زنان 85

اسوه کامل بودن حضرت زهرا علیها السلام 24

اسوه های عفاف 24

اسوه هایی از زنان در قرآن 24

اُسوه های زن مسلمان 2

ص: 179

اشتراط مرد بودن در قاضی 55

اشتراک زن و مرد در انسانیت 10

اشتراک زن و مرد در برخورداری از گوهر انسانی 8

اشتراک زن و مرد در هدف غایی آفرینش 8

اشتراکات تکوینی زن و مرد 6

اشتغال زن، از منظر قرآن و حدیث 64

اشتغال زنان 43

اشتغال زنان از منظر اسلام و غرب 84

اشتغال زنان در جامعه 84

اشتغال زنان در محیط کار 64

اشتغال زنان و وظایف تربیت فرزند 64

اشتغال زنان و وظایف خانوادگی 64

اشتغال زنان و وظایف شوهرداری 64

اشتغال و فعالیت های سیاسی زنان 50

اشتغال و تربیت فرزندان 5

اشکال مختلف الحاق62

اشکالات ازدواج موقت 38

اشکالاتی ظاهری در قانون مجازات اسلامی 30

اصالت خانوادگی در اسلام7

اصالت خانوادگی در یهود 7

اصل پوشش، امری ذاتی و فطری در انسان، اعم از زن و مرد است 98

اصل مشارکت سیاسی بانوان 72

اصل وجوب پوشش 105

اصلاح رفتار و برنامه ریزی خانواده 4

اصلاح و بهبود احوال زنان و ارتقاء موقعیت آنان 41

اصول کنوانسیون و مبانی حقوق زن در اسلام42

اصول اساسی شخصیت زن در اسلام 10

اصول تحقیق در متون دینی مربوط به زن 54

اصول حاکم بر حقوق مالی زن و مطالعه تطبیقی مصادیق این حقوق 44

اصول و روش خانه داری 96

اصول و مبانی حقوق اسلامی درباره زنان 50

اصول و مبانی فلسفی در نگرش به هویت زن 10

اصول و نظریه های فمینیسم در غرب 2

اصولی از دیدگاه نظام اسلامی نسبت به امور زنان 88

اطاعت از شوهردر موارد مجاز26

اطاعت از مادر و احترام به او 40

اطلاق سفارش به کار برای مردان و زنان 64

اطمینان نسبت به درک مشترک در مسائل زنان 4

اعتلای زن، سیرت و سنت اسلامی وی در رفتار و گفتار و نوشتار 13

اعطای حق انتخاب همسر 14

اعلام کشف حجاب در ایران 106

اعلامیه پکن 51

اقتدا 81

ص: 180

اقدام زنان درتوسعه همه جانبه کشور 68

اقدامات صورت گرفته درباره کنوانسیون 27

اقدامات فرهنگی رژیم با رویکرد غرب گرایانه و نقش زنان در تظاهرات 95

اقسام جهاد 94

اقسام غیرت 107

اقوال فقها در کتاب نکاح درباره پوشش 105

امّ البراء 78

ام خالد 79

ام سنان دختر خِیثمه 78

ام فروه 78

ام کلثوم علیها السلام و یزید 105

امام خمینی رحمه الله و بیداری زن مسلمان 69

امام خمینی و الگوهای دین شناختی در مسائل زنان 65

امام خمینی و راهبرد تهاجم 65

امام علی علیه السلام در خانه 15

امام علی از نگاه زنان 15

امام، زنان و زمان 69

امام، زن و رهایی از دو رویکرد 69

امامت زن 38

امانت داری و حفظ اموال شوهر 26

امر به معروف و نهی از منکر 25

امرار معاش خانواده های بی سرپرست 64

امکان دست یابی به عدالت ملموس تر در پرتو اجتهاد فقیهان و مبانی قانونی 27

آمنه، بنت شرید 78

اموال موضوع ارث زوجه 37

انتخاب شریک زندگی 49

انتخاب همسر 76

انتقاد از فمینیسم 10

انجمن حقوق دانان مسلمان زن برای حقوق بشر(کرامه)،(امریکا) 74

انجمن مسلمانان کانادا 74

اندازه و رنگ مقنعه و چادر از منظر آیات و روایات اسلامی 99

اندیشه تجددگرایان 36

اندیشه های سیاسی فمینیستی 85

انگیزه های مشارکت و آداب مشارکت اجتماعی 11

انواع جهاد و نقش زنان 94

انواع طلاق 38

انواع غیرت 4

انواع مجازات ها (حدود، تعزیرات، قصاص و دیات) 30

اهداف پنهان مهم ترین سند سازمان ملل در زمینه حقوق زنان 29

اهداف تشکیل خانواده و کارکردهای آن 67

اهداف طرح مباحث زنان در نهج البلاغه 4

اهداف غرب از همسان سازی فرهنگی 36

اهداف مهم ازدواج از منظر اسلام 6

اهداف و انگیزه های جهاد و تشریح و جایگاه آن در اسلام 94

اهداف و اهمیت ازدواج موقت 49

اهمیت ازدواج 63

ص: 181

اهمیت بررسی مسائل زنان با تکیه بر دیدگاه اسلامی 2

اهمیت شرعی موافقت زن و ازدواج 1

اهمیت عفاف 40

اهمیت نقش رسانه های جمعی به ویژه تلویزیون 103

اهمیت و مشکلات ازدواج موقت 49

اوج گیری انقلاب اسلامی و حضور زنان 95

اوج گرایی و تکامل زن 47

اولین کنفرانس بین المللی حقوق و مسئولیت های زن در نظام اسلامی 45

ایجاد امنیت و شایستگی در کودکان 67

ایجاد انگیزه تحول ریشه ای در زنان مسلمان، بعد از انقلاب اسلامی93

ایجاد تعادل در دیدگاه های مردسالارانه و زن سالارانه 2

ایجاد زمینه جهت تفهیم مباحث زنان به همه برنامه ریزان متعهد 4

ایجاد غیرت ونتایج فردی آن 4

ایجاد مرجع و مأخذی برای اطلاعات مباحث زنان 4

ایجاد مشارکت سیاسی زنان 91

ایران و معاهدات بین المللی حقوق بشری مربوط به زنان 27

بازپژوهی حقوق زنان 27، 28

بازتاب مسائل و مشکلات دختران در ادبیات کودکان و نوجوانان ایران 84

بازخوانی منزلت زن در رویکردی کلامی 84

بازخوانی نقش سیاسی و اجتماعی زنان در اندیشه و سیره امام خمینی رحمه الله 69

بازنگری در بینش ها و باورها پیرامون مباحث زنان 84

بازنمایی مصونیت ها و فواید حجاب 107

باطن گرایی و سیرت گرایی به صورت گرایی 107

بالا رفتن سن ازدواج و باروری 67

بالاترین لذت ها 47

بانوان به عنوان اسوه های شایسته 89

بانوان تحصیل و تدریس 65

بانوان که قرآن از آنها ذکر خیر و تمجید نموده 81

بانوان مسلمان 44

بایسته ترین نیازها در شناخت صحیح شخصیت انسانی - حقوقی بانوان 65

بایسته ها و راهکارهای ترویج فرهنگ حجاب 107

بایسته های پوشش 107

بدحجابی و لاقیدی 97

برابری 51

برابری حقوق زن و مرد 60

برابری زن و مرد درآفرینش 80

برابری زن و مرد درکمال یابی و بالندگی 80

ص: 182

برابری و مساوات یا یکسانی و یگانگی زن و مرد 34

برتری نگرش اسلام در اندیشه یکسانی و یگانگی ماهوی زن و مرد 47

برخورد پیامبر با زنان اسیر و تکریم آنان 14

برخورد محبت آمیز با زنان خطاکار جاهل 46

برخی از شبهات حجاب برتر 99

برخی از شبهات درباره زن 33

برخی جلوه های باطنی و ظاهری تأثیر پوشش اسلامی 98

برخی شبهات درباره استناد نهج البلاغه به امام علی علیه السلام 17

برخی موانع اشتغال زنان در بازار کار 2

برداشت های تفسیری، روایی، فقهی و مسائل زنان 2

بردگی زن 71

بررسی اجمالی حقوق زن در غرب 41

بررسی اجمالی مواد و نیز مفاهیمی مانند الحاق و تبعیض 57

بررسی انتقادی فمینیسم در غرب 41

بررسی تاریخی، کلامی، فقهی ازدواج موقت از دیدگاه اسلام 41

بررسی تحلیلی حقوق زنان و شیوه های برخورد با معاهدات بین المللی 84

بررسی تحلیلی مواد کنوانسیون 42

بررسی تحلیلی و مستند موضوع زن و مباحث پیرامونی آن در قرآن کریم 23

بررسی تطبیقی تفکر اسلامی و سایر تفکرهای نظامند در مسائل زنان 88

بررسی تطبیقی جایگاه زن در حقوق کیفری ایران و فقه عامه 30

بررسی تطبیقی حقوق زن بر اساس کنوانسیون رفع تبعیض و قوانین و مقررات جمهوری اسلامی ایران 62

بررسی تطبیقی حقوق عمومی زن 62

بررسی تطبیقی حقوق عمومی زن براساس مواد مختلف کنوانسیون رفع تبعیض و قوانین جمهوری اسلامی ایران 62

بررسی تطبیقی نظام حقوق زن در اسلام و غرب و تاریخ بشر 60

بررسی تطبیقی و مقایسه مفاد کنوانسیون 42

بررسی جامعه شناختی دیدگاه تربیتی حضرت امام رحمه الله درمورد نقش زن در خانواده 69

بررسی جنبش فمینیسم در غرب و ایران 2

بررسی سه دیدگاه مختلف در مورد کارکرد اصلی ازدواج 2

بررسی فقهی و حقوقی الحاق یا عدم الحاق جمهوری اسلامی ایران به کنوانسیون رفع کلیه اشکال تبعیض علیه زنان 57

ص: 183

بررسی کلی کنوانسیون رفع تبعیض از زنان 44

بررسی ماده 179 قانون مجازات عمومی 27

بررسی مقایسه ای اصول و مبانی نظام حقوقی اسلام و غرب 44

بررسی مقایسه ای حقوق زنان پیش و پس از انقلاب اسلامی 43

بررسی مهر زن پس از طلاق 39

بررسی مواد کنوانسیون و موارد مطابقت و مخالفت مواد با قوانین داخلی و شرع(حقوق عمومی زنان) 57

بررسی مواد کنوانسیون و موارد مطابقت و مخالفت مواد با قوانین داخلی و شرع (حقوق خصوصی زنان) 57

بررسی مواد محتوایی کنوانسیون 42

بررسی واژه هایی چون: زینت، جلباب، خِمار، جَیب و تبرّج 101

بررسی و تحلیل شخصیت زن و شیوه کارگزاری 4

برقراری ارتباطات دائمی زنان فرهیخته جهان اسلام 45

برنامه ریزی استراتژیک(راهبردی) فعالیت مردان در رابطه با مسائل زنان 4

برنامه ریزی راهبردی مسائل زنان در نهج البلاغه 4

برنامه ریزی راهبردی مسائل زنان 4

برنامه ریزی جنسیتی 84

برهنگی و عریانی، فتنه های شیطانی 98

بزهکاری زنان، آسیب شناسی؛ سبب شناسی و درمان 84

بطلان لاقیدی و بدحجابی 97

بقای نسل انسان 11

بقای نسل 54

بکّاره هلالیه 78

بلقیس(ملکه سباء) 81

بلقیس 16

بلوغ 2، 50

بلوغ دختران 54

بنیان های اندیشه غرب و تأثیر آن در ترسیم چهره زنان 10

بهداشت خانواده 67

بهداشت و درمان زنان 43

بهره کشی ظالمانه و ستمگرانه از لحاظ جنسی و اقتصادی 32

بی حجابی زنان درجامعه اسلامی 7

بی حجابی زنان درجامعه یهود 7

بی حجابی، بی حیایی نیست؟ 100

بیعت زنان در جنگ 80

بیعت زنان در غدیرخم 80

بیعت زنان درعصر رسالت 80

بیعت زنان و مردان مکه80

بی منطق نشان دادن وضع حقوقی زنان در اسلام 104

پاره ای از حکمت های تفاوت احکام شرع بین زن و مرد 24

پاسخ به ندای فطرت 6

ص: 184

پاسداری از دیدگان خود و نگاه دیگران 107

پایگاه اجتماعی زن 47

پایگاه زن در جامعه و موفقیت او به عنوان عضوی از امت اسلامی 25

پایگاه و روابط اجتماعی و خانوادگی زن و مرد 47

پدیده «حرمسرا» 71

پدیده قاچاق زنان 32

پدیده های تاریخی مؤثر برسرنوشت زنان 71

پذیرش شهادت زن در حقوق الناس 27

پذیرش معاهدات 27

پرسش ها در زمینه مسائل زنان 19

پرسش های زنان از زنان 11

پرسش های زنان از صحابه 11

پرسش های صحابه از زنان 11

پرورش فرزند 72

پژوهشی پیرامون احکام خاص زنان 53

پژوهشی درباره رفتارشناسی پیامبر صلی الله علیه و آله و سلم با زنان 14

پسرخواندگی 23

پل زدن به ازدواج 107

پوشاندن عیب های همسر 63

پوشش بانوان بیابان گرد و بادیه نشین 105

پوشش بانوان در برابر بانوان 105

پوشش بانوان در برابر خواستگاران 105

پوشش بانوان در برابر غلامان و خدمتکاران خود 105

پوشش بانوان در برابر مردان محرم 105

پوشش بانوان در برابر مردان نامحرم 105

پوشش بانوان در برابر همسران 105

پوشش بانوان در عکس و فیلم 105

پوشش بانوان غیرمسلمان 105

پوشش چادر 105

پوشش چشم و نگاه از نامحرم 98

پوشش در اقوام و ادیان دیگر 101

پوشش زن در اجتماع 101

پوشش زنان پیر و سالخورده 105

پوشش زنان غیر کتابی 105

پوشش زنان و دختران دیوانه 105

پوشش زنان و مردان عصر قاجار 106

پوشش مادر زن در برابر داماد 105

پوشش مردان در برابر بانوان 105

پوشش های بدنی مطلوب و نامطلوب 98

پوشش های محیطی مطلوب و نامطلوب 98

پوشش و حجاب در قرآن 103

پوشیدگی زینت از نامحرم 98

پوشیدن لباس مردان توسط بانوان 105

پی آمدهای فردی قاچاق زنان 32

پیامبر، زنان، حریم ها و حرمت ها 14

پیامبر اعظم صلی الله علیه و آله و سلم و حقوق زن 33

پیامبر؛ دختران و فرهنگ مهرورزی 14

پیامبری زنان 19

پی آمدهای اجتماعی، فرهنگی، اقتصادی و سیاسی کشف حجاب 106

ص: 185

پی آمدهای الحاق یا عدم الحاق جمهوری اسلامی ایران به کنوانسیون 57

پی آمدهای تربیتی فعالیت اجتماعی زنان با تأکید بر متون اسلامی 67

پی آمدهای تربیتی فعالیت های اجتماعی زنان 67

پی آمدهای تربیتی مثبت و منفی فعالیت های اجتماعی زنان 67

پی آمدهای عدم الحاق به کنوانسیون 57

پی آمدهای عدم پیوستن جمهوری اسلامی ایران به کنوانسیون رفع تبعیض علیه زنان 42

پی آمدهای ناگوار بدحجابی بر خانواده و اجتماع 97

پی آمدهای ناگوار لاقیدی و بدحجابی بر فرآیند رشد و تکامل انسان 97

پی آمدها و تبعات فعالیت های اجتماعی زنان 67

پیش نویس حقوق و مسئولیت های زن در نظام اسلامی 45

پیشینه تاریخی تعدد زوجات 52

پیشینه تاریخی حقوق زن 44، 52

پیشینه تاریخی طلاق 52

پیشینه تاریخی قصاص 52

پیشینه تاریخی نفقه 52

پیشینه تاریخی ولایت درخانواده 52

پیشینه تحقیق درباره قاچاق زنان 32

پیشینه جریان روشن فکری در مسائل زنان در غرب و ایران 75

پیشینه حجاب 105

پیشینه کنوانسیون 42

پیشینه و پیش فرض های مباحث زنان 10

پیوند تنگاتنگ نهج البلاغه با قرآن 12

تأثیر پوشش اسلامی در مهار غریزه جنسی 98

تاثیر پوشش در مهار غریزه جنسی 98

تأثیر حیا بر پوشش بانوان 107

تأثیر مادر از نظر وراثتی در تکوین شخصیت کودک 93

تأثیر مبانی فلسفی اسلام و فمینیسم بر نمونه هایی از نظریات اجتماعی 85

تأثیر نگرش جامعه در احیای حقوق زنان 84

تأدیب همسر 38

تاریخ زندگی زنان 76

تاریخ و حضور زن در اجتماع 22

تاریخچه حجاب و اهمیت آن 108

تاریخچه حجاب 101

تاریخچه دیه زن و مرد 52

تاریخچه فمینیسم در ایران 2

تاریخچه قاچاق زنان 32

تاریخچه کنوانسیون رفع تبعیض و مفاد آن 62

تاریخچه کنوانسیون رفع کلیه اشکال تبعیض علیه زنان 57

ص: 186

تاریخچه نهضت زنان در غرب و ایران10

تاریخچه و گونه های مختلف فمینیسم و آسیب شناسی آن 104

تاریخچه ورود برهنگی به سیما 103

تاریخچه ای از فعالیت اجتماعی زنان در ایران 66

تاریخچه ای از فعالیت اجتماعی زنان در جامعه صدر اسلام و فعالیت آنان در ایران 66

تاریخچه ای از فعالیت زنان در جامعه ایران 66

تأسیس اصل 27

تأکید فرشته وحی(جبرئیل) بر جانب داری از زنان 47

تأکید و تکریم و بزرگداشت مادر نسبت به پدر 47

تأملی بر نابرابری زن و مرد در قصاص 27

تأملی برجایگاه زن 69، 70

تأملی در احادیث نقصان عقل زن 19

تأمین اجتماعی زنان 43

تأمین نفقه 26

تأمین نیازهای اقتصادی 67

تأمین نیازهای عاطفی همسر و فرزندان 67

تبعیض حقوق زن در اسلام و یهود 7

تبلیغات استعماری 107

تجددزدگی، مسئله اصلی زنان ایران 84

تجددگرایی 3

تجزیه و تحلیل نظریه های ارائه شده از سوی فقیهان در میزان دیه 27

تجسم عینی حقوق زن در اسلام و در زندگی خصوصی پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله و سلم 41

تجلّی شخصیت زن درتاریخ انبیا 18

تجلیل از زنان برجسته پیشین 23

تحصیل علم 5

تحقیق درباره وضعیت پوشش دانشجویان دختر، در یکی از دانشگاه های مستقر در تهران104

تحلیل ابعاد حیاتی زن 47

تحلیل حق شرط کشورها 42

تحلیل قوانین و مقررات کیفری در خصوص نقش زنان به عنوان مجرم یا مجنی علیه 30

تحلیل محتوایی کنوانسیون رفع تبعیض علیه زنان 29

تحلیل مواد حق شرط کشورها 42

تحلیل های پسینی 42

تحلیلی بر سرگذشت تاریخی زن (با تأکید بر هویت تاریخی زن مسلمان) 71

تداوم رسالت شهدا توسط بانوان 77

تربیت اخلاقی، عفاف 72

تربیت اخلاقی بانوان و پرورش فرزند به شیوه الگویی 72

تربیت اعتقادی بانوان به شیوه الگویی 72

تربیت الگویی بانوان درابعاد اجتماعی، اقتصادی و سیاسی 72

ص: 187

تربیت الگویی زنان درابعاد اعتقادی، عبادی، اخلاقی و اجتماعی 72

تربیت الگویی زنان درقرآن 72

تربیت درزمینه مشارکت اجتماعی 72

تربیت زن درساحت عقلانی و عاطفی 69

تربیت عبادی بانوان به شیوه الگویی 72

تربیت معنوی کودک 72

تربیت نسل 6، 11

تربیت 5

ترجمه کنوانسیون محو کلیه اشکال تبعیض علیه زنان 44

ترجمه مواد کنوانسیون رفع هرگونه تبعیض علیه زنان42

ترک خوابگاه زن 25

ترویج فرهنگ حجاب 98

ترویج فرهنگ حجاب و عفاف یا تضعیف و محدودیت آن 103

تساوی جایگاه و منزلت زن و مرد در خلقت 20

تساوی جنسیت فرزند 45

تساوی زن و مرد از نگاه قرآن 69

تساوی زنان و مردان در گوهر انسانی 64

تسویه و تعدیل درخلقت 80

تشریح طلاق 38

تشویق 89

تصدی زنان به قضاوت در قوانین جمهوری اسلامی 52

تصرف زوجین در اثاثیه خانه 37

تصرفات مالی زن 54

تضعیف بنیان خانواده و لزوم شناسایی این توطئه ها و ترفندهای شیطانی 45

تعارضات کنوانسیون با فقه اسلامی در حیات فردی خانوادگی و اجتماعی 51

تعداد دول ملحق شده به کنوانسیون 57

تعدد زوجات 7، 38، 68،52، 54، 25، 60

تعدد زوجات و... در اسلام 5

تعدی به حقوق زن در خانواده و اجتماع 7

تعدی به حقوق زن در یهود 7

تعدی به حقوق زن در اسلام 7

تعریف حقوق زنان 52

تعریف حقوق و وضعیت زن در طول تاریخ 63

تعریف خوش رفتاری 63

تعریف طلاق و اثبات مشروعیت آن در دین اسلام 59

تعریف طلاق 63

تعریف مالکیت و انواع آن 58

تعریف نکاح 63

تعزیرات 30

تعلیم و تربیت و مشورت و رایزنی زن و مرد 47

تعلیم و تربیت در توسعه 68

تعهد جمهوری اسلامی ایران نسبت به معاهدات سابق التصویب 27

تعهدات دولت های عضو 27،42

تغییر نگرش ها و فرهنگ عمومی درباره زنان 84

ص: 188

تفاوت ارث زن و مرد 54

تفاوت حجاب زن و مرد و ریشه های آن 100

تفاوت حجاب مرد و زن چرا ؟100

تفاوت حقوق زن و مرد در اسلام (تفاوت در بعد حقوق اقتصادی، تفاوت دربعد اجتماعی و فرهنگی، تفاوت در حقوق مدنی) 42

تفاوت حقوق زن و مرد در نظام حقوقی ایران (مبانی و مصادیق) 34

تفاوت در سهم ارث زن و مرد 34

تفاوت دیه و قصاص زنان ومردان 35

تفاوت زن و مرد 38

تفاوت زن و مرد از دیدگاه اسلام و غرب 44

تفاوت زن و مرد ازدیدگاه قرآن 80

تفاوت زن و مرد در حکم دیه و قصاص 35

تفاوت زن و مرد در عواطف و انفعالات 8

تفاوت زن و مرد در غریزه جنسی 8

تفاوت زن و مرد در میل و گرایش 8

تفاوت زن و مرد در دیه و قصاص 35

تفاوت زنان و مردان 2

تفاوت های جسمانی، زیستی و روانی زن و مرد 41

تفاوت های تکوینی زن و مرد 6، 8، 10، 67

تفاوت های زن و مرد از لحاظ جسمی، روانی و احساسات60

تفاوت های زن و مرد در ادراک، ضعف عقل نظری و تجربی8

تفاوت های زن و مرد و برابری حقوق 63

تفاوت های زن و مرد 12

تفاوت های کنوانسیون رفع هرگونه تبعیض علیه زنان با مقررات اسلام 85

تفکر سیستمی در مسائل زنان با تأکید بر دیدگاه های اسلامی 86

تفکر قرآن نسبت به جایگاه زن 20

تفهیم و توسعه تحلیل مباحث زنان به همه مردم به خصوص زنان 4

تقویت ارتباط میان زنان کشورهای اسلامی 73

تقویت باورهای دینی با احیای فرهنگ ناب اسلامی 107

تقویت فرهنگ غیرت 107

تکامل پذیری و اوج گرایی ایمان، دین باوری و عقل 47

تکثرگرایی (پلورالیزم) فقهی 35

تکریم حقوق زن در خانواده 82

تلاش غرب برای همسان سازی فرهنگ ملت ها 36

تلاش های بین المللی به منظور حقوق زن 62

تلقی اسلام از ازدواج 54

تلقی اسلام از ازدواج 11

تلقی دین از خانواده و جایگاهش در اسلام 54

ص: 189

تمایز عدالت و مساوات 31

تمایزات زن و مرد در ابعاد مختلف جسمانی، روانی و استعدادی 18

تمایزهای فقهی زن و مرد، با نگاهی به رعایت اصل عدالت 31

تمایزهای فقهی زن و مرد چیست 31

تمایزهای فقهی زن و مرد 31

تمدن گرایی 3

تمکین از شوهر در تمتعات جنسی 26

تمکین جنسی 54

تمکین و نشوز 54

تناسب برخی از کارها با روحیات زنان 64

تنبیه بدنی 54

تهاجم همه جانبه غرب استعماری علیه زن اسلامی و زنان مسلمان 21

تهذیب اخلاقی زنان و به کارگیری نیمی از نیروی کار جامعه 64

توافق میان زن و شوهر و امور مربوط به زندگی مشترک 9

توجه به شخصیت زن 27

توجه به عفاف و حجاب 65

توجه دادن به مسئولیت انسان در برابر اعمال خویش 107

توجه ویژه پیامبر به بهبودسازی روابط زوجین 14

توحید، خواستگاه اصل برابری 1

توسعه پذیری الگو 3

توصیه کمیته رفع تبعیض علیه زنان جهت اجرایی نمودن این معاهده 29

توصیه هایی نسبت به زنان 33

ثبوت سرپرستی مرد در خانواده 6

جامعه شناسی عصر جاهلی و جایگاه زن 14

جامعه و فرهنگ 65

جایز نبودن قضاوت بانوان 55

جایگاه اجتماعی زن از منظر اسلام 84

جایگاه اجتماعی و خانوادگی بانوان 65

جایگاه حجاب درفرهنگ اسلامی 103

جایگاه خانواده از دیدگاه اسلام و فمینیسم 2

جایگاه زن به عنوان همسر 6

جایگاه زن به عنوان فرزند دختر 6

جایگاه زن در اتیان قسامه؛ دیدگاه فقهای شیعه 27

جایگاه زن در ادیان آسمانی تحریف شده و فرهنگ غربی و دیدگاه اسلام 44

جایگاه زن در اسلام 5، 6

جایگاه زن در اسلام در مقایسه با ادیان و مذاهب دیگر 5

جایگاه زن در اسلام و غرب 104

جایگاه زن در آ فرینش 6

جایگاه زن در تحکیم خانواده 76

جایگاه زن در خانواده 6، 11، 54

جایگاه زن در خانواده و اجتماع 7

جایگاه زن در خلقت 45

جایگاه زن در قرآن 81

جایگاه زن در میان اقوام قبل از اسلام و بعد از اسلام 5

ص: 190

جایگاه زن در نظام ارزشی اسلام 6

جایگاه زن در نظام خلقت 20

جایگاه زن درخانواده و اجتماع در اسلام و یهودیت 7

جایگاه زن قبل از ظهور اسلام در شبه جزیره العرب و بعد از ظهور اسلام 81

جایگاه زنان و مردان در امور کیفری 30

جایگاه طلاق 63

جایگاه فردی و اجتماعی زنان 10

جایگاه مادر در خانواده اسلامی 6

جایگاه ممتاز و برتر مادر 5

جایگاه و حقوق زن در خانواده اسلامی 6

جایگاه و نقش زن ازدیدگاه امام خمینی رحمه الله 69

جایگاه واقعی زن در اسلام 9

جایگاه واقعی زنان کشور 68

جایگاه ولایت زنان در روایات 80

جایگاه ومقام زن ازدیدگاه امام رحمه الله 69

جایگاه، حقوق و تکالیف زن در خانواده 6

جبهه ملی و حزب توده 95

جداسازی محل خواب والدین از فرزندان 98

جدایی سازی زن 21

جدول مقایسه ای مواد کنوانسیون و مغایرت آن با قوانین داخلی 57

جرایم خلاف عفت 30

جرایم مربوط به سقط 30

جرایمی که ازدواج در آن عامل یا هدف است 30

جرح زنان و دیه در فقه شیعه 35

جرم قذف 30

جرم قوادی 30

جرم محاربه و افساد فی الارض 30

جرم مساحقه 30

جروه، بنت حلیمه سعدیه 78

جریان دینی دفاع از حقوق زنان 36

جریان غیردینی (سکولار) دفاع از حقوق زنان 36

جریان فرهنگی و جریان شناسی فرهنگی 36

جریان شناسی دفاع از حقوق زنان در ایران 36

جریان شناسی دفاع از حقوق زنان 36

جریان شناسی فمینیسم 21

جریان شناسی نهضت زنان 10

جریان شناسی نهضت زنان در ایران (دوران قاجار، پهلوی اول و مسئله کشف حجاب) 10

جریان شناسی نهضت زنان در غرب 10

جریان های مدافع حقوق زنان پس از انقلاب 10

جزای احسن و عمل صالح و گشوده بودن راه کمال برای همه اعم از زن و مرد 65

جستاری در هستی شناسی زن 8

جغرافیای مجامع زنان در جهان اسلام 73، 74

جلال زن در جمالش نهفته است 13

ص: 191

جلب توجه دیگران 107

جلب توجه همسر 26

جلوه های حیات فردی، خانوادگی و اجتماعی زن در قرآن 20

جمال مرد در جلال او جلوه گر 13

جمعیت انقلابی زنان افغانستان 74

جمهوری اسلامی ایران و کنوانسیون رفع اشکال تبعیض علیه زنان 27

جهاد از نظر لغت و اصطلاح 94

جهاد دفاعی 94

جهاد زنان 80

جهاد زنان درعصرظهور 80

جهاد 94

جهانی شدن فرهنگ و اقتصاد و تأثیر آن بر وضعیت زنان 85

جهت گیری زنان در عرصه فراپسا نوین گرایی 87

جهیزیه که زن مالک آن است 37

جهیزیه 58

جواز اشتغال زنان 64

جواز چند همسری 1

جواز مشارکت اجتماعی بانوان 72

جواز مشارکت 11

جواز و عدم جواز قضاوت زنان 55

چادر از منظر قرآن و احادیث 99

چادر سیاه، بهترین و سالم ترین پوشش زن 99

چادر و مقنعه از دیدگاه قرآن و حدیث 99

چادر، برترین نمود حجاب اسلامی در عصر حاضر 99

چادر، جهیزیه حضرت زهرا علیها السلام 99

چادر و مترادف های آن (جلباب، ازار، حبره، ملحفه، عبائه، رداء، کساء) 99

چالش های کنوانسیون رفع انواع تبعیض علیه زنان از نگاه علم و خرد جمعی 29

چالش های فراروی زن مسلمان در جوامع معاصر 45

چرا پاره ای از احکام در مورد زن و مرد مختلف است 31

چرایی تحول در الگو 3

چشم اندازی به برخی از مسائل و مشکلات روانی زنان و علل آن 84

چگونگی ارتباط میان الگو و نظام 3

چگونگی الحاق به کنوانسیون 57

چگونگی برداشت از کلام امام علی علیه السلام درباره زن 17

چگونگی پوشش 99

چگونگی حجاب 101

چگونگی حضور زن در اجتماع 80

چگونگی قاچاق زنان ایرانی 32

چندهمسری در قانون یمن و مصر 1

چندهمسری و تعدد زوجات 34،63

چهره زن در آیینه اسلام و قرآن 9

حافظان اسرار امامت 80

ص: 192

الحاق جمهوری اسلامی ایران به کنوانسیون رفع تبعیض علیه زنان 62

الحاق شروط به معاهده بین المللی و آثار و پی آمدهای آن 29

الحاق مشروط یا الحاق مطلق؟ 27

الحاق یا عدم الحاق جمهوری اسلامی ایران به کنوانسیون 57

حاکمیت فرهنگ سلطه، مهم ترین عامل ترویج فساد 102

حجاب، هویتی ویژه 49

حجاب و نظریه تزریق ایدئولوژی 100

حجاب 100

حجاب از دیدگاه اهل بیت علیهم السلام 108

حجاب از دیدگاه حضرت امام خمینی رحمه الله 108

حجاب از دیدگاه قرآن و سنت 101

حجاب از دیدگاه قرآن 108

حجاب از دیدگاه متفکران غربی و ادیان و ملل 108

حجاب از دیدگاه مراجع تقلید 108

حجاب از دیدگاه مقام معظم رهبری 108

حجاب اسلامی 97

حجاب در قانون مجازات اسلامی 52

حجاب در اسلام 7

حجاب در یهود 7

حجاب زن در قرآن 102

حجاب، عامل دل مردگی زنان 100

حجاب، مایه وقار و شخصیت زن 100

حجاب، مبارزه ای در برابر هرزگی و خودآرایی ناصحیح 100

حجاب و آزادی 102

حجاب و آزادی زن 102

حجاب و افزایش التهاب 100

حجاب و اهل بیت علیه السلام 101

حجاب و پوشش50

حجاب و حفظ ارزش های زن 102

حجاب و شخصیت زن 102

حجاب و شخصیت زن در اسلام 102

حجاب و عفاف زنان 11

حجاب و عفاف 11

حجاب و مسائل دیگر 38

حجاب و عفاف در سیما 103

حجاب، ویژه زنان پیامبر است 100

حجاب، برخاسته از عقده های جنسی 100

حجاب، سنگر سعادت و رستگاری زنان 100

حجاب، واقعیت و اشکالات 49

حجاب، دلیل منطقی ندارد؟ 100

حجاب، سلب آزادی زن! ... 100

حجاب، شعار سیاسی است؟ 100

حجاب، عادتی غیراسلامی است؟ 100

حجاب، مانع پیشرفت و عامل رکورد 100

حجاب، واجب دینی نیست؟ 100

حجاب، یا هویت جنسی زن 100

حجاب 49، 23

حجاب گرایی، خواست فطری 102

ص: 193

حد زنا 30

حدود پوشش و دلایل آن 108

حدود پوشش و نگاه 38

حدود پوشش 101

حدود حجاب 26

حدود ریاست 54

حدود غیرت 4

حدود قلمرو بحث زن و مرد؛ فرق یا تبعیض؟ 34

حدود مالکیت زن در اسلام 37

حدود مشارکت زنان 77

حرمت زن و نفی نظام جاهلی 23

حریم های عفاف در قرآن 97

حُسن خلق 63

حُسن معاشرت 26، 63

حضانت 1،38، 50

حضانت فرزند یا فرزندان 39

حضانت و ولایت بر کودکان 54

حضرت آسیه 81

حضرت حوا، همسر آدم علیه السلام 81

حضرت خدیجه3 81

حضرت خدیجه3 در میدان های دفاع و مبارزه برای حفظ دین و مکتب 94

حضرت زهرا علیها السلام در میدان های دفاع و مبارزه برای حفظ دین و مکتب 94

حضرت زینب کبری3 در میدان های دفاع و مبارزه برای حفظ دین و مکتب 94

حضرت ساره و هاجر، همسران حضرت ابراهیم علیه السلام 81

حضرت فا طمه زهرا علیها السلام 81

حضرت فاطمه زهرا علیها السلام، الگوی زن مسلمان 69

حضرت مریم علیها السلام 81

حضور اجتماعی زنان و دیدگاه اسلام 14

حضور بانوان در عرصه های اجتماعی و سیاسی 65

حضور در عرصه دانش و سیاست 1

حضور در عرصه های فرهنگی و اجتماعی و دفاعی 65

حضور زن در جامعه کنونی 22

حضور زن در جامعه و چگونگی آن 101

حضور زنان در اجتماع از نظر اسلام 7

حضور زنان در اجتماع از نظر یهود 7

حضور زنان در انتخابات و مدیریت سیاسی 43

حضور زنان در ایام مختلف انقلاب در سال 1357 تا پیروزی انقلاب 95

حضور زنان در جامعه 66

حضور یا عدم حضور زن در جامعه 101، 108

حفاظت از اسرار سیاسی 77

حفظ عفت و پاک دامنی 26

حفظ و رعایت جهات شرعی 65

حق انتخاب همسر و اذن پدر 63

حق خوش رفتاری 63

حق زن پس از طلاق 39

حق زن در میراث در مقایسه با مرد 1

حق زن نسبت به ازدواج مجدد 39

حق زن نسبت به نگه داری و تربیت فرزند 39

حق شرط پیشنهادی جمهوری اسلامی 29

ص: 194

حق شرط در معاهده 1969 حقوق معاهدات و راهنمای قوانین 27

حق شرط کشورهای اسلامی و غیراسلامی 42

حق طلاق (در ایران، غرب، تاریخ و اسلام) 60

حق طلاق 38،63

حق طلاق، در دست مردان 59

حق فسخ نکاح 63

حق مالکیت زن 58

حق مالکیت زنان 64

حق مالکیت و اشتغال زن 28

حق مالکیت و میراث 5

حق وصایت زن 53

حق وضع شرط ضمن عقد 63

حقوق اجتماعی زن 52

حقوق اجتماعی زنان 43، 52

حقوق اختصاصی زن از نظر اسلام 42

حقوق اقتصادی زن 63

حقوق خانوادگی زن (مهر و نفقه) 6

حقوق خانوادگی زنان 52

حقوق خانواده 54

حقوق زن 38

حقوق زن از آغاز قرن بیستم 49

حقوق زن از طلاق 39

حقوق زن بر اساس تعالیم اسلام 33

حقوق زن بر اساس قوانین جمهوری اسلامی 62

حقوق زن به عنوان همسر درخانواده از دیدگاه اسلام 63

حقوق زن پس از طلاق 39

حقوق زن در ازدواج 63

حقوق زن در اسلام 52، 63، 88، 104

حقوق زن در پیش از اسلام 52

حقوق زن در جاهلیت 63

حقوق زن در خانواده و اجتماع 7

حقوق زن در قانون مدنی 28

حقوق زن در قرآن و عهدین 40

حقوق زن در قرآن و سیره و روایات معصومین علیهم السلام 52

حقوق زن در کشاکش سنت و تجدد 41

حقوق زن در کلام بزرگان دین و دانش 52

حقوق زن در مسائل کیفری 52

حقوق زن درخانواده و اجتماع، در اسلام و یهود 7

حقوق زن در طلاق 63

حقوق زن در غرب 52

حقوق زن و وظایف او در خانواده و جامعه 45

حقوق زن و مرد در تکالیف روحی و عبادی 34

حقوق زن و مرد 31

حقوق زناشویی 1

حقوق زنان از جمله مباحث مطرح در قرن بیستم 42

ص: 195

حقوق زنان بر دو پایه وحی و واقعیت 41

حقوق زنان در جهان و در جوامع اسلامی 42

حقوق زنان در چهارچوب ارزش های دینی و انقلابی 43

حقوق زنان در عربستان پیش از اسلام 52

حقوق زنان در نقش دختر خانواده 25

حقوق زنان در نقش مادر 25

حقوق زنان در نقش همسر 25

حقوق زنان و «پکن + 5» 48

حقوق زنان و استقلال اقتصادی آنان از نظر قرآن و غرب 58

حقوق زنان و پیوستن ایران به کنوانسیون رفع تبعیض علیه زنان 42

حقوق زنان و نقش شخصیت اجتماعی آنان 40

حقوق زنان، انقلاب اسلامی و فرآیند جهانی شدن 42

حقوق زنان 44

حقوق سیاسی - اجتماعی زنان در جریان نهضت مشروطه و پس از آن 43

حقوق سیاسی - اجتماعی زنان در دوران پهلوی اول و دوم 43

حقوق سیاسی - اجتماعی زنان قبل و بعد از پیروزی انقلاب اسلامی ایران 43

حقوق سیاسی زنان 52

حقوق سیاسی و اجتماعی زن 63

حقوق سیاسی، اجتماعی زنان پیش از پیروزی انقلاب اسلامی 43

حقوق عمومی و خصوصی زنان - مواد کنوانسیون 57

حقوق غیرمالی زن پس از طلاق 39

حقوق فرهنگی زنان 43

حقوق کار و تأمین اجتماعی زنان 28

حقوق مادی زن درخانواده و اجتماع 7

حقوق مالی زن، مطالعه تطبیقی در حقوق اسلام، ایران و کنوانسیون رفع تبعیض زنان 44

حقوق مالی زن پس از طلاق 39

حقوق مالی زن پس از هر دو طلاق رجعی و بائن 39

حقوق مالی زنان 44

حقوق متفاوت زنان و مردان از نظر اسلام 50

حقوق متقابل همسران 14

حقوق مختصه زنان در قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران 2

حقوق مد نظر کنوانسیون رفع تبعیض درباره زنان 62

حقوق مدنی زنان 38

حقوق معنوی زن در خانواده و اجتماع 7

حقوق معنوی زن در اسلام 7

حقوق معنوی زن در یهود 7

حقوق و آزادی های زنان51

حقوق و تکالیف زنان از منظر دین و کارکرد عقل در حوزه شریعت 51

حقوق و جایگاه زنان در جهان، ایران و اسلام 43

ص: 196

حقوق و جایگاه زنان در کتب آسمانی قرآن، انجیل، تورات و اوستا 41

حقوق و مسئولیت های زن در نظام اسلامی 45

حقوق و مسئولیت های فردی زنان ... 45

حقوق و وظایف زن در اسلام 26

حقوق و وظایف زن 26

حقوق و وظایف متقابل زن و شوهر 26

حقوق و وظایف مشترک زن و شوهر 26

حقوق و تکالیف زن و مرد و مقایسه زن و مرد از منظر و نگرش احساسی 34

حقوق و وظایف زن در آیینه پرسش و پاسخ 26

حقوقی که زن از راه ارث می تواند به آن برسد 37

حکم آشکار نمودن زینت و آرایش 105

حکم ولایت عمومی زن در فقه قدیم و جدید 1

حکمت ازدواج موقت 38

حکمت پوشش 38

حکمت تفاوت قصاص زن و مرد 35

حکومت اسلامی و بازشناسی مسائل بنیادین زنان در دنیای امروز 84

حکومت و قضاوت زن 38

حل شبهات و رفع تعارض بین روایات 13

حل مسائل زنان 50

حلیت یا حرمت؟ احیای ازدواج موقت49

حماسه ها و فعالیت های زنان قهرمان و نامدار 94

حمایت از زنان آسیب پذیر جامعه 46

حمایت از زنان آسیب پذیر و آسیب دیده 46

حمایت از زنان آسیب دیده اجتماعی 46

حوا در اسلام 7

حوا در یهود 7

حوا 16

حوزه فعالیت مردان در مسائل زنان 4

حیا و عفت و پاک دامنی 98

حیات فردی و اجتماعی زن 20

حیثیت و حقوق انسانی زن60

خانواده 15

خانواده از دیدگاه دین 45

خانواده به عنوان اولین هسته مرکزی تشکیل دهنده جامعه بشری 67

خانواده، رکن اساسی و محوریت اخلاق 10

خانواده سهل انگار و ضعف حیا 107

خانواده و تربیت 65

خانواده، اخلاق و قانون 50

خرد و آگاهی زن 65

خروج زن از منزل 54

خرید و فروش زنان برای روسپی گری و کولوپ ها 32

خسارت تأخیر تأدیه و ربا 39

خستگی و کاهش قدرت انجام وظایف خانه 64

ص: 197

خشونت علیه زنان 50، 77

خشونت نسبت به زن47

خصوصیات فردی زن 82

خصوصیات و ویژگی های منفی زنان 81

خطاب های نهج البلاغه12

خواستگاری و نامزدی 28، 60

خواستگاری 38

خواهر موسی علیه السلام در یهود 7

خواهرموسی علیه السلام در اسلام 7

خوش رفتاری با زنان 46

خوش رفتاری با شوهر و بستگان 96

دارمیّه حَجُونیّه 78

دامنه و گستره جریان شناسی 36

دانش طلبی زنان به انواع پرسش ها 11

دانشکده زنان دوبی 74

دایره تفاوت زن و مرد تا چه اندازه فراخ است؟ 11

دخالت حکومت در امر چندهمسری 1

دختران بی سرپرست 46

دختران شعیب 16

دختران لوط علیه السلام در یهود 7

دختران لوط علیه السلام در اسلام 7

در فرهنگ ارزشی اسلام، زن هم دوش مرد است 102

درآمدهای ناشی از کار زن 58

درآمدی بر نظام شخصیت زن در اسلام (بررسی مقایسه ای دیدگاه اسلام و غرب) 10

درباره برخی تعابیر دینی حاکی از نقصان عقل زن، نقص ایمان و ... 11

درباره حجاب دینی 100

درک خطر زن گرایی غربی (با عنوان فمینیسم) 21

درک موقعیت و جایگاه زن در نظام فکری اسلام 21

دغدغه اصلی کشورهای مسلمان نسبت به تصویب کنوانسیون 51

دفاع از حقوق زن 47

دفاع از دیدگاه اسلام درباره زن 21

دفاع از زنان و ریشه های قرآنی و روایی 2

دفاع حقوق زنان، ما و نظام بین الملل 48

دفاع زنان از اقتدار حکومت اسلامی و مقابله با تهاجم علیه آن (حضور در جهاد) 77

دفاع مشروع از نظر اسلام و ادله مشروعیت آن 94

دفتر امور بانوان وزارت کشور 50

دفتر امور خواهران نهاد نمایندگی مقام معظم رهبری در دانشگاه ها 85

دفتر مطالعات و تحقیقات زنان 48، 84

دلایل پیامبر اسلام صلی الله علیه و آله و سلم برای ازدواج های متعدد 41

دلایل شورای نگهبان بر رد لایحه الحاق ایران به کنوانسیون 57

دلایل قائلین به برابری دیه زن و مرد 35

ص: 198

دلایل مخالفان مرجعیت زنان 52

دلایل مخالفت با الحاق به کنوانسیون رفع تبعیض علیه زنان 29

دلایل مدافعان برابری زن و مرد در قصاص 35

دلایل موافقان مرجعیت زنان 52

دلوانیّه 78

دلیل زوجیت در خلقت انسان 33

دنیای زن 49

دو چهره متفاوت از زن مسلمان 71

دو مشکل بزرگ زن غربی 21

دیات 30

دیدگاه اسلام درباره حجاب 22

دیدگاه اسلام در خصوص زنان 76

دیدگاه اسلام در زمینه مشارکت سیاسی زنان 77

دیدگاه اسلام درباره ارث زن 52

دیدگاه اسلام درباره تعدد زوجات 52

دیدگاه اسلام درباره دست دادن 22

دیدگاه اسلام درباره شخصیت زن 11

دیدگاه اسلام درباره گفت وگو 22

دیدگاه اسلام درباره نگاه 22

دیدگاه اسلام نسبت به زن 58

دیدگاه اسلام و یهود پیرامون تعدادی از زنان وابسته به انبیا 7

دیدگاه امام خمینی رحمه الله از ابعاد نظری و عملی به زن70

دیدگاه امام خمینی رحمه الله درباره فعالیت سیاسی زنان 70

دیدگاه پیامبر اسلام صلی الله علیه و آله و سلم درباره زنان 41

دیدگاه پیامبر نسبت به زنان در سیره و سخن آن حضرت 14

دیدگاه تحولی موضوع زن در قرآن 23

دیدگاه چند تن از صاحب نظران در زمینه حکمت تفاوت زن و مرد 35

دیدگاه حضرت امام خمینی رحمه الله درمورد زن با رویکرد فلسفی 69

دیدگاه شیعیان نسبت به عملکرد سیاسی زنان 77

دیدگاه فقه امامیه در خصوص مسئله قضاوت زنان 55

دیدگاه فقهای شیعه در خصوص تفاوت زن و مرد در قصاص نفس و اعضا و... 35

دیدگاه فقهای مذاهب چهارگانه اهل سنت (زنان و قصاص) 35

دیدگاه فلسفی امام خمینی رحمه الله در مورد زنان 70

دیدگاه مدافعان برابری دیه و قصاص زن و مرد

دیدگاه مذاهب چهارگانه اهل سنت درخصوص تفاوت دیه زن و مرد در قتل .. 35

دیدگاه موافقان و مخالفان ولایت عمومی زن 1

ص: 199

دیدگاه های امام خمینی رحمه الله درمورد جایگاه زنان 70

دیدگاه های برخی زنان صدر اسلام (ام سلمه، عایشه، سوده) و معاصر درباره حضرت علی علیه السلام 15

دیدگاه های تربیتی حضرت امام از بعد روان شناسی 69

دیدگاه های فقهای متقدم و متأخر شیعه در خصوص تفاوت دیه زن و مرد در قتل 35

دیدگاه های گوناگون درباره معاشرت زنان و مردان 22

دیدگاه ها و نظریات شخصیت ها، کارشناسان و دست اندرکاران مباحث زنان 84

دیدگاه های استاد مطهری درباره مقام والای زن 24

دیدگاه های اسلام درباره زن 8

دیدگاه های امام خمینی رحمه الله درباره نقش سیاسی و اجتماعی زنان 95

دیدگاه های امام علی 7 درباره زنان 17

دیدگاه های حضرت امام(قدس سره) درباره مقام والای زن 24

دیدگاه های حضرت آیت الله خامنه ای درباره مقام والای زن 24

دیدگاه های نظام اسلامی درباره مسئولیت ها و حقوق زن 45

دیگرآزاری 107

دین و رابطه زن و مرد در بستر رشد عقل بشری برای رسیدن به جامعه 105

دینی بودن حجاب 100

دیه اعضا 30

دیه زن 38، 103

دیه زن مسلمان 27

دیه زن و مرد از دیدگاه اسلام 52

دیه زن و مرد در قانون مجازات اسلامی 52

دیه زن و مرد 52

رابطه الگو با ظرفیت های اجتماعی و تاریخی 3

رابطه بین توانایی تنظیمی نظام جمهوری اسلامی ایران و مشارکت سیاسی زنان 92

رابطه دو جنس و مقدمات ازدواج 49

رابطه و نسبت بین زن و مرد 50

راز تفاوت های حکمی میان زن و مرد در اسلام 53

راه کارهای حضرت در ایجاد تعادل وتأکید برتقوا درمواجهه با زنان 4

راه کارهای مؤثر برای مقابله با قاچاق زنان (راهکارهای حقوقی، راهکارهای فرهنگی، راهکارهای اقتصادی) 32

راهکارهایی درباره فرهنگ سازی در زمینه حجاب وعفاف توسط سیما 103

ص: 200

راهکارهای اصلاحی بی حجابی 98

راهکارهایی برای سامان دهی وضع مطلوب درباره وضعیت پوشش دانشجویان دختر 104

راه های ثبوت قتل 30

راه های کسب و کار درآمد زن 37

راه های مبارزه با بدحجابی و بی حجابی 108

رسالت رسانه درتبیین شخصیت زن از دیدگاه اسلام 18

رسالت زن مسلمان در دوران اخیر 21

رسالت زن 47

رسالت های انقلاب و دستگاه های فرهنگی تبلیغی جامعه 103

رسانه و حقوق زنان 52

رشادت ها و فداکاری های بانوان در صدر اسلام 79

رشد زن 4

رعایت مساوات در برخورد با فرزندان 46

رفتار با زنان در حکومت اسلامی 46

رفتار پیامبر با دختران مانند هدیه دادن 14

رفتار پیامبر با زنان عالم و فرزانه 14

رفتار پیامبر با زنان خطاکار 14

رفتار پیامبر با زنان مصیبت دیده و آسیب پذیر 14

رفتار سیاسی بانوان که مورد تأیید معصومین علیهم السلام بوده 77

رفتارپیامبر با همسران 14

رنگ مقنعه و چادر از منظر آیات شریف قرآنی و روایات معصومان علیهم السلام 99

رهبری، اجتهاد، مرجعیت و امامت نماز زن 53

رهنمودهای امام خمینی رحمه الله و مقام معظم رهبری در ارتباط با زنان و حقوق آنان 50

روابط دختران و پسران دانشجو 84

روابط زن و مرد در اسلام 21

روابط متقابل زن و شوهر در خانواده 25

روان شناسی اختلافی 47

روایات لباس شهرت 105

روش برخورد و نحوه زندگی حکام و خلفا و گرایششان به زن بارگی؛ عیاشی و فساد اخلاقی 71

روش مطالعه در نهج البلاغه 12

روش های صحیح کسب محبوبیت و مقبولیت در نظام خانواده 97

رویکرد عدم الحاق 27

رویکرد های متفاوت متفکران مسلمان به مسئله زن 19

رویکردهای عمده اندیشمندان و صاحب نظران جوامع اسلامی درباره مسائل زنان 67

ریاست خانواده 54

ریاست و مدیریت خانواده 28

زاده شدن مرد و زن از دو نفر انسان 23

زبیده 79

زدن زن 25

زدن همسر 1

ص: 201

زرقا 78

زلیخا در اسلام 7

زلیخا در یهود 7

زلیخا 16

زمینه ها و مقدمات اعلام کشف حجاب در دوره رضاشاه 106

زمینه های ظهور فمینیسم در غرب 2

زمینه های گسترش عفت و حفظ پوشش 101

زن: از اسلام چه می دانیم؟ 11

زن 86

زن ابولهب 16

زن از دیدگاه اسلام 42

زن از دیدگاه نهج البلاغه 12

زن از نگاه تمدن ایران باستان 18

زن از نگاه تمدن چین 18

زن از نگاه تمدن ژاپن 18

زن از نگاه تمدن سومر 18

زن از نگاه تمدن مصر 18

زن از نگاه تمدن هند 18

زن از نگاه تمدن یونان 18

زن، آفریده ای مستقل 40

زن، انتخاب گری آزاد و تصمیم گیرنده ای مختار و با کرامت 40

زن به عنوان خانواده 42

زن به عنوان نیمی از پیکره بشریت 49

زن، جزو عاقله نیست 30

زن در اجتماع 21

زن در احادیث و روایات 66

زن در ادبیات داستانی، بعد از انقلاب اسلامی ایران 87

زن در اسلام، بینش ها و اشکالات 49

زن در اسلام و زن در غرب 41

زن در اسلام 21

زن در اعراب جاهلیت 7

زن در اندیشه دینی 86

زن در ایران باستان 7

زن در آیینه جلال و جمال 13

زن در بُرهان 13

زن در پیش از اسلام 41

زن در چشم پیامبر 14

زن در حقوق اسلامی 60

زن در خانواده 21

زن در رم باستان 7

زن در روند جهانی شدن 85

زن در رویکرد فمینیستی 18

زن در سخن و سیره امام علی علیه السلام 15

زن در سنجش عقل و بینش دل 86

زن در شکل گیری خانواده و اجتماع 7

زن در عراق 102

زن در عرصه ادب و شعر تاریخ 83

زن در عرصه انقلابات و تحولات اجتماعی 83

زن در عرصه تألیف و تحقیق و نگارش 83

زن در عرصه تربیت و پرورش مردان بزرگ 83

زن در عرصه حدیث و روایت 83

ص: 202

زن در عرصه خط و هنر و خوشنویسی 83

زن در عرصه رزم و جهاد و شهادت 83

زن در عرصه سازندگی و عمران و آبادی 83

زن در عرصه سیاست و فرهنگ و اجتماع 83

زن در عرصه طب و طبابت و پرستاری 83

زن در عرصه عرفان و سلوک 83

زن در عرصه علم و دانش و بینش 83

زن در عرصه فقه و فقاهت و اجتهاد 83

زن در عرصه قرآن و تفسیر 83

زن در عرصه نیرو و ایثار و نیکوکاری 83

زن در عرفان 13

زن در عهدین باتوجه به آفرینش طفیلی او 40

زن در فرهنگ محاوره قرآن 81

زن در قرآن 16

زن در قرآن 13

زن در قوانین داخلی ایران 50

زن در کلام قرآن کریم(خلقت زن، حقوق زن، زنان مشهور در قرآن کریم) 66

زن در گذر تاریخ 54

زن در مقام عضو اجتماع 42

زن در مقام فرد انسان؛ ارتباط با مبدأ اصلی 42

زن در نگاه روشن فکران 75

زن در نگرش اسلام و دیگران 102

زن در نهج البلاغه 15، 17

زن در هند 7

زن در یونان باستان 7

زن دراسترالیا 7

زن درآیین مسیح 18

زن درآیین یهود 18

زن درتاریخ و اندیشه اسلامی 18

زن درجاهلیت مدرن 18

زن در چارچوب همسری و مقایسه آن با مرد 1

زن درچین 7

زن درغرب 63

زن درفرانسه 7

زن در فرهنگ دینی 19

زن در فرهنگ واندیشه اسلامی 8

زن در گذرگاه تاریخ 18

زن در نهج البلاغه 12

زن، شریک و همدم مرد 93

زن لوط 16

زن محور خانواده 47

زن مسلمان در فرآیند جهانی سازی 88

زن مسلمان و چالش های جهانی شدن 88

زن مسلمان و عنصر زمان و مکان 69

زن نوح در اسلام 7

زن نوح در یهود 7

زن نوح 16

زن و آزادی 26

زن و آزادی 82

زن و استقلال اجتماعی 60، 76

زن و استقلال مالی 76

زن و تصدی مسئولیت ریاست جمهوری 28

ص: 203

زن و تکنولوژی اطلاعات 85

زن و توسعه اجتماعی از دیدگاه اسلام و امام خمینی رحمه الله 69

زن و جایگاه مادری 20

زن و جهانی سازی 88

زن و جهانی شدن 85

زن و حجاب 26، 82

زن و حق گواهی دادن 27

زن و حقوق فردی 76

زن و خانواده 11

زن و شأن ولایت 20

زن و عدالت اجتماعی76

زن و فرهنگ دینی 19

زن و قضاوت در فقه و حقوق موضوعه 86

زن و قضاوت 53

زن و کار در اسلام 70

زن و مرد، دارای تساوی حقوقی زیادی هستند 67

زن و مرد در ترازوی حقوق 49

زن و مرد دو موجود مکمل 10

زن و مرد و جهاد 52

زن و مرد و مسئله قضاوت 52

زن و مرد، هر دو مکمل یکدیگرند 93

زن و مسئله پوشش 76

زن و نقص عقل 53

زن و استقلال مالی 19

زن و انقلاب از دیدگاه حضرت امام خمینی رحمه الله 69

زن و سیاست 15، 19

زن و عرفان حضرت فاطمه زهرا علیها السلام، مظهر انسان کامل 69

زن و فعالیت های سخت اقتصادی 72

زن و مسائل اجتماعی و سیاسی از نگاه مبانی اجتهادی 69

زن، توسعه و لزوم برنامه ریزی جنسیتی 84

زن، حجاب و حقوق 104

زن، دین، سیاست 77

زن، رسانه، جهانی شدن 85

زن، هنر و ادبیات 69

زنا و تزلزل خانواده و اجتماع در اسلام 7

زنا و تزلزل خانواده و اجتماع در یهود 7

زنان، اشتغال و دانش آموزی 14

زنان 15

زنان افراد نمونه و آگاه و موقعیت شناس 78

زنان الگو و ملکوتی 82

زنان بت شکن 78

زنان بی سرپرست خانواده 46

زنان پیامبر 11

زنان، جزو عاقله.. 30

زنان جوامع بدوی 71

زنان دانشمند 80

زنان در برهه ای از زمان 45

زنان در جوامع اسلامی 44

ص: 204

زنان در حکومت امام زمان(عج) 79

زنان در فقه اسلامی 50

زنان در موازنه حق و تکلیف 50

زنان در عصر ظهور 80

زنان در میدان علم 80

زنان دین گستر در تاریخ اسلام 80

زنان دین گستر در میدان علم 80

زنان دین گستردر میدان عمل 80

زنان روایت گر حدیث ولایت 80

زنان، زشت کردار در قرآن 81

زنان زیربنای فضیلت های انسانی و ارزش های والای الهی 65

زنان سالمند 46

زنان ستم دیده در اجتماع و خانواده 46

زنان شاعر و حافظ قرآن 80

زنان فقیه تابعی و زنان مبلغ 80

زنان فقیه صحابی 80

زنان مبارز وحامی ولایت 78

زنان متمدن 71

زنان مجاهد و مدافع ولایت 80

زنان محدث 80

زنان مدافع ولایت 80

زنان مدافع ولایت با خطابه و شعر 80

زنان مرجع 80

زنان مسلمان 71

زنان مسلمان صدر اسلام 9

زنان معلم 80

زنان مهاجر به حبشه و مدینه 80

زنان نابغه در شعر و ادب 80

زنان نامی در تاریخ 83

زنان نامی در فرهنگ و تمدن اسلامی 83

زنان نمونه در تاریخ معاصر 22

زنان نمونه در قرآن 81

زنان نمونه درتاریخ گذشته 22

زنان و بهداشت 51

زنان و تمدن اسلامی 86

زنان و جهانی شدن 88

زنان و حقوق برابر 51

زنان و حقوق بشر 51

زنان و دیه در فقه اهل سنت 35

زنان و دیه 35

زنان و سیاست جهانی 36

زنان و قصاص 35

زنان و قصاص در فقه اهل سنت 35

زنان و قصاص در فقه شیعه 35

زنان و گزارش غدیر 80

زنان و مدیریت 87

زنان و مشارکت 90

زنان و همسان سازی فرهنگی 36

زنان و امر به معروف و نهی از منکر 80

زنان و حق قضاوت 28

زنان و هجرت 80

زنان، جهانی شدن و گفتمان جهانی شیعه 85

زنان، خشونت و مناقشات مسلحانه 51

زنان، فقر و اشتغال 51

زنان، نظام بین الملل و رسالت ما 48

ص: 205

زنانی که در قرآن مورد تمجید خداوند قرار گرفته اند 9

زنانی که نامشان در قرآن ذکر شده 9

زنانی که در قرآن از آنها ذکر خیر شده 81

زنانی که نقش برجسته تری درتاریخ بشریت ایفاء کرده اند 18

زندگی آموزنده حضرت زهرا علیها السلام 24

زندگی نامه و شرح مبارزات 300 تن از زنان مبارز 78

زنده به گور کردن دختران 81

زن گرایی غربی 21

زنی که به خدا شکایت کرد 16

زینب علیها السلام 78

زینب، دختر عمه پیغمبر 16

زینت و اختلاط 11

سؤالاتی از فقها و علما پیرامون کنوانسیون و جواب آنها 57

سابقه و مبانی کنوانسیون 51

سابقه مبارزات زنان قبل از نهضت امام خمینی رحمه الله 95

ساختار الگوی شخصیتی زن 3

ساختار تکوینی زندگی آدمی 65

سارا و هاجردر اسلام 7

سارا و هاجر در یهود 7

ساره 16

سازوکارهای ساختاری مناسب برای ارتباط زنان با نظام سیاسی 91

سازمان اسلامی فاطمیا (اندونزی) 74

سازمان حمایت از حقوق زنان باویاب (نیجریه) 74

سازمان های بین المللی و منطقه ای زنان 73

سازمان های بین المللی و منطقه ای فرامرزی 73

سازمان های بین المللی و منطقه ای واقع در خاورمیانه، شمال آفریقا و آفریقا 73

سازمان های بین المللی و منطقه ای واقع در قاره آسیا 73

سازمان های بین المللی و منطقه ای واقع در قاره های امریکا و اروپا 73

سازمان های زنان کشور آذربایجان 74

سازمان های زنان کشورهای اسلامی 73

سازمان های ملی و محلی در کشورهای غیرمسلمان 74

سازمان های ملی و محلی زنان در کشورهای اسلامی 74

سالارگری و جانبداری افزون بر حقوق 47

سامان مند کردن مطالعات زن پژوهی دینی 3

سخنان، خطبه ها و احادیث امام علی علیه السلام درباره زنان 15

سخنان امام علی علیه السلام درباره زنان 15

سخنی با زنان و دختران مسلمان 107

سرپرستی خانواده 6

ص: 206

سرپرستی و قیمومیت خانواده 26

سرپرستی 54

سرزنش دیگران 107

سرگذشت جمعی از زنان خوب و بد 16

زندگی نامه از زنان ذکر شده در قرآن کریم 16

سرویس مشاوره تلفنی زنان مسلمان (انگلیس) 74

سست شدن کانون گرم خانواده 67

سُعدی 78

سفارش پیامبر و حضرت علی علیه السلام در واپسین لحظات زندگی بر جانب داری از حقوق زنان و دفاع از حریم آنان 47

سفارش های مؤکد آیات و روایت های اسلامی درباره خوش رفتاری با زن 63

سفر 54

سقط جنین 30

سکون و آرامش 6

سکونت و آرامش 11

سلامت فرزندان 67

سلب شخصیت واقعی زنان 47

سمینار احیای شخصیت زن 24

سمیه (مادر عمار یاسر) 79

سن مسئولیت کیفری دختران 27

سنت گرایی 3

سند پکن و تراز اندیشه دینی 51

سه رویکرد اصلی بین اندیشمندان مسلمان نسبت به مسائل زنان 3

سوء استفاده استعماری از زن 21

سوده 78

سیادت و هاشمی بودن 54

سیاست ها و راهبردها برای زنان در فرآیند تحقیق وتوسعه 68

سیاست های مشارکت اجتماعی 68

سیاست های جهانی در مسائل زنان 48

سیر تحول و حقوق زن را در مغرب زمین 41

سیر کشف حجاب در ایران عصر رضاشاه 106

سیر کشف حجاب در ولایات 106

سیره حضرت علی علیه السلام در ارتباط با زنان 15

سیره زنان برگزیده، به ویژه فاطمه زهرا علیها السلام 99

سیره عملی مسلمین درباره پوشش 105

سیره نظری و عملی امام در پیش دستی در مقابل دشمن در زمینه های فرهنگی و اجتماعی 65

سیره امام علی علیه السلام و زنان آن عصر 17

سیمای زن در آیینه فقه شیعه 53

سیمای زن در جامعه 82

سیمای زن در قرآن 20

سیمای زن و منزلت او در جامعه 82

سیمای غیر قابل انفکاک زن و مرد از نظر هویت انسانی در قرآن 12

سیمای کامل زن در قرآن کریم 12

ص: 207

سیمای متفاوت شخصیت زن 2

شأن مادری 65

شأن و منزلت حقیقی زنان 69

شایستگی و توانایی سیاسی زن 1

شبکه زنان مسلمانان استرالیا 74

شبهات پیرامون زنان 52

شبهات حقوقی پیرامون زنان 52

شبهات در مورد اصل جهاد و لزوم آن 94

شبهات درباره پوشش اسلامی 100

شبهات مطروحه در حوزه زنان 50

شبهه های موجود درباره زنان 52

شبهه های نقصان معنوی زن 8

شخصیت انسانی زن 54

شخصیت زن از دیدگاه قرآن کریم و سنت معصومین علیهم السلام 11

شخصیت زن ازنگاه تمدن های گوناگون بشری 18

شخصیت زن در اسلام 80

شخصیت سیره حضرت زهرا علیها السلام و زنان بزرگ اسلام درکلام امام رحمه الله 69

شخصیت هر یک از بانوان نمونه 81

شخصیت و حقوق زن در اسلام 54

شخصیت و هویت انسانی زن و حقوق او در اسلام 94

شخصیت 3

شخصیت های مثبت و منفی زنان 81

شرایط اسلام درمورد چند همسری و اشکالات آن 38

شرایط تحقق ارث زوجه و سهم الارث 37

شرایط عمومی پوشش 11

شرایط و اهلیت حق استیفا و حق استیفای زن 58

شرح حال 1500 تن از بانوان مسلمان 83

شرح حال 195 نفر بانوی محدثه 89

شرح حال محدثات شیعه 89

شرط اصلی سپردن کار به بانوان در محیط اجتماعی، حفاظت از تقواست 76

شرکت در جهاد 1

شرکت در حیات مادی و تربیت نسل 54

شرکت در فعالیت های انقلابی 90

شروط مشارکت سیاسی اجتماعی زنان از نظر اسلام 52

شکست فمینیسم 21

شناخت انواع مشارکت های اجتماعی زنان و عوامل مرتبط به آن 90

شناخت انسان و کرامت 47

شناخت زن به عنوان انسان مستقل کامل و برابر با مرد 76

شناخت زن و مقام و منزلت 47

شناخت زنان خوب و بد 16

شناخت عمیق حضرت امام خمینی رحمه الله از مسائل زنان 69

شناخت مسائل زنان از دریچه نگاه روشن فکران 75

شناخت موقعیت و مقام زن و وظایف مهم آنها 24

ص: 208

شناخت، ریشه یابی و اولویت گذاری مسائل زنان 84

شناسایی نیازهای آموزش زنان نوسواد نهضت سوادآموزی در بُعد اعتقادی 87

شنیدن صدای بانوان 105

شهادت 34

شهادت دو زن برابر شهادت یک مرد 30

شهادت زن در داوری 1

شهادت زن و مرد از دیدگاه اسلام 52

شهادت زن و مرد 52

شهادت زن 38

شهادت زنان در قصاص و دیات 27

شهیدان زنان در دفاع از ولایت 80

شورای زنان مسلمان کانادا 74

شیربها و ارث 58

شیوه های ایفای نقش رسانه در زمینه ترویج پوشش صحیح و سالم شرعی 99

شیوه های غربی در مورد زن 24

شیوه های شناخت حقانیت حجاب 97

صلاحیت و مقام مادری و تربیت فرزندان سالم 96

صیانه ماشطه 79

ضرورت اشتغال زنان 64

ضرورت پرداختن سیما به حجاب و عفاف 103

ضرورت تجدید نظر در حقوق زنان 27

ضرورت تدوین الگوی جامع و راهبردی در حوزه مسائل زنان 84

ضرورت جریان شناسی فرهنگی 36

ضرورت حیا برای بانوان 107

ضرورت رفتار و پوشش عفیفانه 97

ضرورت معاشرت وبیان شیوه های ارتباط 22

ضرورت نگاه نظام مند به الگوی شخصیت زن مسلمان، چالش ها و بایسته ها 84

ضرورت نگرش توسعه ای به مقوله الگوسازی 3

ضرورت نگرش جدید در شناخت جایگاه زنان 84

ضرورت ها و بایسته های غیرتمداری 107

ضرورت ها و اهداف حجاب 105

ضعف ایمان 107

ضعف غیرت 107

طبیعت ثانوی 12

طرح جامع و متفق الرأی بانوان اندیشمند و محقق جهان اسلام 45

طرح کلی نظام شخصیت زن در اسلام 10

طرح واره های ظریف تبعیض جنسی 2

طرز سلوک پیامبر اسلام صلی الله علیه و آله و سلم با همسران متعددش 41

طلاق 25، 34

طلاق از دیدگاه اسلام 52

طلاق بائن 39

طلاق در ادیان گوناگون 63

طلاق در اسلام و فلسفه آن 26

ص: 209

طلاق در اسلام 7، 63

طلاق درقوانین ایران 52

طلاق در یهود 7

طلاق رجعی 39

طلاق قضایی 60

طلاق و حق زن و مرد 52

طلاق 5، 50، 54

عاطفه، نقطه عطف زندگی 65

عبادات مستحبی 54

عبرت 81

عبرت گیری از سرانجام زنان 16

عدالت 27

عدالت از منظر حقوق 31

عدم انحصاری بودن دست یابی به حیات طیبه 65

عدم تساوی دیه زن و مرد 30

عدم جواز قضاوت زنان، مقتضای اصل است 55

عدم سلطه مرد بر زن 9

عدم نظارت سیاست گذاران فرهنگی 107

عزت و عظمت زن در اسلام 21

عشق و دوستی میان دو جنس مخالف 49

عقد ازدواج 49

عقل زن 38، 47

عقیده کشیشان مسیحی درباره زن 7

عِکرَشَه 78

علت تعدد همسران پیامبران 33

علت و فلسفه تمایز و تفاوت حقوق زن و مرد در فقه و قوانین 34

علل تعدد زوجات و برخی دیدگاه ها 14

علل تنزل شخصیت و مقام زن درجوامع اسلامی 18

علل قاچاق به لحاظ قاچاق شونده (بررسی علل فرهنگی، علل خانوادگی، علل اقتصادی) 32

علل مشترک قاچاق زنان 32

علل وعوامل گرایش(قاچاق زنان) 32

عمده ترین «محورهای مسائل زنان» 65

عملکرد رسانه درخصوص قاچاق زنان32

عملکرد رسانه ها در باب موضوع زنان و حقوق 63

عملکرد سازمان ملل در قلمرو حقوق زنان 84

عملکرد سیما درباره حجاب وعفاف 103

عملکرد عاطفی، تربیتی و اقتصادی خانواده از منظر اسلام 86

عمومیت خطابات دینی 1

عناصر اساسی مفهوم توسعه انسانی، توسعه جنسیتی، زنان 68

عوامل انحطاط خانواده در جهان معاصر85

عوامل انحطاط خانواده در جهان معاصر 88

ص: 210

عوامل بدحجابی و بی حجابی 101، 108

عوامل بی حجابی پرهیز ازتحریک مردان 107

عوامل بی حجابی و بدحجابی در جهان و ایران 102

عوامل تضعیف حیا 107

عوامل حفظ شخصیت و محبوبیت زن 97

عوامل سعادت، پاک زیستی و شرافت 100

عوامل سیاسی و فرهنگی مؤثر در حضور زنان در نهضت 95

عوامل طلاق 26

عوامل مؤثر در محیط داخلی و نقش زنان در فرایند نظام سیاسی 91، 92

عوامل مؤثر در سست شدن فرهنگ حجاب و پی آمدهای آن 107

غرب زدگی 107

غریزه جنسی از غرایز مهم در حیات انسان 98

غیرت اجتماعی 107

غیرت مداری درروایات و سیره معصومین علیهم السلام 107

غیرت نابه جا درکلام امام علیه السلام 4

غیرت یکی از جلوه های مردانگی 107

غیرت 4

فاطمه زهرا علیها السلام از دیدگاه حضرت امام خمینی رحمه الله 69

فتوای برخی از علمای اهل سنت درباره حرمت ازدواج موقت 1

فخرفروشی 107

فرآیند اعطای حقوق سیاسی به زنان 91، 92

فرآیند خلقت انسان 20

فرهنگ دوره جاهلیت نخستین درباره زن 18

فساد اخلاقی و پرد ه دری 64

فضیلت زنان در یهود 7

فضیلت زنان در اسلام 7

فضیلت زنان مسلمان در اخلاق و عبادت 7

فضیلت زنان یهود در اخلاق و عبادت 7

فعالیت اجتماعی زنان از دیدگاه قرآن مجید و سنّت شریف 66

فعالیت اجتماعی زنان در حوزه های مختلف 67

فعالیت زنان و مردان 4

فعالیت قوای سه گانه 107

فعالیت های علمی 107

فعالیت های هنری و مطبوعاتی زنان 43

فقه زنان و کنوانسیون محو تبعیض در نگاهی گذرا 48

فقه ژورنالیسی 35

فقه و پوشش بانوان 105

فقه و فقاهت دربینش و نگرش امام 69

فقها و شایستگی سیاسی زنان 1

فلسفه احکام اسلامی مربوط به زنان 60

فلسفه احکام زنان 38

فلسفه اختلاف زن و مرد 82

فلسفه پوشش 11، 101، 108

ص: 211

فلسفه حجاب 26

فلسفه دو برابر بودن ارث مرد نسبت به زن 26

فلسفه ذکر نمونه های غیر معصوم در قرآن 81

فلسفه زوج آفرینی انسان 8

فلسفه نیازمندی به الگو و نمونه 81

فمینیسم استعماری 21

فمینیسم اسلامی 84

فمینیسم اسلامی، ترکیب پارادوکسیال 2

فمینیسم در جامعه اسلامی 2

فمینیسم سیاسی و رسالت زن مسلمان 21

فمینیسم علل و پی آمدها 2

فمینیسم و پی آمدهای آن 88

فمینیسم و دولت 21

فمینیسم و همسان سازی فرهنگی و زنان و مقابله با اصول گرایی اسلامی 36

فمینیسم، اسلام و ایران 2

فواید اشتغال زنان 64

قاچاق انسان 32

قاچاق زنان از جنبه های گوناگون 32

قاچاق زنان در متون دینی اسلام 32

قاضی تحکیم 55

قاضی منصوب از جانب ولی فقیه 55

قانون زوجیت در طبیعت 33

قانون مجازات اسلامی و تعزیرات 27

قانون گذاری درباره زنان 23

قتل در فراش 27

قتل زانی و زانیه توسط شوهر زانیه 30

قتل فرزند توسط پدر و مادر 27

قدرت انقلابی زنان ایران، حقیقتی بزرگ و پنهان برای غرب 70

قدرت تربیت زن 4

قرار دادن مؤمنان در کنار مؤمنات 23

قرآن در بیش از ده سوره در مورد زن بحث کرده 9

قرآن و استقلال اقتصادی زن 37

قرآن و حضور زن در اجتماع 22

قصاص پدر به خاطر قتل زن خود، بنابر مطالبه و تقاضای فرزند 30

قصاص زن حامله 30

قصاص زن و مرد 38

قصاص زن و مرد از دیدگاه اسلام 52

قصاص قتل در زن و مرد 52

قصاص قتل زن و مرد در قانون مجازات اسلامی 52

قصاص مرد به خاطر قتل و جرح زن 30

قصد توطن و قصد مسافرت 54

قصه زنان در قرآن 16

قضاوت زن از دیدگاه فقه شیعه 55

قضاوت های حضرت علی علیه السلام درباره زنان 15

قضاوت 50

قضایایی در زمینه های مقام و شخصیت زن در نهج البلاغه 12

قضیه کشف حجاب از دیدگاه تجددطلبان 106

ص: 212

قواعد تحقیق در مطالعات دینی زنان 54

قواعد قصاص در مورد زنان 30

قوانین ثابت و متغیر در اسلام 60

قوانین جزایی 50

قوانین حقوقی، اجتماعی، استخدامی 56

قوانین مربوط به زنان در جمهوری اسلامی ایران 27، 28

قوانین مربوط به اشتغال زنان 28

قوانین مربوط به زنان 27

قوانین و مقررات اجتماعی 56

قوانین و مقررات استخدامی 56

قوانین و مقررات حقوقی، قوانین و مقررات بین المللی 56

قوانین و مقررات فرهنگی 56

قوانین و مقررات ویژه زنان در جمهوری اسلامی ایران 56

کار زن در خانه 1

کار کردن زن و نقش او 49

کار و فعالیت زن در طول تاریخ 93

کارکردهای سیما درخصوص حجاب و عفاف 103

کالاگونگی زن غربی 21

کام دهی 26

کسب اجازه از شوهر در خروج از منزل 26

کشش و ظرفیت جسمی زن و مرد 76

کشف حجاب، زمینه ها و واکنش ها 106

کفش زنان مسلمان 107

کلام و انسان شناسی 65

کلمات معصومین علیهم السلام درباره دیه 27

کلمات نهج البلاغه درباره زنان 12

کمیسیون ملی زنان لبنان 74

کنفرانس جهانی زنان در نیویورک 48

کنگره اسلام و زن 102

کنوانسیون رفع تبعیض از دیدگاه حقوق بین الملل 48

کنوانسیون رفع تبعیض علیه زنان و تراز اندیشه دینی 51

کنوانسیون رفع تبعیض علیه زنان 51

کنوانسیون رفع کلیه اشکال تبعیض علیه زنان 57

کنوانسیون زنان 57

کنوانسیون و چالش های پیش رو 48

کیفیت پوشش 108

کیفیت پوشش 101، 108

گذری بر فمینیسم ایرانی 2

گذری بر کنوانسیون رفع تبعیض علیه زنان 85

گذری بر وضعیت حقوق زنان 27

گذشت، مدارا و مشورت 63

گرایش های فمینیستی 10

گزارشی از دوگفتمان رایج زنان سنتی و نواندیش 41

گسترش عفت در حفظ پوشش 108

گسترش فرهنگ اسلامی در معاشرت زن و مرد به وسیله رسانه ملی 22

گسترش و تداوم نسل انسانی 6

ص: 213

گسترش و تقویت حجاب و عفاف 103

گمانه های نابرابری در ساختار اسلامی حقوقی زن 2

الگو بودن حضرت زهرا علیها السلام در ابعاد گوناگون 24

الگو درتربیت اجتماعی، تربیت خانوادگی 72

الگو در تربیت اقتصادی 72

الگو در تربیت سیاسی 72

الگو 3

الگوطلبی و الگوسازی و نقش مهم آن در شکل گیری شخصیت زنان 65

گوناگونی راه های کمال 10

گونه ای از ازدواج در عربستان سعودی (ازدواج مسیار) 1

الگوهای دین شناسی از منظر امام خمینی 65

الگوی جامع شخصیت زن مسلمان 3

الگوی شخصیت با تحول در ظرفیت های اجتماعی 3

الگوی فعالیت زنان در جهان معاصر 84

الگوی مثبت مشارکت سیاسی بانوان 72

الگوی منفی مشارکت سیاسی بانوان 72

لایحه اصلاح پاره ای از قوانین مربوط به زنان 28

لباس زن در خارج از منزل 107

لباس و پوشش یکی از نعمت ها و هدایای 99

لزوم طراحی الگوی شخصیت زن مسلمان 3

لغو کشتن نوزاد دختر 5

مادر موسی علیه السلام در اسلام 7

مادر موسی علیه السلام در یهود 7

مادر موسی و مریم 23

مادر و خواهر حضرت موسی 16

مادر و خواهر و همسر حضرت موسی علیه السلام 81

مالکیت در اسلام 58

مالکیت زن در اسلام 58

مالکیت زن در اسلام و ادیان الهی 58

مالکیت زن در زرتشت 58

مالکیت زن در مسیحیت 58

مالکیت زن در یهود 58

مالکیت زن نسبت به مهریه و احکام آن 58

مأموریت زنان در برنامه ریزی و رعایت تعادل در معاشرت و وظایف 4

مانتو و چادر 98

ماهیت و اهداف ازدواج 49

ماهیت و ساختار خانواده 67

مبادی معرفت شناختی و مبادی معرفتی درجه اول نظری زنان در توسعه 68

مبادی نظری منشور زنان در توسعه 68

ص: 214

مبارزات سیاسی زنان در سال های 1357 - 1343 95

مبارزه با پدیده نامیمون (قاچاق زنان) 32

مبارزه با سنت غلط ترجیح پسر بر دختر46

مبانی تفاوت حقوق زن و مرد در نظام حقوقی ایران 34

مبانی حقوق زن در اسلام 42

مبانی شخصیت زن ازدیدگاه اسلام 18

مبانی ضرورت اصلاح قوانین 27

مبانی ضرورت تجدید نظر و اصلاح پاره ای از قوانین مربوط به زنان 27

مبانی طبیعی حقوق خانوادگی 60

مبانی فقهی و روایی مواد 209 و 273 و 300 و 301 قانون مجازات اسلامی 35

مبانی فکری زن مسلمان درباره حجاب 102

مبانی کامل حقوق اسلامی در مورد حقوق مالی زنان و مقایسه آن با کنوانسیون رفع تبعیض از زنان 44

مبانی نظری حقوق زنان 27

مبانی نظری روشن فکران در مسائل زنان به ویژه روشن فکران دینی 75

مبانی نظری مشارکت سیاسی 91

مبانی نظری مشارکت سیاسی 92

مبانی نظری مشارکت سیاسی زنان از دیدگاه شیعه 77

مبنای سرپرستی مرد و حدود 6

مبنای فقهی حکم مندرج در ماده 630 قانون مجازات اسلامی 27

متعه و ازدواج موقت 23

متن انگلیسی کنوانسیون محو کلیه اشکال تبعیض علیه زنان 44

متن انگلیسی مواد کنوانسیون رفع هرگونه تبعیض علیه زنان 42

متن سخنان رهبر معظم انقلاب اسلامی به مناسب تولد حضرت زهرا علیها السلام و روز زن 10

متن کامل کنوانسیون رفع انواع تبعیض علیه زنان 29

متن کامل کنوانسیون محو کلیه اشکال تبعیض علیه زنان 57

مثل 81

مجازات خشونت جنسی 45

مجازات قانونی زنان مجرم 45

مجازات های تعزیری که عامل آن اهانت است 30

محارم 26

محبت ورزی 63

محترم شمردن احساس هنری و زیبایی شناسی زنان 47

محدثات شیعه 89

محدودیت ازدواج زن ایرانی با مرد غیر ایرانی 34

محدویت های مشارکت زنان، ریشه ها و پی آمدها 84

محرمان سببی و فتوای مشهور فقها 105

محرمان نسبی و فتوای مشهور فقها 105

ص: 215

محرومیت آنان (زنان) از حق مالکیت اقتصادی 76

محرومیت زوجه از حق قصاص 30

محورهای کلی حقوق زن از دو زاویه دید ارتدوکسی و نواندیشانه 41

مخالف با نگرش مردسالار 46

مد و مسائل مربوط به آن 49

مدافعان ولایت در مقابل خلفای جور 80

مدافعان ولایت در مقابل مردم نادان و گمراه 80

مدگرایی 107

مدیریت و رهبری زن در اجتماع اسلامی 7

مدیریت و رهبری زن در اجتماع یهود 7

مذمت زنان 12

المرأه و کرامتها فی القران 2

مراتب معاشرت زنان و مردان 82

مراحل تصویب کنوانسیون رفع کلیه اشکال 57

مراحل تکامل زنان در دو عرصه دانش و سلوک معنوی 11

مراسم ازدواج یا جشن عروسی 49

مراقبت های دینی و اخلاقی و وظایف زن 26

مرجعیت زن 38

مرجعیت زنان 52

مرد و زن و سن بلوغ 52

مرد و زن و ولایت خانواده 52

مردان و زنان از یک گوهر و ذات خلق شده اند 67

مرکز اسلامی اهلبیت علیهم السلام (ایرلند) 74

مرکز امور مشارکت زنان ریاست جمهوری 56

مرکز حقوق زنان مصر 74

مرکز زنان اورشلیم 74

مرکز مدیریت حوزه های علمیه خواهران 10

مرکز مطالعات مسائل زنان 13

مروارید عفاف؛ کاوشی در حیا، غیرت و حجاب 107

مریم و مادرش 16

مسئله اذن و اجازه در خانواده 52

مسئله ارث زن در اسلام 26

مسئله ارث 60

مسئله حجاب از جنبه های گوناگون 105

مسئله حجاب و عفاف 103

مسئله حجاب و نقش تلویزیون (سیما) 103

مسئله حجاب 52، 108

مسئله حرمسرا 60

مسئله طلاق 1

مسائل حقوقی و اخلاق زنان در اسلام 19

مسائل زنان از نگاه خواهران حوزه های علمیه 84

مسائل زنان و راهکارهای آن از چشم انداز روشن فکران ایرانی 75

مسائل و مشکلات خانوادگی 25

ص: 216

مسائل و مشکلات زنان، اولویت ها و رویکردها 84

مسائل و مشکلات زنان، ریشه ها و راه حل ها 84

مسئله زن اهمیت و روش 49

مسئله کشف حجاب 10

مسئله کشف حجاب 10

مسئله مشارکت زنان در حیات اجتماعی 11

مسائل زنان در حکومت پهلوی دوم 10

مشارکت اجتماعی زنان 90

مشارکت حمایتی 90

مشارکت در امور اجتماعی مانند جنگ 5

مشارکت در حیات مادی 11

مشارکت در حیات معنوی 11، 54

مشارکت زنان برای اشتغال درجامعه اسلامی 7

مشارکت زنان برای اشتغال زنان در جامعه یهود 7

مشارکت زنان در اجتماع 7

مشارکت زنان در اصلاحات سیاسی (امر به معروف و نهی از منکر) 77

مشارکت زنان در امور اجتماعی سیاسی 2

مشارکت زنان در حیات اجتماعی 11

مشارکت زنان عصر معصومین علیهم السلام 77

مشارکت سیاسی بانوان به عنوان عضوی از امت 72

مشارکت سیاسی زن در اسلام 52

مشارکت سیاسی زنان 52، 77، 91، 92

مشارکت سیاسی زنان بعد از پیروزی انقلاب اسلامی 92

مشارکت سیاسی زنان به عنوان «تکلیف الهی» از منظر دلایل دینی 77

مشارکت سیاسی زنان در ایران 91

مشارکت سیاسی زنان در ایران 91 و 92

مشارکت سیاسی 65

مشارکت فرهنگی 90

مشارکت محلی 90

مشارکت مدنی 90

مشارکت مذهبی - خیریه ای 90

مشاغل سیاسی - اجتماعی زنان در قوانین جمهوری اسلامی ایران 52

مشاغل مناسب با توانایی ها و روحیات زنان 64

مشاغل نامناسب با توانایی ها و روحیات زنان 64

مشاوره قضایی 55

مشترکات تکوینی زن و مرد 8

مشترکات و تفاوت های تکوینی مرد و زن 8

مشخصات و علت نمونه بودن زنان 81

مشروعیت ازدواج موقت و خطرهای احتمالی 49

مشکلات دختران دانشجو، اولویت ها و رویکردها 84

مشورت با زن در اسلام 7

ص: 217

مشورت با زن در یهود 7

مشورت و رایزنی با زنان 47

مصادیق تفاوت حقوق زن و مرد درنظام حقوق ایران 34

مصالح خانواده، جامعه 76

مصداق های خوش رفتاری 63

مطلاق بودن امام مجتبی علیه السلام 19

مطلوبیت جداسازی محل خواب افراد 98

مظلومیت زنان در طول تاریخ 76

معاشرت انسان ها با یکدیگر آداب و احکام 22

معاشرت با دیگران 96

معاشرت زنان با بیگانگان در اسلام 7

معاشرت زنان با بیگانگان در یهود 7

معاشرت زنان و مردان به ویژه آن گاه که نامحرم و بیگانه 22

معاشرت زنان ومردان از دیدگاه اسلام 22

معاهدات بین المللی حقوق بشری مربوط به زنان و جمهوری اسلامی ایران 27

معرفی الگو و نمونه در نظام تربیتی 81

معرفی الگوهای الهی و راستین در مورد زنان 93

معرفی پوشش های متناسب 107

معرفی جامع و درست و اصولی الگوها 65

معرفی زنان اسوه در قرآن 20

معرفی شخصیت و حیثیت زن از دیدگاه اسلام 93

معرفی نهج البلاغه 17

معرفی و شناساندن الگوهای زن مسلمان 107

معنای غیرت 107

معیارهای انتخاب همسردر اسلام و یهود 7

مفاهیم، تاریخچه و اهمیت حقوق زنان 52

مفاهیم الگوی شخصیت زن3

مفهوم الحاق و تبعیض 62

مفهوم پوشش اسلامی و برخی مصادیق مهم آن 98

مفهوم حجاب 98

مفهوم زن نمونه در غزلیات و نامه های عرفانی - فلسفی امام خمینی رحمه الله 70

مفهوم شناسی حیا 90

مفهوم غریزه جنسی و رویکردهای مهم به آن 98

مفهوم معاشرت در لغت و اصطلاح 22

مقابله با عوامل فرهنگی زمینه ساز خشونت علیه زنان 46

مقام زن در قرآن 60

مقام و منزلت انسانی زن از دیدگاه اسلام 67

مقام و موفقیت زنان از نظر ارزش انسانی 25

مقایسه تکالیف زنان و مردان از نظر فقه شیعه 31

ص: 218

مقایسه حقوق اساسی و حقوق موضوعه مربوط به زن در ایران اسلامی 2

مقایسه حقوق و تکالیف مردان و زنان و پاسخ به پاره ای از شبهات 31

مقایسه نقش تربیتی زن و مرد در مورد فرزندان 93

مقایسه وضعیت زن در عرصه سیاست در دوران قبل از اسلام 86

مقدمات قضاوت 55

مقنعه و روسری از منظر قرآن و احادیث 99

مقنعه و مترادف های آن (خمار، قناع، معجر) 99

مکانیزم های اجرایی کنوانسیون 42

ملاک های اصیل و معیارهای حقیقی در ارزش گذاری وزن انسانی بانوان 83

ملاک های انسان نمونه در قرآن 81

ملکه سبا (بلقیس) در اسلام 7

ملکه سبا (بلقیس) در یهود 7

ممنوعیت ازدواج مسلمان با غیرمسلمان 34

منابع مالی و اشتغال زنان 76

منزلت اجتماعی زن، با استفاده از آیات و روایات 82

منزلت حضرت زهرا علیها السلام را در قرآن 20

منزلت حضرت مریم علیها السلام 20

منزلت زن 24

منزلت زن در اجتماع 82

منزلت زن در اندیشه اسلامی و فمینیسم با تحلیل اسناد بین المللی 85

منزلت والای زن در جامعه بشری 45

منشأ غیرت 4

منشور بین المللی حقوق زن مسلمان در جهان امروز 45

منشور بین المللی حقوق و مسئولیت های زن در نظام اسلامی 45

منشور جایگاه زن در فرآیند توسعه کشور 68

منشور زن مسلمان 10

منع زن از اشتغال 37

مهار غریزه جنسی 98

مهر از دیدگاه اسلام 52

مهر زن و فلسفه آن 26

مهر و مقدار آن و چگونگی پرداخت 37

مهر و نفقه (در قرآن، اسلام، تاریخ، جاهلیت و اروپا) 60

مهریه 38، 49

مهریه در آیین اسلام 7

مهریه در آیین یهود 7

مهریه زن 52

مهریه و نفقه به نفع مردان نیست 30

مهریه و نفقه 28

مهریه 54

مهم ترین آسیب ها و پیآمدهای بی حجابی 107

مهم ترین نقش های زنان در خانواده و آثار تربیتی آن 67

ص: 219

موارد تعارض کنوانسیون با احکام شرع 57

مواضع و دیدگاه های روشن فکران در زمینه مسائل زنان 75

موانع حضور زن در اجتماع از نظر اسلام 7

موانع حضور زن در اجتماع از نظر یهود 7

موانع مشارکت سیاسی زنان در ایران پس از انقلاب اسلامی 2

موانع و مشکلات در اشتغال زنان 84

موجبات تقاضای زن برای طلاق 59

موجبات طلاق برای زن 59

موجبات طلاق برای زن در حقوق ایران 59

موضوعات قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران 56

موقعیت زن در ایران قبل از اسلام و غرب 58

موقعیت زن در دین زرتشت، یهود و مسیحیت 58

موقعیت زن در قبایل غیرمتمدن کشورهای جهان 58

موقعیت زن در قرآن 25

موقعیت و احوال زنان درجوامع قدیم 41

میانه روی در غیرت 107

میراث زن 5

میزان دیه زن مسلمان در کلمات فقیهان 27

میزان نفقه 37

نابرابری زن و مرد 44

نابرابری زن و مرد در قواعد مربوط به تابعیت 28

نابه سامان اجتماعی 67

ناپسند بودن پوشش شفاف و نازک 98

ناتوانی زن از شرکت در جنگ هم پای مرد به واسطه ضعف قوای جسمی 71

ناشایست بودن استفاده زنان و مردان از پوشش های اختصاصی یکدیگر 98

ناشایست بودن لباس و پوشش تنگ 98

نامزدی، معنا و شکل 49

نامطلوب بودن استعمال عطر های تند و تحریک کننده 98

نامطلوب بودن خلوت بانامحرم 98

نام گذاری دو سوره نساء و طلاق به نام زن 9

نحله و تملک نصف دارایی شوهر 28

نحوه مشارکت زنان در جهاد 94

نداشتن تماس جسمی نامحرمان 98

نذر و قسم 54

نسبت جنسیت و حقوق زن از دیدگاه اسلام 41

نسیبه (دختر کعب مازبنه) 79

نشست تخصصی «دفاع از حقوق زنان، ما و دیدگاه بین الملل» 48

نشوز و راه های پیشنهادی قرآن برای مبارزه با آن 25

نصوص قرآنی درباره زن در سنّت نبوی و سیره مسلمانان 17

نصوص قرآنی و روایی درباره پوشش 105

نظارت بر رسانه های جمعی 107

نظارت عمومی و نقش زنان 65

ص: 220

نظام حقوق زن در اسلام 60

نظام شخصیت زن در اسلام 10

نظام شخصیت زن علی الاصول ثابت و مبتنی بر روش شناسی اجتهاد 3

نظام شخصیت و برنامه عمل زنان 3

نظام 3

نظر صالح وردانی، از فقهای سنی سلفی مصر، درباره اثبات حلیت ازدواج موقت 1

نظرات مراجع عظام تقلید و فقهای ارجمند درخصوص کنوانسیون رفع تبعیض علیه زنان و الحاق ایران به آن 44

نظرهای چند زن تازه مسلمان غربی درباره حجاب 52

نظری برحجاب درون 70

نظریات مکاتب گوناگون درباره زن 47

نظریه تساوی دیه زن و مرد 27

نظریه عزت نفس زنان و ... 45

نظریه مرد نمایی زنان (همانندسازی رفتاری با مردان) 47

نفقه 37، 38، 54، 58

نفقه از دیدگاه اسلام 52

نفقه در قانون مدنی 52

نفقه در اسلام 7

نفقه در یهود 7

نفقه زن 52

نفقه زوجه از دیدگاه فقهی و حقوقی 62

نفقه زوجه از نظر فقه امامیه 62

نفقه زوجه از نظر قانون مدنی 62

نفقه زوجه از نظر مذاهب چهارگانه اهل تسنن 62

نفقه و ارث زن 39

نفقه و ارث زن پس از طلاق رجعی و طلاق بائن 39

نفقه و فلسفه آن 26

نفی تفاوت های طبیعی جسمانی 21

نفی خشونت علیه زنان 46

نفی زنده به گور کردن دختران 24

نقد الحاق، بررسی حقوقی الحاق جمهوری اسلامی ایران به کنوانسیون رفع تبعیض علیه زنان 62

نقد دیدگاه های زن گرایانه غربی 10

نقد و ارزیابی فمینیسم از دیدگاه قرآن، سنت و فرهنگ اسلامی 85

نقد و بررسی ایرادها و تفاوت های زن و مرد 54

نقد و بررسی کنوانسیون رفع تبعیض علیه زنان و سند پکن 51

نقد وبررسی کنوانسیون رفع انواع تبعیض علیه زنان 29

نقش اجتماعی زنان ازدیدگاه حضرت امام خمینی رحمه الله 69

نقش الگودهی زنان در تربیت 81

نقش آنها (زنان) در دو جنگ جمل و صفین 15

نقش تاریخی اسلام در احیای شخصیت زن 18

ص: 221

نقش تربیتی زن در مورد همسر و فرزند 93

نقش تربیتی، هنری، فرهنگی و سیاسی زن در اجتماع 93

نقش تکمیلی متقابل زن و مرد در نظام آفرینش 65

نقش جنسیت در اشتغال و دیدگاه اسلام در این باره 2

نقش حجاب در خانواده و اجتماع 7

نقش دو جانبه زن و جایگاه او هم در خانواده و هم در اجتماع 7

نقش رسانه در زمینه مباحث زنان و عملکرد آن 52

نقش رسانه در گسترش انحرافات اجتماعی زنان 87

نقش رسانه در مسائل زنان 51

نقش زن در امور سیاسی، اجتماعی 25

نقش زن در برابر مشکلات اقتصادی جامعه 25

نقش زن در پژوهش های علمی در نشریه تخصصی 87

نقش زن در تربیت انسان 93

نقش زن در تزلزل خانواده و اجتماع 7

نقش زن در دوره های پس از پیامبر 1

نقش زن در سلامت تغذیه خانوار 84

نقش زن در عرصه های جهاد سیاست، ادبیات، علوم دینی 1

نقش زن در محیط خانواده و جامعه، در قرآن و عهدین 40

نقش زن در پرورش و تربیت نسل ها 70

نقش زن در خانواده 70، 72

نقش زن در سیاست 71

نقش زن در مدیریت خانه 70

نقش زنان در پذیرش حکومت دینی و اعلام التزام عملی به توابع آن (بیعت) 77

نقش زنان در تشکیل حکومت اسلامی و تقویت بنیان این حکومت (هجرت) 77

نقش زنان در جهاد دفاعی 94

نقش زنان در حکومت امام زمان(عج) 79

نقش زنان در دفاع از مملکت و انقلاب اسلامی از دیدگاه و سیره عملی حضرت امام خمینی رحمه الله 69

نقش زنان در قیام 15 خرداد 95

نقش زنان در نهضت امام خمینی رحمه الله 95

نقش زنان در تحقیقات جامعه مدنی 70

نقش زنان در تعامل نسل 4

نقش زنان صالحه در اصلاح جامعه 96

نقش سازنده زن در حیات اجتماعی، سیاسی، اقتصادی و فرهنگی 93

نقش سیاسی و اجتماعی زنان پیش از دوران پهلوی 95

نقش لاقیدی و بدحجابی در بروز ناهنجاری های تربیتی خانواده 97

نقش لاقیدی و بدحجابی در ناکارآمد ساختن ابزارهای شخصیتی زن 97

نقش و جایگاه زن در خلقت 45

ص: 222

نقش و جایگاه زن و مسئله فمینیسم در اندیشه اسلامی 2

نقش و جایگاه زنان در جریان همسان سازی فرهنگی 36

نقش های دوگانه زنان استرس و عواقب آن 87

نقص ایمان زن 12

نقص عقل زن 12

نقصان بهره زن در مسائلی چون ارث و مالکیت 12

نقطه نظر شریعت اسلامی درخصوص تعدد زوجات 41

نکاح صغیره 54

نکاح 34

نکوهش نهج البلاغه به افراد بی لیاقت؛ چه زن باشند و چه مرد 12

نگاه تحقیرآمیز به حقوق زن در جامعه 82

نگاهی اجمالی به زندگانی و فضایل و مناقب امام امیرالمؤمنین علیه السلام 17

نگاهی اجمالی به مفاد کنوانسیون محو انحای تبعیض علیه زنان 27

نگاهی به حقوق زن در اسلام 63

نگاهی به زن در ادوار تاریخ 7

نگاهی به مهاجرت و تأثیر آن بر خانواده ها و زنان ایرانی 84

نگرش اسلام به زن 13، 104

نگرش امام خمینی رحمه الله نسبت به زنان با رویکرد فلسفی 70

نگرش بر تفاوت های بیولوژیک زن و مرد 2

نگرش به دین از نگاه امام در حوزه مسائل زنان 65

نگرش دانشجویان دختر دانشگاه علوم پزشکی اهواز به آینده شغلی، ازدواج و تحصیلات تکمیلی 84

نگرش دولتمردان نسبت به وضعیت سیاسی اجتماعی زنان 43

نگرش زن گرایانه مکاتبی چون فمینیسم 47

نگرش غرب و اسلام درباره حقوق زنان مقایسه ای تحلیلی 76

نگرش فرو دستانه به زن 104

نگه داری و تربیت فرزندان 26

نماز قضای پدر ومادر... 52

نمونه بدان 81

نمونه خوبان 81

نمونه هایی از حضور زنان در اجتماع 22

نمونه هایی از رفتارهای عدالت آمیز، مهرانگیز پیامبر 14

نمونه و الگو از نظر قرآن 81

نمونه ای از زنان بد 81

نمونه های معصوم و غیر معصوم 81

نمونه هایی از تلاش های زنان در عصر رسول اکرم صلی الله علیه و آله و سلم و ائمه علیهم السلام 76

نمونه هایی از جانب داری های گسترده و اصولی از زنان و دختران در تعالیم اسلامی 47

ص: 223

نمونه هایی از زنانی که قرآن، آنان را به عنوان اسوه و الگوی افراد شایسته معرفی کرده 13

نمونه هایی از شخصیت های عالی در جامعه زنان و صفات نیک زن در احادیث 12

نهضت دفاع از حقوق زنان 27

نهضت دفاع از حقوق زنان در دنیای اسلام 27

نهی قرآن مجید (قاچاق زنان) 32

نوع شروط سایر کشورها و توصیه های کشورهای مختلف 29

نیازمندی های خاص زنان 64

نیازها و حجاب دختران و زنان 108

نیکی به زنان و همسران، معیار برتری و ارزش و نزدیکی به مقام والای پیامبر در آخرت 47

نیم نگاهی به مسائل زنان 84

هاجر 16

هجرت 25

هجرت زنان برای همراهی امام زمان(عج) 80

هجرت زنان بعد از پیغمبراکرم صلی الله علیه و آله و سلم 80

هجمه علیه حجاب اسلامی و اهمیت آن 104

هدایای نامزدی 58

هدف از خلقت ازدواج در جهان آفرینش 20

هدف ازدواج 63

هدف اسلام از ازدواج 11

هدیه و رضایت دو جانبه 49

هم شأنی 1

همایش اسلام و فمینیسم 2

همایش سراسری زنان 87

همایش سراسری زنان، مسائل فرهنگی - اجتماعی و جهانی سازی 87

همایش سراسری زنان، مسائل فرهنگی. اجتماعی و جهانی سازی 85، 86، 88

همسر ابولهب 81

همسر حضرت ایوب علیه السلام 81

همسر حضرت هود علیه السلام 81

همسر زکریا علیه السلام 81

همسر عزیز مصر 81

همسر عمران علیه السلام 81

همسر فرعون، رفتارهای طاغوت ستیزانه آنان و آثار و نتایج آن 23

همسران پیامبر اسلام صلی الله علیه و آله و سلم (ماریه قبطیه، عایشه و حفصه) 16

همسران حضرت نوح و لوط علیه السلام 81

همسرداری 4

همسر لوط علیه السلام در اسلام 7

همسر لوط علیه السلام در یهود 7

همسر موسی علیه السلام در اسلام 7

همسر موسی علیه السلام در یهود 7

همسر نوح علیه السلام 7

ص: 224

هم گونی کمال انسان زن و مرد 8

هم گونی یا تفاوت نگرش اسلام را با اسناد بین المللی در زمینه موضوع پرآوازه خشونت علیه زنان 46

هم یاری با اعضای خانواده در اقدامات سیاسی و جلوه هایی دیگر از مشارکت سیاسی بانوان 77

هوس رانی 107

هویت انسانی یگانه برای مردان و زنان در اسلام 102

هویت جنسی 50

هویت زن امروز به ویژه زن مسلمان 71

هویت و عظمت زن 12

هیچ تفاوتی بین زن و مرد وجود.. 13

واحد خواهران دفتر تبلیغات اسلامی 24

واژه (اسوه) 81

واژه حجاب 105

واقعیت زن در گذشته و حال 49

واکنش های اجتماعی در برابر کشف حجاب 106

وجه اشتراک اختلاف بین زن و مرد 33

وجوب جهاد بر زن ها و حضور آنان در میدان ها 94

وجوه اشتراک و افتراق حقوق زن براساس قانون و مقررات جمهوری اسلامی و کنوانسیون 62

وزانت اجتماعی زن 12

وسوسه های شیطانی 107

وضع حقوق زن درنگاه حضانت و سرپرستی کودک 28

وضع حقوقی زن در انحلال نکاح از طریق طلاق 28

وضع زن در دوران نبوی 1

وضعیت اجتماعی زن پیش از اسلام 66

وضعیت اعراب جاهلی و رفتار آنان با زنان 23

وضعیت حجاب زن در پیش از اسلام و بعد از اسلام 104

وضعیت زن در تمدن ایران 63

وضعیت زن در تمدن روم 63

وضعیت زن در تمدن هند و چین 63

وضعیت زن در تمدن یونان 63

وضعیت زن در ایران قبل و پس از انقلاب اسلامی 71

وضعیت زن در برخی فرهنگ ها 63

وضعیت زن مسلمان و نقش وی در اجتماع 45

وضعیت زنان در جوامع پیشین 34

وضعیت سلامت روانی زنان زندانی در زندان زابل 1382- 1387

وضعیت قاچاقچیان و قربانیان آن در ایران 32

وضعیت قوانین مربوط به قاچاق زنان 32

وضعیت موجود مسائل، زنان در ابعاد فرهنگی، اجتماعی، سیاسی، اقتصادی، سلامت 87

وظایف زن در امر شوهرداری 82

ص: 225

وظایف سیاسی زن 1

وظایف مخصوص شوهر 26

وظایف و مسئولیت های سیما به عنوان یک نهاد فرهنگ ساز در مقابله با بدحجابی 103

وظایف و مسئولیت های سیما به عنوان یک نهاد فرهنگ ساز در برابر فرهنگ ترویج حجاب و عفاف 103

وظیفه زن در برابر حمایت از هویت خانواده در نظام اسلامی 45

وظیفه مسلمانان در پاس داری از زنان و دختران 107

وکالت زنان 53

ولایت پدر بر دختر 38

ولایت خانواده از دیدگاه قرآن 52

ولایت در خانواده از منظر روایات 52

ولایت عمومی زنان و شایستگی سیاسی آنان 1

ولایت و سرپرستی خانواده در قانون ایران 52

ویژگی های الگویی در قلمرو روش اعتقادی بانوان 72

ویژگی های الگویی در قلمرو محتوای تربیت اعتقادی بانوان 72

ویژگی های نفقه زن بعد از انحلال ازدواج 37

ویژگی های همسرشایسته 72

ویژگی و تمایز تفاوت زن و مرد از لحاظ روحی و جسمی 34

ویژگی های بانوان نمونه 81

ویژگی های جریان سیاسی36

ویژگی های طیف اصول گرا و زنان 36

ویژگی های گرایش فقهی36

یافته ها و رهیافت هایی در جهت پیوستن به این کنوانسیون 42

یک پرسش و پاسخ زیبا از پیامبر گرامی اسلام صلی الله علیه و آله و سلم و رابطه زن و مرد 38

یکسان بودن حقیقت انسانی زن و مرد 65

آثار پوشش اسلامی 112

آزادی زنان 112

آسیب شناسی تربیتی مسئله حجاب در دانشگاه 110

آسیب شناسی نظام اجرایی کشور در ترویج حجاب 110

آسیب شناسی نهادهای فرهنگی در زمینه فرهنگ حجاب 110

آسیب ها و موانع گسترش فرهنگ عفاف و حجاب 111

آیه آشکار نکردن زینت «اعدام ابداء» 112

آیه جلباب 112

آیه حجاب 112

آیه عدم تبرج 112

اختیارات دولت اسلامی 109

اختیارات نظام اسلامی در زمینه جلوگیری از

بدحجابی 109

ص: 226

اخلاقی یا حقوقی بودن پوشش اسلامی زنان 109

ادیان الهی 112

ارتقای فرهنگ پوشش اسلامی 112

استثناها 112

اصل دخالت دولت در موضوع حجاب 109

اصلاح وضع موجود حجاب 111

افراط و تفریط 112

افزایش التهاب جنسی 112

امر به معروف و نهی از منکر 109، 112

امور حسبه 109

انتقادها از پوشش اسلامی 112

انسجام خانواده 112

اهداف استعمار در مبارزه با حجاب 111

ایجاد امنیت 112

ایجاد شرایط مطلوب حجاب و عفاف در جامعه 109

بدحجابی در دولت اسلامی 109

بررسی تاریخی - اجتماعی حجاب در ایران 110

بررسی تحلیلی وضعیت حجاب در ایران 110

بررسی نگرش دانشجویان دختر به حجاب 110

بسترها و زمینه ها، احکام و آداب 112

بهره گیری از قوانین و مقررات کیفری 109

پاسخ گویی به پرسش های گوناگون در مورد حجاب 109

پژوهشکده فقه و حقوق 109

پژوهشگاه علوم و فرهنگ 109

پژوهش های فقهی - حقوقی 109

پوشش بانوان از منظر فقهی و سیاسی 111

پوشش زنان 112

پوشش عبادی 112

تاریخچه پوشش زنان 112

تبیین حدود و چارچوب شرعی حجاب 109

تحکیم خانواده و تأثیر سیاسی 112

تحلیل جامعه شناختی 110

تشریح پوشش زنان در اسلام 112

تعزیرات 109

تنوع پذیری و پوشش 112

جایگاه پوشش زنان ایران در دوره جمهوری اسلامی 110

جلوگیری از بدحجابی 109

حجاب اتباع بیگانه در دولت اسلامی 109

حجاب در جامعه اسلامی ایران 111

حجاب در دانشگاه ها 111

حجاب در دولت اسلامی 109

حجاب در فرهنگ اسلامی 112

حجاب در ایران از سال های آخر حکومت پهلوی دوم تا پایان جنگ تحمیلی 110

حجاب سمبل اسلام 111

حجاب مسئولیت ها و اختیارات دولت اسلامی 109

حجاب و عفاف از منظ امنیت اجتماعی 111

حجاب و کارکردهای دولت اسلامی 110

ص: 227

حجاب و مسئولیت های رسانه ملی 111

حجاب و مصوبه های اجرا نشده 111

حجاب، کلید تعدیل تمایلات جنسی 112

حجاب؛ حوزه خصوصی و مصلحت عمومی 109

حدود و فلسفه حجاب 109

حساسی حجاب در دنیای امروز 111

حفظ شخصیت انسانی 112

حقوقی یا اخلاقی بودن پوشش اسلامی 112

حقیقت پوشش 112

حکومت و پوشش زنان 112

حوزه حدود اختیارات و مسئولیت دولت اسلامی در زمینه پوشش بانوان 109

خواستگارها 112

درآمدی بر مبانی کلی فقهی حجاب و مسئولیت دولت اسلامی 109

دولت اصلاحات و مسئله حجاب 111

رابطه حجاب با تکامل اجتماعی 110

رابطه حجاب با حکومت و مصلحت نظام 109

رابطه مستقیم رعایت حجاب و عفاف در سلامت روحی 112

راه کارها و بایسته های گسترش حجاب 110

راه کارهای فرهنگی و آموزشی 109

رسانه ملی و بایسته های ترویج حجاب و عفاف 110

رعایت نکردن حجاب شرعی در نظام حقوقی ایران 109

رکود فعالیت ها 112

روش 112

ریشه یابی جامعه شناختی بی حجابی 110

زمینه ها و عوامل فرهنگی و اجتماعی گسترش بدحجابی 110

زنان مسلمان 112

سالم سازی فعالیت ها 112

سیاست های کلان فرهنگی و مسئله حجاب 111

سیاست گذار در امر تحکیم خانواده 112

شورای فرهنگ عمومی و عزم ملی برای مهار بدحجابی 111

ضرورت نگاه علمی به موضوع حجاب 111

طرح های ساماندهی حجاب و عفاف 111

علل سیاسی 112

علل فردی، خانوادگی و اجتماعی گسترش بدحجابی 110

عملکرد نهادهای حکومتی در جلوگیری از بدحجابی 109

عوامل گریز از پوشش اسلامی 112

فرهنگ سازی برای گسترش حجاب 111

قاعده تعزیر و مصالح نظام اسلامی 112

کودکان 112

گسترش بدحجابی در تاریخ معاصر ایران 110

ص: 228

گسترش پدیده بدحجابی در جامعه 109

گسترش حجاب در دولت اسلامی 109

گسترش فرهنگ حجاب و عفاف در جامعه 109

گسترش و پاسداری فرهنگ عفاف و حجاب 110

الگوی فعالیت زنان 112

مبانی اهداف و وظایف کلی حکومت اسلامی 109

مبانی مسئولیت حکومت اسلامی در ترویج حجاب 109

مبانی مسئولیت دولت اسلامی در زمینه حجاب بانوان 109

مبانی و راه کارهای قرآن برای گسترش عفاف و حجاب 109

مجلس شورای اسلامی و طرح ساماندهی مد و لباس 111

محارم 112

محدوده حجاب جهان گردان و اتباع بیگانه 109

مرد معالج 112

مردان سفیه 112

مرکز امور زنان و خانواده 112

مفاد فقهی و حقوقی جرم بی حجابی 109

مفاهیم (حجاب، لباس، پوشش) 112

مقابله با بدحجابی 109

مقالات فرهنگی - اجتماعی 110

مقایسه رویکرد قرآن کریم و سیاست جمهوری اسلامی در طرح موضوع حجاب 109

موضوع پوشش بانوان 109

نظام اسلامی و مسئله پوشش زنان 110

نقد سیاست جنایی جمهوری اسلامی ایران در برخورد با بدحجابی 109

موضوع پوشش بانوان 109

نظام اسلامی و مسئله پوشش زنان 110

نقد سیاست جنایی جمهوری اسلامی ایران در برخورد با بدحجابی 109

نقد و بررسی ادله فقهی الزام حکومتی حجاب 109

نقد و بررسی الگوهای حجاب اسلامی در سه دهه اخیر 110

نقش حاکمیت اسلامی در تربیت دینی حوزه حجاب 110

نقش حجاب در شکل گیری هویت ملی و دگرگونی های سیاسی در ایران 110

نگاه فرهنگی به موضوع حجاب 111

نگاهی به پوشش زنان جهان گرد 109

نگرش جامعه شناختی به پدیده بدحجابی 111

نگرش جرم شناسی به پدیده بدحجابی 109

نیروی انتظامی و مقابله با پدید بدحجابی 111

وظیفه حکومت اسلامی در زمینه پوشش بانوان 109

هست ها و بایدهای فرهنگ حجاب و عفاف 110

هویت فردی و حقوق انسانی زن 110

ص: 229

ص: 230

ص: 232

یکی از معیارهای توسعه فرهنگی در هر جامعه، میزان توجه دانشمندان و پژوهشگران به دانش اطلاع رسانی است. در جوامع پیشرفته، هر پژوهشگر پس از آگاهی از پژوهش هایی که پیش از او انجام شده است، می کوشد بر میراث علمی پیشینیان بیفزاید. در این زمینه، با مراجعه به کتاب شناسی های موضوعی، مشخص می شود که در چه زمینه هایی پژوهش لازم انجام گرفته یا در چه عرصه ای، پژوهش ها یکنواخت و تکراری شده و در چه موضوع هایی، پژوهش بایسته ای صورت نگرفته است. در دسترس بودن منبع شناسی های تخصصی، از هدر رفتن وقت جلوگیری می کند و در کمترین زمان، می توان به همه منبع های مرتبط با موضوع موردنظر دست یافت. وجود منبع شناسی های جامع، به مراکز آموزشی و پژوهشی این فرصت را می دهد که نارسایی های پژوهشی را به دقت شناسایی و برای جبران آن برنامه ریزی کنند.

به طور کلی، علمی و ژرف بودن درون مایه پژوهش ها و پیشرفت دستاوردهای علمی و فرهنگی هر عصر، به ویژه در دوران کنونی که عصر انفجار و انباشت اطلاعات است، به پیشرفت دانش اطلاع رسانی بستگی دارد. پیشینیان ما در هر عصری، متناسب با امکاناتی که در اختیار داشته اند، مجموعه های اطلاع رسانی روزگار خود را سامان بخشیده اند. کتاب فهرست ابن ندیم و الذریعه فی تصانیف الشیعه آقا بزرگ تهرانی، دو نمونه موفق در تاریخ دانش اطلاع رسانی در حوزه فرهنگ اسلامی به شمار می روند.

متأسفانه دانش اطلاع رسانی در سرزمین های اسلامی، به ویژه ایران، در مراحل ابتدایی قرار دارد و هنوز فهرست جامع کتاب های منتشر شده به

ص: 234

زبان های فارسی و عربی در دست نیست. فهرست های موجود نیز همه دوره های زمانی را در بر نمی گیرند. گذشته از این، کمبود کتاب شناسی تخصصی و جامع در بیشتر زمینه ها آشکار است. بنابراین، لازم است برنامه ریزان فرهنگی کشورهای اسلامی، برای گردآوری مجموعه های اطلاع رسانی ملی، بسیج علمی همگانی تشکیل دهند.

خانواده، واحدی اجتماعی با جنبه های گوناگون است که به دلیل اهمیت و جایگاه ویژه اش، از دیرباز، اندیشمندان اجتماعی به آن توجه داشته اند. ارتباط و کُنش متقابل خانواده با دیگر اجزا و نهادهای جامعه که به پویایی و پیشرفت خانواده انجامیده و نیز پایداری و پایندگی آن در طول زمان، سبب شده است بسیاری از اندیشمندان، در حوزه های گوناگون علمی، با رویکردهای مختلف، درباره این واحد اجتماعی سرنوشت ساز مطالعه کنند. در دوره های گذشته، بیشتر رویکردها دینی، اخلاقی، فلسفی و حقوقی بود. از قرن نوزدهم میلادی مجموعه ای از رویکردهای جدید پدید آمد که به بررسی های تاریخی، مردم شناختی، روان شناختی و جامعه شناختی در این زمینه پرداختند.

محدوده پژوهش این کتا ب شناسی، در قلمرو زبان فارسی و تنها درباره کتاب هایی است که در ایران منتشر شده و در دسترسند. ازاین رو، تمام کتا ب هایی را که در این مجموعه کتاب شناسی معرفی شده اند، در کتاب خانه های مهم و معتبر کشور می توان یافت.

این مجموعه، شش بخش دارد. در بخش نخست، به آثاری درباره خانواده از دیدگاه اسلام پرداخته شده است. در بخش دوم، حقوق خانواده و در بخش سوم، روابط خانواده بیان شده است. فصل بخش به

ص: 235

جامعه شناسی خانواده، بخش پنجم به آسیب شناسی خانواده و آخرین بخش به خانواده و ازدواج اختصاص دارد.

در این کتاب تنها 76 اثر معرفی شده است و بنابراین، این کتاب شناسی همه منابع مکتوب درباره خانواده را دربرنمی گیرد. بی تردید، منابع یادشده نیز از میان ده ها کتاب، به عنوان نمونه انتخاب شده اند و به طور طبیعی، کتاب های ارزشمند و مهم دیگری نیز وجود دارد، ولی ازآنجا که هدف از گردآوری این مجموعه، معرفی تمامی منابع موجود نبوده است، جای خرده گیری نخواهد بود. همچنین، توصیف افزون تر برخی کتاب ها به معنای اهمیت بیشتر آنها نیست.

در پایان کتاب، برای دسترسی آسان به پدیدآورندگان آثار، نمایه اشخاص و به منظور شناسایی آسان موضوع ها، نمایه جامع موضوعی فراهم آمده است. بدین ترتیب، پژوهشگران گرامی در سریع ترین زمان ممکن می توانند از جزئی ترین موضوع در زمینه خانواده آگاه شوند.

ص: 236

ص: 238

نویسنده برای فهم مفاهیم و حقیقت آن، به کارشناسان تفسیر قرآن مراجعه کرده و بیشترین بهره را از تفسیرهای المیزان و نمونه برده است. یکی از امتیازهای کتاب، آن است که در آن افزون بر آیات، از روایت ها و نظر اندیشمندان نیز استفاده شده است. مباحث کتاب در پنج فصل تدوین شده است.

در فصل اول با عنوان ازدواج و اهمیت آن، به نیاز طبیعی بشر به نکاح و ازدواج و اهمیت این مسئله در سخنان پیشوایان اشاره شده و فایده های ازدواج و تعدد زوجات بررسی و به شبهه های تعدد زوجات پاسخ داده شده است. آن گاه عوامل و اسباب تعدد زوجات رسول اکرم صلی الله علیه و آله و سلم و مسئله ازدواج موقت بررسی شده است.

فصل دوم به نام خانواده و اهمیت آن، به اهمیت پیوند خانوادگی، اهمیت نظام خانواده و تعلیم و تربیت خانواده و... اختصاص دارد.

در فصل سوم، به نام محبت و اصلاح در خانه، مطالبی درباره پیوند محکم و محبت عمیق دو همسر، وظیفه زن و شوهر در قبال هم که باید لباس یکدیگر باشند و وظایف مردان در برابر زنان ناسازگار و... آمده است.

آنچه در فصل چهارم به نام حقوق والدین بر فرزندان و حقوق فرزندان بر پدر و مادر می خوانیم، احترام پدر و مادر در مکتب اسلام و در پیشگاه خداوند، نقش مهرورزی متقابل والدین و فرزندان در استحکام جامعه، مقام مادر در قرآن و در روایت ها، حقوق والدین و حق اطاعت از ایشان در روایت ها، آداب ورود به جایگاه مخصوص پدر و مادر، شیوه ابراز محبت پدر و مادر به فرزندان و... است.

در فصل پایانی به نام دوران بارداری و شیردهی مادران، ارزش بارداری، وضع حمل و شیردهی نوزادان در کلام پیامبر و سفارش های قرآن در شیردهی فرزندان بررسی شده است.

ص: 240

در بخش ششم به نام «مباحثی در زمینه ازدواج»، تعدد زوجات، مسائل و شرایط تعدد زوجات، ازدواج موقت و شرایط آن مطرح می شود.

در بخش هفتم که «امنیت خانواده» نام دارد، درباره پاکسازی محیط اجتماعی، ضمانت و شیوه های اجرایی، کنترل در اجتماع و مراقبت ها در خانواده توضیح داده می شود.

بخش هشتم، «فسخ ازدواج، طلاق و پی آمدهای آن» است که در آن به مسئله طلاق و راه های پیشگیری از آن، مسائل مربوط به این موضوع و آثار و پی آمدهای طلاق پرداخته می شود.

در بخش نهم که «عوامل فسخ یا قطع روابط همسری» نام دارد، عوامل فسخ یا بطلان ازدواج، موانع ادامه همسری، غیبت یا مرگ شوهر، مطرح می شود.

نویسنده در بخش پایانی به خلاصه کردن بحث ها و نتیجه گیری از آنها می پردازد.

در بخش دوم، به مسئله خانواده از دیدگاه اسلام پرداخته شده است. در این بخش ابتدا اهمیت خانواده در اسلام و تأکید و تشویق اسلام به تشکیل خانواده و نکوهش ترک آن و سپس هدف از تشکیل خانواده و نقش آن در زندگی فردی و اجتماعی بیانشده است. در قسمت دیگری از این بخش، تدبیرهای اسلام برای ماندگاری کانون خانواده و گرمی آن معرفی و بررسی شده است.

در بخش سوم، روابط متقابل اعضای خانواده بررسی می شود. اجتماع کوچک خانواده، در حقیقت هسته و واحدهای تشکیل دهنده جامعه بزرگ به شمار می آید. حقوق و قوانینی که برای پایدار ساختن ارتباط افراد این جامعه کوچک وضع می شود و نظام خاصی به آن می بخشد، دراصلاح جامعه بزرگ و نظام آن و برآورده ساختن هدف های مشترک اجتماعی بسیار مؤثر است. ازاین رو، اسلامبا دیدگاهی واقع بینانه، از این مسئله استفاده کرده و با وضع کردن حقوقی مخصوص برای هر یک از اعضای خانواده، افکار آنها را به هم نزدیک ساخته است. در این بخش، حقوق تک تک اعضایخانواده در مقابل هم؛ یعنی وظایف زن و شوهر در برابر یکدیگر و وظایف والدین و فرزندان نسبت به هم، از دیدگاه اسلام بررسی شده است.

مبلّغان مذهبی، بخشی از مسائل تربیتی خانواده را بررسی و آموزه هایی روشنگرانه درباره اصول و آداب انتخاب همسر، داوری در اختلاف های خانوادگی، ارکان خانواده، نقش تربیتی خانواده، حقوق خانواده، آسیب های خانواده و مقام زن بیان کرده اند.

عنوان های بحث های مطرح شده عبارتند از: مقام زن در نظر اسلام نوشته آیت الله رسولی محلاتی، مشکل سازی رسانه ها در مسیر سلامت خانواده اثر دکتر بلند، آفت ها و تهدیدهای خانواده از حجت الاسلام والمسلمین عرفان، حقوق خانواده در اسلام از حجت الاسلام والمسلمین عرفان، آفت های استحکام و استواری خانواده اثر حجت الاسلام والمسلمین عرفان، شیوه داوری در اختلافات خانوادگی نوشته حجت الاسلام والمسلمین حسینی، روش تربیت نوجوانان و نقش اخلاق در خانواده از حجت الاسلام والمسلمین طباطبایی، خانواده و عوامل استحکام آن اثر حجت الاسلام والمسلمین طباطبایی، تربیت اخلاقی نسل جوان از حجت الاسلام والمسلمین طباطبایی، خانواده و عوامل استحکام آن نوشته حجت الاسلام والمسلمین تهرانی، معیارهای اسلام برای انتخاب همسر اثر آیت الله رسولی محلاتی.

در این زمینه، رد یا اثبات شده است. همچنین مهم ترین و اصلی ترین روش های کاربردی و عملی در امر مهم تربیت و آموزش فرزندان و اداره زندگی خانوادگی، در قالب مفاهیم عینی و فهم پذیر با استفاده از آیات قرآن و روایت های پیشوایان معصوم علیهم السلام و نظریه های روان شناسان اسلامی و غربی، برای اولیا و مربیان بیان شده است.

در پایان، پژوهشگر نتیجه می گیرد که با پیروی از دستورهای دو منبع گران قدر اسلامی؛ یعنی قرآن و احادیث و سیره پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله و سلم و امامان معصوم علیه السلام و نیز در نظر گرفتن شرایط زمانی و مکانی، می توان خانواده اسلامی و انسانی متعادل و مناسبی داشت. همچنین، گام های مؤثر و مثبتی در مسیر پیشبرد تعلیم و تربیت اسلامی برداشت و در نهایت، انسان هایی صالح و شایسته تربیت کرد که با اندیشه های پاک و الهی خود، نقش هایی مفید و سازنده در مسائل دنیوی و اخروی اجتماعات انسانی ایفا کنند.

مهرورزی در زندگی زناشویی، روش حل اختلاف های خانوادگی، علل و حکمت پیدایش اختلاف ها، عوامل مهم در نظام خانواده، حقوق و وظایف زن و مرد، بدزبانی و تأثیر منفی آن بر فرزندان، ایثار و محبت، اهمیت ازدواج در اسلام، اثرپذیری کودکان از والدین، نعمت خانواده و آثار آن، سخت گیری نکردن در امور مادی و معنوی در محیط خانواده، خانواده محل سازندگی، خوش رفتاری، وفاداری، تربیت کودکان، تأثیر عوامل مادی و معنوی در آینده و شخصیت فرزندان، قوانین تربیتی اسلام.

خانواده، معیارها در تشکیل خانواده، اقسام سنخیت های لازم و تضادهای ضروری، ضرورت و اهمیت تشکیل خانواده، مسئله مهریه، ازدواج موقت، اختلاف های خانوادگی و شیوه حل کردن آنها، نفقه و اقتصاد در خانواده، آداب معاشرت، زن نمونه، نشوز و شقاق، شرافت خانوادگی، وظایف والدین در قبال فرزندان، خودسازی والدین، پدران و مادران خودساخته، تعلیم و تربیت گام به گام در کانون پرمهر خانواده، مسائل جنسی کودکان، حق حضانت و حاکمیت و ولایت در خانواده و جنبه های آن، حقوق والدین، الگوهای قرآنی، بهداشت و تنظیم خانواده، محرمیّت و ممنوعیت، تعدد زوجات، وراثت و جنبه های آن، عواطف خانوادگی، ظهار، فرزند خواندگی، ایلاء، فسخ ازدواج و طلاق، انواع طلاق و درمان بیوگی.

در بیشتر جوامع از جمله ایران، بر اثر دگرگونی های اجتماعی، صنعتی و علمی، مشکلات فراوانی برای خانواده ها پیش آمده است. اختلاف های خانوادگی، طلاق، فرزندان بی سرپرست و بزهکاری نوجوانان و جوانان، از وجود مشکلات اساسی در خانواده های ما خبر می دهد. برخی سنت ها، اصول اخلاقی و روش ها که بنیان خانواده را تقویت می کنند، ضعیف و کم رنگ شده اند. دوری از هویت ملی و دینی و پذیرش هویت های دنیاگرایانه و مخالف اصول اخلاق انسانی نیز افراد را تهدید می کند.

این مشکلات نشان می دهد خانواده ها برای رویارویی با پیچیدگی های زندگی کنونی نیازمند راهکارهای تربیتی و روان شناختی بسیاری هستند. نکته جالب توجه آن است که ما از پیشینه فرهنگی و علمی پربار و کارآمدی در این زمینه بهره مندیم. در مهم ترین متون دینی ما؛ یعنی قرآن و سخنان پیامبر و امامان معصوم علیه السلام، درباره اساسی ترین مسائل خانواده تا جزئی ترین آنها سفارش های سازنده و متناسب با عصر حاضر، بسیار آمده است. این پژوهش به منظور آموزش مسائل روان شناختی و دینی به خانواده ها و به عنوان منبع کمک درسی برای دانشجویان رشته روان شناسی تهیه شده است. در این کتاب، افزون بر جدیدترین نکته های علمی روان شناختی درباره روابط اعضای خانواده و رشد و تربیت فرزندان، دیدگاه های اسلام در هر زمینه، در شش فصل آمده است.

نگارنده در فصل اول به نام نگاه اسلام به ازدواج، سیر تاریخی مباحث خانواده از دیدگاه اسلامی، تعریف خانواده، مراحل تحول خانواده، تعریف ازدواج و زمان مناسب آن از دیدگاه اسلام و نیز شرایط گزینش همسر در این مکتب را بیان کرده است.

ص: 248